Еҥ икшывым ешыш ончаш налаш манын, икмыняр йыжыҥым эртыман. Эн ондак тидлан ямде лийман. Вара ик эн тӱҥ – приёмный ача-ава-влакын школыштышт тунемман. Марий Элыште ты пашам психолого-педагогический, медицине да социальный полышым пуышо «Детство» рӱдер виктара.
Школышто таче мыняр еҥ шинчымашым налеш? Тушто молан туныктат? Могай темым нӧлталыт? Приёмный ача-ава-влакын школыштым вуйлатыше Ольга Николаевна Кузьминых дене мутланышна.
Кӧ школыш мийышаш
Тыгай школым кундемыштына 2011 ий 23 майыште почмо. Тунам тушко кумылан-влакым гына погымо гын, 2012 ий 1 сентябрь гыч йочам ончаш налаш шонышо кажне еҥлан тушто тунемаш кӱлын. Но лишыл еҥ (коча, кова, иза, ака), изача, изава, опекун улшо але иктаж йочам эргылыкеш але ӱдырлыкеш налше, вес регионышто ты школым эртыше-влаклан тунемман огыл.
Ты школын кӱлешлыкше уло. Тушто йочам ешыш налаш шонышо-влакым еҥ икшывым ончаш налаш ямдылат, сай ача-ава лияш кумылаҥдат.
Кок тылзат пеле тунемман
Тений школышто 80 еҥ тунемын. Кызыт эше кум группышто 44 еҥ шинчымашым налеш. Чумыр ончалаш гын, курс кок тылзат пеле шуйна. Очно тунемше-влак арнялан ик гана занятийыш коштыт. Очно-заочно тунемме годым нуно шке семын материалым тунемыт, вара ты темым туныктышо дене пырля каҥашат. Районлаште тунемаш кумылан-влак шукын улыт гын, педагог-влак тушко лектын кертыт.
Еҥ икшывым ешыш налаш, шот дене ончен кушташ куштылгыжак огыл. Приёмный йоча моло деч ойыртемалтше. Тудын дене кутырен, икойыш шуын моштыман, тыгодым шке икшыве гай йӧратыман. Мутат уке, нелылык-влакат чӱчкыдын вашлиялтыт. Сандене таче приёмный ача-ава-влакын школыштышт тӱрлӧ темылан занятийым, практике сынан тренинг-влакым эртарат. Тренингыште тӱрлӧ ситуацийым лончылат.
Тӱрлӧ нерген умылтарат
– Икшывым ешыш налаш шонышо еҥ эн ондак верысе опеке органыш мийышаш. Тушто тудлан консультацийым пуат. Мутлан, могай формо дене ончаш налме, приёмный икшывын могай улмыжо да моло нергенат каласкалат. Варажым тушеч мыланна йодмашым колтат. Кандидат-влак дене икмыняр гана вашлийын мутланена. Молан икшывым ешыш налаш кумылаҥмышт, ача-аван йочам ончен кушташ йӧнышт уло але укем, йочалан жапым муын кертмыштым да молымат йодыштына. Вара гына нунылан келшыше тунемме формым ойырена, тичмаш группым чумырена.
Школышто тӱрлӧ темым тарватена. Мутлан, икшывын вияҥмыже, тудын ава деке шӱмаҥмыже, тӱрлӧ нелылыкым эртыме, йочан да ача-аван адаптацийышт, неле койыш-шоктышан йочам ончен куштымо, икшывын ойгыжо, йомдарымашыже да моло теме дене занятийым эртарена. Тыгак законодательстве шумлык шуко каласкалена. Ешын тӱрлӧ улмыжо, икшывын праваж нергенат ушештарена.
Нелылык кажне йоча дене лиеш. Икшывылан кризисшым кузе сеҥаш, тудлан полшаш манын, кузе шкем чын кучыман – чыла лончылена. Йоча аваж пелен эре лиеш гын, тудо аважлан шӱмаҥеш. Авам шуэн ужеш гын, йӱкша. Рушлаже эше тудым «нарушенная привязанность» маныт. Могай тудо лиеш, кузе йоча чонеш пеҥгыдемдалтеш, тыгай годым икшыве шкенжым кузе куча, йочалан кузе полшыман – ончен лектына.
Йочапӧрт гыч еҥ ешыш куснымеке, тудо ондакысе семын илаш огеш тӱҥал, йолташыже-влак дечат ойырла. Тидыжат тудын кумылжым волта. Тыгай годым йочалан кузе полшаш лийме нерген каласкалена.
Неле койыш-шоктышлан мом шотлыман? Тыгай икшывылан кузе полшыман? Молан ты койыш пеҥгыдемдалтын? Тудым кузе пытарыман? Тиде темымат лончылена.
Занятий-влаклан 72 шагат ойыралтеш. Тунемаш толшо-шамыч улыт, йодмаш-влак пурат. Йошкар-Ола, Медведево, Звенигово районла гыч шукын толыт, моло район ден ола гычат кумылан еҥ-влак улыт, – мане О.Н.Кузьминых.
Ямде улат але уке?
Кок тылзат пеле тунеммеке, кандидат-влак иктешлыше аттестацийым эртат. Сайын сдатлат гын, нунылан тунем пытарыме нерген свидетельствым пуат, огыт керт гын, уэш сдатлат.
Тунемме жапыште кандидат-влак тыгак, оксам тӱлыде, психологический шымлымашым эртен кертыт. Тидыже ешын лушкыдо да пеҥгыде могыржым, приёмный йочам ончаш налаш ямде але укем пален налаш полшат.
Приёмный ача-ава-влакын школышт тачысе саманыште пеш кӱлешан. Тыште шукылан туныктат, шинчымашым келгемдат, тӱҥжӧ –ответственный пашалан ончылгоч ямдылат. Тыште ача-ава йочам ончаш налаш ямде улмыштым умылен, приёмный икшывын койыш-шоктышыжым рашемден сеҥат.