Йошкар-Ола деч 30 меҥге тораште верланен Ошламучаш ял. Тудо Шойбулак селасе администрацийыш пура. Ошла эҥерын ты кундемыште тӱҥалтышым налмыжлан яллан тыгай лӱмым пуэныт. Чарла уездыш пурышо илем-влак коклаште икымше гана ял нерген 1723 ийыште ончыктымо.
Ошламучаш Йыванын надырже
Ты кундемыште шочын-кушшо Иван Беляевын (калыкыште утларакшым Ошламучаш Йыван семын палыме, шочмо ялже – Кабаксола, кызыт Тумер маналтеш, Ошламучаш ял дене чак улыт) Марий театрым негызлаш полшымаште надыржым палемдыде огеш лий. Лачшым Ошламучаш кундемысе драмкружок пелен XIX курым тӱҥалтыште марий калыкын куснылшо театржым ыштеныт. А драмкружокшым Ошламучаш Йыванын темлымыж почеш тыште почыныт. 1919 ий 29 ноябрьыште куснылшо театрыш чумыргышо артист-влак Тыныш Осыпын пьесыж почеш ямдылыме «Закон шумлык» постановкым Сенькан школышто икымше гана ончыктеныт. Ты постановкым ончыктымаш Марий театрын шочмо кечыжлан шотлалтеш.
Илалше еҥ дене вашлиймаш
Ошламучаш ден Тумер ял-влак корнывожышто ончыч тӱҥалтыш школ лийын. Тушто Я.В.Юмашин тунемын. Яков Васильевич дене ты ялыште лиймына годым палыме лийынна. Тудын денак ялын историйже, тысе калыкын да шкенжын илышыж нерген мутланенна. Я.Юмашин тыгерак радамлыш:
– Кугурак класслам ял деч вич меҥге тораште верланыше Кӱшнӱр школышто тунемынна. Тушко пасу гоч йолын коштынна. Сар тӱҥалме годым талукат пелаш лийынам. Тунам ны чияш, ны шот дене кочкаш лийын огыл. Телым ик йолаш денат кошташ логалын. Колхоз пашаште шуаралтше тукым гыч улам. Ожно кажне ялын шке озанлыкше лийын, мемнанат тыгак. Илен-толын, икмыняр яллан озанлык-влакым чумыраш тӱҥальыч. Тыге мемнан ялысе озанлыкым Кӱшнӱр озанлык дене, варажым Цибикнур села дене ушышт.
Школ деч варат, армийыш кайымеш, колхозышто ыштенам. Службым Ленинград областьыште эртенам. Мӧҥгӧ пӧртылмеке, Килемар районысо Арде селаште трактористлан тунем лектынам. Оренбург областьыште кок тургым пашам ыштымек, мӧҥгеш пӧртылынам. Йошкар-Оласе колонийыште служитлаш тӱҥалынам. Тыгодым шочмо ялыш эреак кудалыштынам. Авамлан сурт кӧргысӧ да моло тӱрлӧ сомыл дене эреак полшаш тыршенам. Пенсийыш лекмеке, тӱрыснек ялыш илаш кусненам. Тачат тыштак почаҥам.
Юмашинмытын ешыштышт куд йоча лийын: кок ӱдыр да ныл эрге. Яков Васильевич – межнечше. Тудлан кызыт 84 ий. Аваже кужу ӱмырым илен (90 ий йотке), ачажым гын ик ганат ужын огыл. Тудо Яков Васильевичын шочмо ийынже илыш гыч каен. Иза-ака-влакшат шукертак илыш дене чеверласеныт.
Пенсийыш лекмеке, Яков Васильевич шочмо сурт олмыштыжо у пӧртым нӧлтен, вольыкым ятыр ашненыт. Кызыт шоҥгылыклан йывыртен илем, уто паша дене шкем ом толаштаре манеш. Но пакчаште чыла гаяк саскам кушта. Садыштыже олма, грушо, виноград да молат улыт. Тыгак тӱрлӧ пеледыш суртым сылнештарат. Шинчамлан ятыр сорт роза, георгин, цинний, бархатцы да молат пернышт. Пашалан эрге-шешке-влак толын полшат, мане. Воктенак ик эргыже блок дене кок пачашан пӧртым нӧлтен. Коҥгам оптымо, вӱдым пуртымо, окнам да омсам шындыме. Но илаш пурымо марте але шуко пашам ыштыман, – каласыш Яков Васильевич.
Корно сай, газ уке
Кеч Ошламучаш Йошкар-Ола деч мӱндырнӧ огыл верланен, тышке газпучым шупшмо огыл. Пӧртым пу дене олтен ырыктат. Тудым йодмо почеш кугу машина-влак оксала конден пуат. Кажне гаяк пӧртын шке тавыже уло, манаш лиеш. Южышт пӧртышкышт вӱдпучым шупшыныт. Ялыште утларакшым дачный пӧрт-влак улыт, эреак тыште илыше-шамыч куд суртышто кодыныт. Ик суртышто вольыкым ашнат.
XIX курымышто тыште 60 наре сурт шотлалтын. Шукынжо паша укелан кӧра, ялым коден, олаш илаш кусненыт. Каласыман, ял уремысе корно сай. Верысе калык, оксам поген, тыгыде кӱм шке вийышт дене шареныт. Телым корным «Шойбулак» озанлыкын техникыже эрыкта, уремым икмыняр прожектор волгалтара.
Плотинам пӱялыме
Палемдыман, тыште пӱртӱс пеш мотор. Ял мучаштак плотинам пӱялыме. Тушко икмыняр тӱрлӧ колымат колтеныт. Мийыме кечын ола гыч толшо 12 ияш Глеб Юмашев, эҥырым сакалтен, кол кучаш ошкылеш ыле.
– Мыланем ялыште моткоч келша. Такшым олаште илена, но арнялан икмыняр гана ялыш толын каена. Тыште ачам ден авам пакчам кучат. Яра жап лийме годым колым кучаш йӧратем. Кодшо гана нужгол логалын, но эҥырварам кучен сеҥен омыл, каен. Таче ола гыч лӱмын налын кондымо подкормо дене кучен ончынем. Ала пиал шыргыжалеш? – пелештыш рвезе.
Яков Васильевичым илалше еҥ семын ялын пӱрымашыже моткоч тургыжландара. Шонен мо тудо, иктаж-кунам ял-влак пытат манын. Ожнысо семын ял уремыште йоча йӱк ок шергылт, колхоз уке , самырык еҥ-шамыч нерген ойлыманат огыл. Куандара, кеч дачник-влак кеҥеж тургымым тыште эртарат. Тыгайже годым илымак шуэш, чонланат куанле, манеш.
.
И.Речкинын фотожо-влак.