Геройла кредалыныт

«Герой-ола» чап лӱм дене Кугу Ачамланде сар годым геройлын аралалтмыжлан 12 ола палемдалтын: индешыже – Российыште, кокыт – Белоруссий ден Украина кундемыште. Тылеч посна «Герой-крепость» лӱм дене Брест ор палемдалтын.

Ленинград (кызыт Санкт-Петербург) 900 наре кече блокадым чытен, 1941 ий 8 сентябрь гыч 1944 ий 27 январь марте. Ола дене Ладога ер да юж дене гына кылым кучаш йӧн лийын.

Севастополь ола сар тӱҥалтышлан Шем теҥызыште ик эн кугу порт да элнан тӱҥ военно-морской базыже лийын. Тудым аралыме верч кредалмаш 1941 ий 30 октябрьыште тӱҥалын. Обороно 250 кече шуйнен, 1944 ий 9 майыште олам утареныт.

Сталинград (кызыт Волгоград) олаште 1942 ий 17 июльышто 200 кече шуйнышо эн вӱран кредалмаш тарванен. Совет войскан наступательный операцийже 75 кече шуйнен, 1943 ий 2 февральыште тушманым кырен шалатен. Ты кредалмаште немыч армий 1,5 млн утла еҥым йомдарен.

Моско олам налаш немыч-влак «Тайфун» операцийым ямдыленыт. Совет войска 1941 ий 5 декабрьыште контрнаступленийыш тарванен да тушманым касвелыш 150-300 меҥгылан чактарен. Тиде сеҥымаш салтак-влаклан ончыко каяш ӱшаным пуэн.

Керчь ола гоч фронтын линийже ныл гана эртен, фашист олам кок гана оккупироватлен. 700 кече жапыште тудым йӧршын пытарен. Керчьым 1944 ий 11 апрельыште утареныт

Новороссийск олам 1942 ий сентябрьыште немыч войска сеҥен налын. Ола верч кредалмаш 225 кече шуйнен да 1943 ий 16 сентябрьыште тудым тӱрыснек утарыме.

Тула 1941 ий 24 октябрь гыч 5 декабрь марте олам аралыше салтак-влакын геройлыкыштлан кӧра герой-ола лийын. Тула калык геройла аралалтын веле огыл, ятыр танкым ачаленыт, автомат ден винтовко-влакым ыштен луктыныт. Талын шогымыштлан кӧра тушманлан Москош корным петыреныт.

Мурманск олам тушман икмыняр гана поген налаш тӧчен. Ты порт ола СССР-лан пеш кӱлешан лийын, вет ты ола гоч союзный эл-влак деч поставке толын. Ола калыкын пеҥгыдылыкше Ленинградланат неле жапым чытен лектеш полшен, лач ты ола гыч кочкыш сатум тушко колтеныт.

Смоленск верч кредалмаш 1941 ий 10 июльышто тӱҥалын. Тушман 29 июльышто олаш пурен кертын. Оккупаций 1943 ий 25 сентябрь марте шуйнен. Но еҥ-влак тушман ваштареш кредалаш партизан отрядлашке чумыргеныт. Ты кредалмаште совет войска 700 тӱжем утла еҥым пытарен, но тушманлан Моско деке каяш пуэн огыл.

Одессым фашист-влак 1941 ий августышто авырен налыныт, нуно вич пачаш шукырак лийыныт. Тушман ваштареш партизан отряд-влак чот шогеныт. Олам 1944 ий 10 апрельыште утареныт.

Киев олам икымше кечынак фашист юж гыч пытараш тӱҥалын. 1941 ий 6 июльышто олам аралыме штабым ыштеныт. Геройло обороно 72 кече шуйнен, олам 1943 ий 6 ноябрьыште утарыме.

Минск олам тушман сарын кудымшо кечыжланак поген налын, тудо кум ий тушман кид йымалне лийын, олам чылт пытареныт. Туге гынат Минск ола да Минск область Белоруссийыште партизан толкынын рӱдышкыжӧсавырнен. Минскым совет войска 1944 ий 3 июльышто утарен.

Брест ор чек воктене верланен, сандене фашист тушко ик эн ончыч пурен. Немыч войска ик- мыняр шагатыште поген налаш шонен, но мемнан-влак ик тылзе утла аралалтыныт.