Яллаште самырык специалист-влакым вашлияш – тиде моткоч кугу куан. Теве Кужэҥер район Коҥганур кыдалаш школышто самырык туныктышо Екатерина Токтарова кокымшо ий физкультурым туныкта. Тудо шкежат ты школым тунем пытарен.
Спорт дене кыл
Екатерина Ильинична изинек спортлан шӱман. 7-ше классыште тунеммыж годым тренер Вячеслав Степанович Еменгулов ӱдырын мастарлыкшым шижын шуктен. Тыге Екатерина тренироватлалташ тӱҥалын, таҥасымашлашке ушнен, чӱчкыдын ончыл верышкат лектын.
– Школым тунем пытарымек, Марий кугыжаныш университетыш Капкультур, спорт да туризм факультетыш рекреаций да спортивно-оздоровительный туризм направленийыш тунемаш пуренам, – ойла Е.Токтарова.
Университет деч вара Сергей таҥже дене ешым чумырен, Ева лӱман ӱдырышт шочын. Екатеринам Конганур школ директор физкультурым туныкташ ӱжын, ӱдыр келшен.
Икымше ошкыл
– Пашам тӱҥалмем годым Еван йочасадыш коштмо жапше шуын огыл ыле эше, сандене коклан авам тудым ончен, коклан мый денем урокышто шинчен. Икымше ийыште пел ставке дене пашам ыштенам, кугурак классыште тунемше-влакым туныктенам. Вара изирак ийготан йоча-шамыч дене пашам ышташ тӱҥалынам.Тунам икымше нелылык дене тӱкненам. Южо тунемше шке уда койышышыжым ончыкташ тӱҥалыныт, колыштын огытыл. Тыгак кугурак класслаште тунемше-влак мый денем на «тый» кутырен кертыныт. Тыгай годым мый йоча-шамыч дене посна кутыренам, чыла умылтараш тӧченам, тыге гына ты умылыдымашым чарен кертынам.
Йоча-шамыч мыняр ӱнарым пуат, тунарак налыт, сандене чӱчкыдын мӧҥгӧ нойышо толынам. А мӧҥгыштӧ мыйым изи ӱдырем вучен, тудыланат жапым ойырыман. Лач тыгай годым нелылык шижалтын.
Тыгак пашаштем документ дене шинчылташ логалеш. Ик таҥасымашыш наҥгаяш йодмашым ыштыман, врач деч допускым налман, кажне тунемшылан личный карточкым, страховкым оформироватлыман, ача-авашт дене кылым кучаман, – палемда туныктышо.
Екатеринан пашаштыже сай наставник-влак улыт. Эн тӱҥ полышкалышылан тудо тренерже В.С. Еменгулов шотла. Тыгак ты школышто ондак физкультурым туныктышо-влак Леонид Тихонович Сидыганов ден Василий Егорович Ершов пайдале ой-каҥашым пуат.
Тӱрлӧ йӧным кучылтеш
Школышто тӱрлӧ ситуаций лийын кертеш, сандене кажныж деке жыпыштыже чын корным муын моштыман.
– Икмыняр тунемше тазалык шотышточвӱчкыдын справкым налеш. Вара ик-кок урокыш толеш да угыч справкым конда. А мый отметкым шындашаш улам. Тидын шотышто наставникем тыге туныкен каласен: «Кугу нагрузкым ит пу, тек урок жапыште стадион мучко йолын коштыт, курыкыш кӱзен-волат, вашке тидын деч ноят да «яра» справкым налмым чарнат».
Тыгак шукыж годым ӱдыр-шамычлан футбол дене модаш йокрок, сандене нунылан посна правилым ыштем, тыге модаш кумылыштым луктам. Тӱҥалтыш класслаште тунемше-влаклан куржталаш огеш келше, тиде амаллан кӧра мый нунылан мурым чӱктем але кужталме олмеш аэробике упражненийым ыштыктем. Тыгай кардио нагрузко нунылан утларак келша. Урокышто эре гаяк тӱрлӧ модыш дене модыкташ тыршем, – ойла Екатерина Ильинична.
Самырык туныктышо эре шуаралтеш, урокышто тӱрлӧ йӧным кучылтын йоча-влакым спортлан шӱмаҥда.
– Февральыште 5 классыште «Попеременный двушшажный классический ход» теме дене район гыч толшо туныктышо-влак ончылно урокым ончыктенам. Тыгак 2-шо классыште внеурочный деятельностьым эртаренам.
Урокышто мый «висвис» пеледыш йӧным кучылтам. Висвис пеледышын кажне лышташыштыже модыш-влакым возем, тунемше-влак ик лыштышым шупшын луктыт да могай модыш логалеш, тудын дене модыт. Правилым шке гыч каласкалат, – палемда Е.Токтарова.
Шке мастарлыкым вияҥдаш манын, Екатерина Ильинична квалификацийжым нӧлта. Кызыт тудын икымше квалификационный категорийже уло. Тыгай годым тунемше-влакын результатше веле огыл лийшаш, тыгак туныктышат тӱрлӧ наградыжым сулышаш.
– Йоча-шамычым дистанционно туныктымо годым урокым оҥайракын эртараш манын тӱрлӧ йӧным кычалынам. Тунемше-влаклан увер текстым лудаш пуэнам, тудын почеш кроссвордым, ребусым але тестым ыштыктенам. Тыгак интерактивный модышым кучылтынам. Заданий-влакым сайтыште вераҥденам, тыге таумут-влакым погенам да квалификацийым кугемден кертынам, – палемда туныктышо.
Таҥасымашыш ушнат
Школышто Е.Токтарова тренер В.Еменгулов дене пырля йоча-влакым тӱрлӧ таҥасымашлан ямдыла. Тренировкыш 5-8-ше класслаште икшыве-влак коштыт. Но школышто тунемше шагал, сандене волейбол, баскетбол дене модаш кугу командым погаш неле. Шукыж годым мини-футбол, ече да шахмат дене таҥасымашыш, «Зарницыш» коштыт, ГТО-што участвоватлат.
– Тунемше-влак тыршат, сай результатым очныктат. Тений районышто ече дене общекомандный икымше верым налынна, республикыште «Пионерская правда» таҥасымаште кумшо верыш лектынна, мини-футбол дене – кокымшо верыш, шахмат дене – кумшо. Кызыт легкий атлетике дене соревнованийлан ямдылалтына, — ойла Е.Токтарова.
Паша деч посна
Самырык туныктышо таҥасымашыш тунемше-влакым веле огыл коштыкта, тыгак шкежат ече, кушталме дене таҥасымашыш ушна, сельский поселений да образований пашаеҥ спартакиадыште участвоватла.
– Спорт деч посна мый тыгак концертыште йодмо почеш участвоватлем. Шыжым районысо школла гыч туныктышо-влаклан мероприятийым эртареныт. Тушто Российын тӱрлӧ калыкше нерген каласкалышаш улына ыле. Мемнан школлан бурят калык логалын. Ме нунын йӱлашт нерген каласкаленна, костюмым ыштенна да келшымаш куштымашым ончыктенна.
3 майыште Старсела тӱвыра пӧртын пашаеҥже-влак йодмо почеш отчётный концертышкыже ушненам. Салтакъял, Старсела да Токтайбеляк клуб-влак ик сценарий почеш пырля выступатленна, – ойла Екатерина.
Шукерте огыл Екатерина Ильинична кӱчым ышташ лӱмын тунем лектын. Ынде ӱдыр-шамычым мотор кӱч дене куандара.
Тале спортсмен, уста туныктышо паша деч лӱдын, ӧрын огеш шого. Тудын тыршымыже коешак. Тыгай чолга еҥ-влак ончыкылан ӱшаным пуат, школым тӱзатат.
Дарья Быкова.
Е.Токтарован альбомжо гыч налме фото.