Эрыкан, весела, шулдыран…

Карелий Республик Петрозаводск оласе «Шулдыр» ансамбльыште марий, коми, одо ӱдыр-рвезе-влак мурат, куштат. Ты ансамбльын участникше-влак октябрьыште Марий Элышке экспедиций дене толын коштыныт. Ансамбльын вуйлатышыже – марий ӱдырамаш, Шернур кундемын шочшыжо Алевтина Аркадьевна Войтович.

Ансамбльыште А.К.Глазунов лӱмеш кугыжаныш консерваторийысе финн-угор калык-влакын музыкышт кафедрын студентше-влак выступатлат. Нуно родо-тукым калык-влакын тӱвыраштым, мурыштым, куштымашыштым пырля тунемыт да шымлат. Тидлан нине калык-влакын тӱшкан илыме верлашкышт грант кӱшеш «Традиция в движении» фольклор экспедиций дене лектын коштыт. Тудо «Культурный год в Карелии» организацийын проектше кӱшеш илышыш шыҥдаралтеш. Проектын тӱҥ шонымашыже – финн-угор калык-влакын тошто семыштым, кызытсе илышлан келыштарен, самырык-влаклан палдараш. Кова-влакын йоҥгалтарыме ожнысо мурыштым, куштымашыштым войзен кодаш.

Ик арня жапыште ансамбльын участникше-влак Волжский районысо Шайра кундемыште кова-влак дене вашлийыныт, Звенигово вел Ташнурышто «Алан» ансамбльын репертуарже дене палыме лийыныт, Оршанке Кугунур школышто да тӱвыра пӧртыштӧ концертым ончыктеныт, Советский посёлкысо сымыктыш школышто лийыныт, Кужэҥер вел «Мурсескем» ансамбльым войзеныт. Тылеч посна Йошкар-Олаште тӱрлӧ мастер-классым, «йыргешке ӱстелым» эртареныт, концертым ончыктеныт.

А ансамбльлан «Шулдыр» лӱмым ойырымым тыге умылтарат: «марий йылмыште ты мут чылалан палыме. Удмурт йылмыште тудо весела манмым ончыкта, коми йылмыш йӧсын кусаралтеш, мут тӱрлӧ афиксан. Но эрыкан манмыже нунылан утларак келшен толеш. Тыге ансамбльын лӱмжым кум калыкын йылмыж дене кылденыт да тудлан шулдыр мутым ойыреныт».

Ансамбльын участникше-влак чынжымак эрыкан, весела, шулдыран улмыштым пенгыдемдат. Репертуарысе мурыштат тыгаяк улыт. Нуным колыштын, пуйто илышын кажне татшым, ямжым чон вошт шижат. Нуно утларакшым традиционный муро-влакым мураш тыршат. Тӱрлӧ калыкын семӱзгарже дене импровизацийым ыштен, композиций-влакым шочыктат. Тидланже крезье, узьы гумык (удмурт калык семӱзгар-влак), шӱвыр, тӱмыр, сигдке (коми калык семӱзгар)  да молымат кучылтыт.

(Шола гыч пурлашке: П.Шулепова, Р.Гайниятов, К.Романова)

Кристина Романова – ансамбльын ик участникше. Тудо Одо кундем Игринский районысо Сеп ял гыч (ты кундемын йӱдвел могырыштыжо верланен), национальностьшо дене – одо. Марий Элыште икымше гана лийын. Кристиналан тыште моткоч келшен. Ансамбльысе илыш нерген тыгерак каласкалыш:

–  Ме тӱрлӧ калыкын йылмыж дене мурым йоҥгалтарена. Мутат уке, йылме шотышто нелылык дене тӱкнаш логалеш. Но ме тидлан тунемын шуынна. Мурым тунемме годым тудым эн ончыч кусарена, шонымашыжым ыҥлаш тыршена. Тыгак буква-влакым чын ойлаш тунемына. Ончычрак тидым ышташ нелыла чучын, кызыт тунемын шуынна. Марий ден удмурт йылмылаште ойыртем кугу, но икгай мутат шагал огыл вашлиялтыт.

Ансамбль – мыйын кокымшо ешем. Ме тудын дене кушто гына лийын да мом гына пырля эртен огынал! Икоян, творчествылан кумылан улмына шижалтеш. Алевтина Аркадьевна мыланна авана гай. Полышым пуаш тудо эре ямде. Садлан ансамбльыш логалмемлан моткоч йывыртем.

Полина Шулепова – коми ӱдыр. Тудо Коми Республикысе Прилузский районысо Ношуль села гыч Петрозаводскыш тунемаш толын. Тудын, мутлан, ты консерваторийыште музыкальный шинчымашым налаш ик эн кугу шонымашыже лийын. Садлан кок гана тунемаш пураш тӧчен: 2016 да 2019 ийлаште. Кокымшо ганаже шонымашыже шукталтын. Тений ӱдыр-влак консерваторийым тунем лектыт. Тылеч вара магистратурышто тунемаш шонымашышт уло.

Ме финн-угор калык-влакын музыкыштым тунемме кафедрыште шинчымашнам нӧлтена. Мурым да музыкым веле огыл, тӱрлӧ калыкын тӱвыражым контекстыште тунемына. Тышкыже калык-влакын чиемышт, куштымашышт, семӱзгарышт, йӱлашт да молат пурат. Тунеммаш куштылгын огеш пуалт. Вет кажне калыкын семӱзгарже дене шокташ тунемаш куштылгыжак огыл. Ик еҥлан, мутлан, лу але утларак семӱзгар дене шоктен моштыман. Мый лу тӱрлыж денак ом мошто, но визыт деч утларакше дене кертам.

Ансамбльысе участник-влакым тӱвырам йӧратымаш, тӱрлӧ калыкын йӱлажым да тӱвыражым пагалымаш уша. Мемнан курсышто визытын улына, чыланат ты ансамбльыш коштына, мастарлыкнам нӧлтена. Ансамбльыш ушнымо годым эн ончыч марий калыкын куштымашыжым, йылмыжым, мурыжым тунемаш тӱҥалынна. Вара – удмурт, коми да финн-угор тӱшкаш пурышо моло калыкыным. Тыште тунеммаш мыланем моткоч келша.

Могай нелылык дене тӱкнаш логалын манын йодмемлан тыгерак вашештыш:

Эн ончыч хореографийым палемдыман, очыни, вара – йылмым. Тӱҥ шотышто мут-влакым чын йоҥгалтарымаште нелылык лектын. Вет мурымо годым йӱкым чын да раш шындыман. Ансамбльыштына одо, коми, марий-влак улына. Садлан шке йылмынам вашла туныктена.

Ансамбльын вес участникше – Радис Гайниятов, – Пошкырт кундем Татышле районысо Вязовка села гыч, одо рвезе. Тудо тений магистратурым тунем лектеш. Ансамбльыште икымше кече гычак мура, кушта. Икымше выступлений нергенат шарнымашыжым радамлыш:

Икымше гана калык ончылно ансамбль дене Петрозаводск олаште выступатленна. Тылеч вара мемнам Озаҥ олаште эртаралтше «Крутушка» фестивальыш ӱжыныт. Тушто «Шулдыр» ансамбльнам «Веселый полёт крыльев» улыт манын  палемденыт. Варажым графикыштына гастроль-влак утларак лиедаш тӱҥалыныт. Тыге Финляндийысе Кухмо олаште эртаралтше «Sommelo» фестивальыштат мастарлыкнам ончыктенна. Грантым сеҥымеке, тудын кӱшеш марий, одо, коми калык-влакын тӱшкан илыме верлашкышт лектын коштынна. Нунын тӱвыраштым, мурыштым, куштымашыштым шымлена. Мыланем утларакшым семӱзгар-влакым шымлаш келша. Кажне калыкын тудо тӱрлӧ, иктаж-мо дене гынат ойыртемалтеш. Мый шуко семӱзгар дене шоктем, тылеч посна эше вес ансамбльлаштат мурем, куштем, шоктем.