Эртыше, кызытсе але ончыкылык?

Кум ушан еҥ ӱчашаш пижын: мо айдемылан тӱҥ – тудын эртыме корныжо, кызытсе илышыже але ончыкылыкшо? Иктыже ойла:

– Кӧ мый кызыт улам, могай кӱкшытыш шуынам, тиде чылажат эртыше илышемлан кӧра лийын. Мом тунам ышташ тунемынам, тудо сомылым кызытат йӧратен шуктем. Кӧн пелен ондак ласкалыкым шижынам, нунын пелен кызытат ласка.

– Айдемым тудын ончыкылыкшо ышта, – ушна кокымшо. – Тый денет тӱрыснек келшаш гын, айдемылан эҥыремыш семын кажне кечын шке эҥыремышвотыштыжо шинчаш логалеш ыле. Тӱҥжӧ: мом мыйын кызыт палымем да ыштен моштымем огыл, а мо мыланем ончыкылыклан кӱлмӧ нерген шоналтыман. Мый шкемым кок ий гыч могай лийшашем ужам да ты шонымашке шуаш тыршем. Эртыше жапым шарналтен шинчыме деч могай пайда?  Мыланем ондакысе деч вестӱрлырак еҥ-влак келшат. Нунын дене мутланаш оҥай, шуко ум пален налам, шукылан тунемам.

– Те иктым шотыш налын огыдал, – ойла кумшо. – Эртыше ден ончыкылык вуйыштына гына илат. Эртыше эртен, а ончыкылык эше шуын огыл. Садлан кеч эртышым шарналтыза, кеч ончыкылык нерген шоныза, илена кызыт. Лач кызыт гына ала-мом илышыште вашталтен кертына. Кызыт гына пиалан лийын сеҥена: эртыше пиал нерген шарнымаш шӱлыкаҥда, ончыкылык пиалым вучымаш чоным вургыжтара.