Гипертонический криз – артериальный гипертензийын (давлений кӱза) неле формыжо. Кеч-кунам тӱҥалын кертеш, чӱчкыдынрак ӱдырамаш-влакын лиеш. Гипертонический криз нерген Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын медицинский реабилитаций шотышто тӱҥ внештатный специалистше Андрей Сафронов каласкала.
Гипертонический криз лиймын амалже – вӱрысӧ давлений регуляцийын пужлымыжо. Артериальный гипертензий 40 процент еҥын вашлиялтеш гын, ик процент случай годым давлений кенеташте чот кӱзымӧ дене айдемылан моткоч йӧсӧ лиеш, тудо коленат кертеш.
Гипертонический кризын симптомжо-влакым черлыеҥ шкеже веле огыл, тудын лишыл еҥже-шамычат палышаш улыт. Сай да кугу давлений показатель-влак кажне айдемын – тӱрлӧ. Криз годым вуйдорыкысо да миокарде вӱргорнылаште вӱр начарын коштеш. Систолический («кӱшыл») артериальный давлений 180-240 мм рт.ст деч кугу годым поснак лӱдыкшӧ.
Кузе палдырна?
Эн тӱҥ симптом – давлений писын кӱза. Тылеч посна:
– шӱм нӧлта, укшинчыкта, шӱлаш неле;
– шӧн шупшеш, уш йомеш;
– вуй чот коршта;
– вуйуш аҥырга, раш кутыраш ок лий, шинча начарын ужеш;
– шӱм чот кыра да коршта;
– чытырыкта, пӱжалтыкта, могыр шергылтеш;
– юж ок сите гай чучеш;
– пушкедыкта;
– кид чытыра.
Могай амаллан тыге лийын кертеш:
– гормональный нарушенийлан;
– игече вашталтмылан;
– алкогольым йӱмылан;
– кофем шуко йӱмылан;
– гипотензивный (артериальный давленийым волташ полшышо) препарат-влакым йӱмым чарнымылан;
– стресслан да депрессийлан;
– неле пашам ыштымылан;
– артериальный гипертензий годым йоҥылыш эмлалтмылан.
Полышым кузе пуыман?
Криз годым черле еҥ лӱдмыжӧ да ӧрткымыж дене шкаланже эшеат нелым ышта. Садлан тудым лыпландарыман, медполышым лишыл жапыште пуат манын ӱшандарыман. Тудым кроватьыш пыштыман, тыгодым вуйжым нӧлталман. Шыгыр вургемым чиен гын, мучыштарыман. Пӧлемыш яндар южым пуртыман, саҥгаш йӱштӧ компрессым пыштыман. Приступ годым черлыеҥлан шогаш, кенеташте кынелаш, кумык лияш, пеҥыжаш, неле пашам ышташ ок лий.
Вашкеполыш бригадым ӱжыктыман. Толмешкыже, кажне 15 минут еда кок кидыштат давленийым висыман – тиде информаций варажым врачлан кӱлеш лиеш. Шӱм кузе кырымым да шӱлымым шекланыман.
Медпашаеҥ-влак толмеш, давленийым врачын ончыч возен пуымо эм дене гына волтыман. Черлыеҥлан тыгак корвалолым але валерианым йӱаш лиеш.
Давленийым трукышто волтыман огыл, уке гын вуй пӧрдаш тӱҥалын але ишемический инсульт лийын кертеш.
Гипертонический криз тунар чот нелыжак огыл гын, черлыеҥ мӧҥгыштат кодын кертеш, тыгай годым кроватьыште киен эртарыман, мом кочмо шотышто шекланыман. Вара шке участковый врач-терапевт дене препарат-влакым мыняр йӱмӧ шотышто мутланыман.
Неле гипертонический криз годым стационарыште эмлалтман. Черлыеҥын общий состоянийжым сутка мучко эскерен, специалист-шамыч тӱрлӧ осложнений: миокард инфаркт, ишемический инсульт, пагар да шолораште вӱр йогымо, шодо пуалме – да моло деч утлаш полшен кертыт.
Криз ынже лий манын…
Гипертонический криз деч эн сай профилактике – приступ кузе лийме нерген палаш, тыгак давлений кузе да молан кугу лиеш, умылаш да эмым йӱаш.
Диагнозым жапыштыже шындыме да врачын темлымашыжым шуктымо дене криз лийме деч утлаш лиеш. Давленийым шотышто кучаш манын:
– кочывӱдым йӱмым чарныман;
– тамакым шупшман огыл;
– шинчалым суткаште 5 г деч шагалрак кочман;
– кап нелытым нормышто кучыман;
– врачын возен пуымо эмым йӱаш мондыман огыл;
– утыжым ойгырыман огыл;
– жапыштыже каныман.
Гипертонический криз 2-3 шагат наре шуйна. Симптом-влак пеш писын палдырнат. Садлан тыгай годым врачын полышыжлан эҥертыман.
Фото-влакым Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын архивше да https://www.freepik.com/ сайт гыч налме.