Волжский район Куршбал ялын Украиныште военный спецоперацийыште лийше ик патырле шочшыжо Максим Евгеньевич Микутовым тений 25 апрельыште пытартыш корныш ужатыме. Тудо гвардийын старший лейтенантше, ВДВ-н 83-шо отдельный десантно-штурмовой бригадыжын ротыжын командирын алмаштышыже лийын. Элна ончылно шке порысшым шуктышыла вуйым пыштыше землякнам шӱмыштына Герой семынак шарнаш тӱҥалына.
Максим Сотнур школ деч вара Рязаньысе гвардейский кӱшыл юж десант училищыште вич ий тунемын. Тылеч вара тудо Приморьесе Уссурийск олам ойырен налын.
Микутовмыт кум йочам ончен куштеныт. Чаманен каласыман, икмыняр ий ончыч нунын 18 ияш ӱдырыштым шучко чер наҥгаен, кодшо ийын 27 ияш эргышт геройла колен. Настя ӱдырышт кызыт МарГУ-што тунемеш. Кызыт Микутовмыт Максимын кум ияш эргыж верч куанен илат, шӱм-шокшыштым уныкаштлан пӧлеклат.
М.Микутовын Юлия пелашыже Приморский крайыште шочын. Максимын уке лиймекыже, Юлия Викторовна Марий Элыш илаш куснен да, «Защитники Отечества» кугыжаныш фондын Марий Эл Республикысе филиалжым ыштымеке, социальный координаторлан пашам ышташ тӱҥалын.
– Юлия, Максим дене кузе палыме лийында?
– Ме Приморский край Уссурийск олаште палыме лийынна. Ик автоклубыш коштынна. Пӱртӱсыш да моло вереат лектынна. Варажым вашла серышым возкаленна, полшенна. Кузе тудын шӱм-чонжым тарватенам? Мыйын шочмо кечем 28 июньышто гын, а тудын – 14 июльышто. Автоклубышто шочмо кечылан иктаж-мо дене сийлыме йӱла ыле. Мый тортым кӱэштын конденам ыле. Тунам Максим мый дечем йодын: «А мыйын шочмо кечемлан тортым ыштен кондет?» «Нелылык деч посна» манын вашештенам. Варажым тудым саламленам да манынам: «Теве торт. Наҥгай да йолташет-влакым сийле». Максим тыгайым вучен огыл, очыни. Тортым пӧлеклыме жап гыч шотлыман дыр мемнан келшымашнам. Тылеч вара ме утларак мутланаш, вашлиялташ тӱҥална, тудо мыланем иктаж-мом ышташ полшен. Эше келшымына деч ончычак поро кумылжым ончыктен: шокшо кофтыжым конден, иктаж-мом заказатлаш полшен але кинош ӱжын, кампетке дене эре сийлен – чылажат шӱм-чон шокшылыкшо нерген ойлен, тиде шижалтынак.
– А вашлияш тӱҥалмеке, мом ойлен?
– Икымше гана ужмем годым Максим кугурак ийготанла чучын. Шукылан изирак улмыжлан кӧра изиш ӧрын, сандене шке ийготшымат тудо шылтен. Очыни, мый вашлияш ом тӱҥал манын шонкален. Но ийготысо ойыртем йӧршеш мемнан историйлык огыл, ме тидым шижын огынал. Тӱҥжӧ – айдеме мом шона, могае кумылжо, чонжо.
– Максимын тунемме Сотнур школышкыжат миен коштында?
– Тушто икмыняр гана лийынам. Икымше гана толмекем, школыш пурен лектынам ыле. Вет Максимын ачаже Евгений Васильевич кызыт завхозлан ышта, ондак тыштак информатикым туныктен. Аваже Анна Вячеславовна руш йылме ден литературым йоча-влакын шӱмешышт шыҥдара, библиотекарьлан тырша.
Лачак тушто кадет классыште тунеммыж годым Максим патриотизм шӱлышеш шуаралташ тӱҥалын, военный пашалан негызым налын. Варажым Сотнур школ пырдыжеш Максимлан мемориал оҥам пижыктышна. Вес ганаже тушко Геройлан партым почмо годым миенам ыле.
– Максим могай койыш-шоктышан ыле?
– Службышто ответственный, дисциплинированный лийын. Но ме шкенан правилым пеҥгыдемденна: мӧҥгыштына службо нерген огына кутыро, службо лачак тушто гына кодеш, мыланем пашасе йодышлажым умылкалыман огыл. Мутат уке, южо йодышыжым мӧҥгыштӧ рашемдыман ыле. Тидым тудо решатлен, но кажне гана ойлен: мыланем тушко шӱшкылтман да тиддене вуйым аҥыртылман огыл. Ала-можым каласкален, ала-можым уке, вет садак кугыжаныш тайне лийын. Айлен илыме пачерышкына Максим канаш толын, сай ача, эргыжлан пример, поро пелаш семын ешыж дене пырля жапым эртарен. Шочмо сурт тудлан шокшылыкым вашла пӧлеклыме, икте-весе верч азапланыме да каныме вер ыле.
Чылажымат шкеж деч кугун йодын, айдеме семынак лийже манын тыршен. Кеч-куштат: службыштат, моло вереат. Иктымат обижатлен огыл. Сомылымат тыглай гына шуктыман огыл, а шот дене манын да тыгак ыштен.
– Те илышыште кугу да серьёзный ошкылым ыштенда – тора кундем гыч Марий кундемыш илаш толында.
– Чаманен каласыман, тыге лектын: мый пелашемын ача-аваж дене Максимым пытартыш корныш ужаташ толмо годым гына шинчаваш палыме лийынам. Тылеч ончыч телефон але видео дене кутыренна, Максим шуко жап службышто лийын, сандене чӱчкыдынак мутланен кертын огынал.
Максим СВО кайыме кундемыш кудалме поездыште улмыж годым видеом колтен. Тушто шке эргыжлан ойла: «Ачат вашке толеш, да ме отпусклан ялышке коча-коват деке каена. Тушто вашла ужына». Тыгак лектын. Но ме самолётын тӱрлӧ бортышто чоҥештен толынна.
Эргымын кочаж дене куанен модмыжым, тыгак ачаж ден Максимын койышыштышт ятыр икгайлыкым ужынам. А кунам изи ньога ачаж дене нерым пурмо семын модаш тӱҥале, тыге Максим шочшыж дене юарлен, тунам уныка ден кочам ойыраш ок лий, шӱмем ок чыте манын шоналтенам. Вет йочан, поснак эргын, сай пӧръеҥ-примерже лийшаш. Кеч мыйын кугурак эргым уло, тудат шкешотан пример да кугу эҥертыш мыланна, чыла нелылыкым пырля сеҥенна, кызытат тидымак эртена. Туддене кугешнем! Коча ден уныка кузе модыт… Тыге Максим колымо деч вара нуно илаҥыт. Вет Булат ачажлак коеш, шинчаончалтышыжат, икмыняр койышыжат тудын…
А Максимын 40 кечынже мыланем Приморье гыч йыҥгыртеныт да ачам колен манын увертареныт. Ты татыште мый умыленам: мылам Марий Элыш илаш кусныман, вет Булатлан полшышо пӧръеҥ кӱлеш. Тушто, тораште, родо-тукымем шукак огыл, пӧръеҥ кокла гыч шольым гына лийын. Тыште илышын рӱдыжым ужынам, а эргым пелашемын ача-аважын чон шокшыштым шижын илышаш манын шоналтенам. Йочамым коча ден кова, пӧръеҥ-пример да ачаж гаяк йӧратымаш деч посна кодышаш омыл. Тунам Уссурийскыш пӧртылмеке, вургемым погышна да Марий Элыш толна. Кугурак эргымлан тунемме верым муаш полшышт. А шкеже тыгаяк еш-влаклан полшымаште тыршем. Тидын дене пелашемым пагалем, тудын да мемнам аралыше моло пӧръеҥын героизмыштлан тауштем. Мый тиде фондын филиалыштыже пашам ыштымем дене кугешнем.
Эльвира Терентьева.