– манеш 2017 ий годсек Марий Элысе тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрлан, 2001 ий годсек Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрын художественный вуйлатышыжлан тыршыше К.А.Иванов.
Тудо тений 10 августышто 50 ияш лӱмгечыжым палемда. Тиде событий деч ончыч ме Константин Анатольевич дене вашлийна да икмыняр йодышлан вашешташ йодна. Министр да балетын артистше. Тыгайже Российыште тетла иктат уке. Уста, пашаче улмыжо да тыгодымак шке жапшым аныклен моштымыж дене ойыртемалтше. Кӱчык жапыште Марий Элыште тӱвыра сферыш надырым пыштен. Эн ончычак балет, хореографий, хор, семӱзгар дене шоктымаш да моло направлений денешколым почмо я кугу ансамбльым чумырымо.
– Константин Анатольевич, палыме артист, хореограф, педагог, режиссёр, художественный вуйлатыше да тыгодымак министр лияш неле мо? Тыланда нине аланыште иканаште тыршаш мо полша?
– Кунам регионлашке лектын коштам, коллегем-влакым тидыже изиш ӧрыктара. Мый шке ончылан жапым чын кучылтмо задачым шынденам. Тудо эре ок сите, кече писын эртен кая. Туге гынат тымарте шуктымо паша кокла гычак илышемын ритмже палемдалтын. А мый республикыште 2000 ий годсек тыршем, эше 1999 ийыште балетный школым почна, кунам Моско ден Йошкар-Олашке кудалыштынам. Яра жап тунамат лийын огыл.
Варажым театрысе команде погалтын. Таче тудо профессионал-влак дене пойдаралтеш. Тунемшем-влакат кушкын шуыныт, командынан ужашыже улыт, вузым тунем пытарен, педагог лийыныт.
Мыланем шуко событийын улмыжо келша, оҥайрак. Самырыкем годым, шарнем, «Зимние вечера» фестиваль эртымеке, коллеге-влакым ужатетат, иктаж тылзе наре жаплан чоным шӱлык авалта. А кызыт ик проект пытен ок шукто, весе тӱҥалеш але кокыт иканаште лиеш. Тиде илышемын образше. Тыге мыланем поснак чот келша.
Южо коллегем ойла: «Чарналтыза, шӱлалташ пуыза». Уке, ме лидер лияш планкым налынна (тиде чумыр тӱвыра шотышто ойлем), мемнам палат, примерлан шындат гын, сандене чарнен шогалын огына керт.
– Сымыктышыште, тӱ-выраште могай пашам тӱҥалыда, тудым обязательно шуктеда, сеҥымашке шуыда. Ала ты шотышто иктаж секретда уло?
– Секретше тугай: мом ыштен ом керт, тудо пашам ом тӱҥал. Неле пашалан пижмеке, иктаж-мом ом пале гын, йодаш ом вожыл, ӱжам командышке профессионал-влакым – тыге ышташ каньылырак.
Мый театрыште чыла тошкалтыш гоч эртенам. Кугу театрыште кордебалетын пытартыш линийже гыч премьер марте кушкынам. Тылеч вара хореографлан, режиссёрлан тунемынам. Тиде паша шукылан туныктен. Варажым илыш тыге савырале: опер да балет театрым чоҥаш тӱҥална. 30 ияш лийынам, чоҥымо сферыш профессионал-влакым ӱжынам, шуко пален налынам, чоҥымо пашам пырля тунемынам. Эн ончыч мыйым строитель-влак шыргыжалын да пыльгыжын вашлийыныт гын, чоҥен пытарымеке, 2014 ий июньышто фуршетыште «Константин Анатольевич, Те чынжымак строитель улыда» манын ойленыт. Тиде шомак мылам эн шергын чучын. А кызыт тӱвыра тӧнеж-влакым ачалыме, тӧрлатыме, уэмдыме пашам шуктымо годым куштылгырак.
– Туныктышо-влакат илыш корныштыда шукын лийыныт, полшеныт?
– Мутат уке, чыла педагогым мый чӱчкыдын порын шарналтем. Общеобразовательный предметла дене педагог-влак шотышто пиалан лийынам манын ом керт, койыш-шоктышем шотышто нелылык лекмылан кӧра, очыни, ала весе. А творчестве шотышто Чайковский лӱмеш йоча сымыктыш школышто виолончельым туныктышо Людмила Петровна Кабанова, кидем кучен, сымыктыш, музык тӱняшке пуртен манын кертам. Солнечный посёлко гыч рвезе виолончельым йӧратен шындыже манын, тудо чӱчаштарен колтен, мый шоктенам, сеҥымашем лийын. Вара Москосо хореографий училищысе легенде-влак Александра Михайловна Маркеева, Владимир Аркадьевич Гошев, Александр Иванович Бондаренко профессийлан туныктеныт. Кугу театр – тиде Совет Ушемын, Российын калык артистше-влак Акимов, Барыкин, Никонов, Максимова ден Максимов да молат. Варажым – Москосо кугыжаныш хореографий академий, ГИТИС – Евгений Петрович Валукин, Георгий Дмитриевич Алексидзе. Нуно тыглай туныктышо гына огытыл, нимо уке гыч школым ыштеныт.
Гастроль годым иктаж-мыняр минут вашлийын кутырымашат пайдале. 1997 ийыште Донецкысе театрын художественный вуйлатышыже Вадим Писаревын пашам чын шуктымыжым, театр ден школым иктеш кылдымыжым да тушто шкетынак тыршымыжым ужынам. Лачак тыгай корно сеҥымашке конда манын умыленам. Вет йочам, школыш налмеке, театр марте шуктыман. Кызыт мемнан денат 98 процент тунемшын тыге ошкылмыжо палдырна.
Марий Элысе туныкты-шем-влак чыланат палыме улыт. Михаил Зиновьевич Васютин дене театрыште пашам ышташ тӱҥалме гыч кызыт мартеат йыгыре каена, кылым кучена – утларакше тудын тунемшыже семын. Тыгак илыш опыт ден тӱрлӧ пуламыр кугун шуаралташ полшат, вет чылажат яклака лийын огыл – кунам кӱшкырак нӧлталтат, лӱдыкшыжат шукырак. Чылажымат мый паша дене доказатлем.
– Удажат, сайжат илышыштыда вашлиялтыныт.
– Мутат уке, чыла чытен лекме. Удажым мондыман, сайжым кодыман. Тауштем театрысе коллегем-влаклан, вет мыйым, Моско гыч толшо 27 ияш рвезым, шке тӱшкашкышт пуртеныт, мылам ӱшаненыт. Варажым авторитетан еҥ-влак радамыште лийынам, Театр пашаеҥ-влак ушемын Марий Элысе пӧлкажым вуйлаташ ойырен нальыч. Тидат организатор да личность семын кушкаш полшен. Сандене министр постыш шогалмеке, ик эн ончыч шуктымо паша – Василий Пектеевым театрышке мӧҥгеш кондымаш. Тудым да Владислав Константиновым республик гыч мыйын шинча ончылнак поктен колтымо. «Йӧнем лиеш гын, Василий Александровичым пӧртылтем» манын ойленам улмаш. Тидын нерген монденам ыле, тудым пӧртылтымем дене чын ыштенам, шонем.
Кунам тӱвыра сферысе опытым трансляций дене ончыкташ йӧн лекте, тудым шукташ пижым. «МЭТР» телеканал республикысе театрын, тӱвыран илышыштым келгын ончыкта. Тиде моткочак кӱлешан.
Президент школ, музыкальный училище, колледж дене ик кластерым ышташ тӱҥалме годым мый ва-банк манме семынак тушко каенам. Шкетын огыл, министерстве гыч коллегем-влак лийыныт, нунылан чылажымат пурын пуымыла умылтаренам. Кызыт нине йоча-влакын шинчаштым ужам да вестӱрлырак улмыштым шижам, пуйто иланеныт, творчествылан чынжымак кумылаҥыныт.
Теве «Цветик-семицветик» фильмым кок арня войзымо годым артист-влак ярненыт ыле, но шинча йӱлымышт, пиалан улмышт койын. Вет самырык-влакым ты профессийыште кодыманак, йомдарыман огыл. Тидлан всемарийский хорым да моло сомылымат ыштыме. Кызыт «Буратино» мюзикллан декораций ямдылалтеш, тудым сниматлаш тӱҥалына. Тӱвыраште, Марий Элыште пашам ышташ мотиваций уло!
– Те чӱчкыдын мо опер да балет театрын репетицийыштыже заниматледа?
– Кажне кечын. Коллегем-влак палат: кечывалым мый станок воктене эртарем. Кажне кечын шке студентем-влак дене пырля улам, нуным туныктем, мастер-класс семын ончыктем.
Республикысе балетым ийше корабль дене таҥастарем, тудым курс гыч кораҥдаш пеш йӧсӧ. Лидер семын ончыко чыма.
Тунемше-влаклан шке пример лийман. Ала-кунам тиде шонымаш почеш цельым шынденам, кызытат тиде девиз почеш тыршем.
– Ме Тендам, Константин Анатольевич, ты тургымышто «Бахчисарайский фонтан» балетыште Гирей ханын образыштыже ужна. Вес рольымат ямдыледа?
– Тиде репертуарыштына кодеш, тудын дене умбакыжат лектам. Кызыт «Продавец игрушек» у балет ямдылалтеш. Ты пашам «Кремлёвский балет» театрын тӱҥ балетмейстерже Андрей Борисович Петров шындаш кӧнен ыле, но, чаманыман, илыш гыч кайыш. А проект кодын. Ты романым возышо автор Виктор Добросоцкий мый декем шке лектын да шындаш йодын. Артист-влакын отпускышт деч вара тудым ямдылаш тӱҥалына. Тушто кочан образше уло, тудо икмыняр картиныште лиеш – тиде Берских князьын рольжым налаш шонем. Кугурак ийготан мудреч еҥым ончыктыман, мылам келшен толшаш. Вет балетыште премьерлан тыгай сынанрак образым, ханым але князьым, принцым але графым келыштарыман.
К.А.Иванов шуктымо паша деч посна Йошкар-Олам йӧратымыж нерген ойлыш. Лач министрлан шогалмеке, уло республикым ужмыжлан куана. Вузышто тунемше ӱдыржӧ дене кугешнаш але эр манеш, а балетыште кыртмен тыршыше тунемшыже-влак нерген ятыр поро шомакым каласкален кертеш.
Эльвира Терентьева.