26 апрельыште МарГУ-н тӱҥ корпусыштыжо «Идалыкысе эн сай туныктышо», «Идалыкысе эн сай воспитатель», «Марий йылмым эн сайын туныктышо» республикысе конкурс-влакым иктешлыме, сеҥыше-шамычым палемдыме.
Кундемыштына кажне ийын тыгай конкурс-влакым эртарат. Тидыже педагог-влакын профессионал мастарлыкыштым нӧлташ кугун полша. Тений тушко чылаже 38 педагог ушнен, тышеч 14 воспитатель.
Участник-влак икмыняр йыжыҥым эртеныт, тӱрлӧ заданийым шуктеныт. 26 апрельыште Марий Элысе образований да науко министр Лариса Ревуцкая сеҥыше-влакым палемден. Тыгодым жюрин мутшым пеҥгыдемден ойлен: тышке кажне ийын виян деч виян педагог-влак ушнат.
«Марий йылмым эн сайын туныктышо» республикысе конкурсыш вич туныктышо ушнен. Нуно тӱрлӧ теме дене кылдалтше виш урокым, класс шагатым эртареныт, туныктымаште могай йӧным кучылтмышт дене палдареныт, мастер-классым ончыктеныт.
Сеҥыше-влак:
«Идалыкысе эн сай туныктышо» конкурсышто Йошкар-Оласе Семёновка селасе 21-ше №-ан школышто тӱҥалтыш класслам туныктышо Вероника Леонидовна Литвинова сеҥен.
«Идалыкысе эн сай воспитатель» конкурсышто Медведево район Руэм посёлкысо «Лесная сказка» йочасадын воспитательже Людмила Алексеевна Басманова палемдалтын.
«Марий йылмым эн сайын туныктышо» конкурсышто Курыкмарий район Пайскырык школышто курыкмарий йылмым да литературым туныктышо Наталия Мануиловна Павлова ончыл верым налын.
Книгам ямдыла
И.Речкинын фотожо.
Тений «Марий йылмым эн сайын туныктышо» республикысе конкурсышто Курыкмарий район Пайскырык школышто курыкмарий йылмым да литературым туныктышо Наталия Мануиловна Павлова сеҥен. Опытан педагог тыгай конкурсыш ынде кокымшо ий ушна да кажне ийын моло деч ойыртемалтеш. Ӱмаште тудо финалист радамыш логалын.
Тиде сеҥымаш туныктышын паша лектышыжым, кугу опытшым, виян улмыжым пеҥгыдемден. Урокым еш теме дене кылден, мастер-классыште текстым лончылаш туныктен. «Тышке опытым погаш, тунемаш да ум пален налаш толынам», – шыргыжал пелештыш тудо.
Пайскырык школышто кызыт 137 йоча тунемеш, 22 педагог тырша. Наталия Мануиловна ты школышто 2002 ий годсек туныкта, директорын туныктымо паша шотышто алмаштышыже. Курыкмарий йылмым аралымаште, вияҥден толмаште тырша. Тудын мутшо почеш, таче йоча-шамыч курыкмарла шагал мутланат. Авашт шочмо йылме дене кутырат гын, шочшышт – рушла. Ты нелылыкым тӧрлаш тӱрлӧ семын тыршат: ача-ава денат мутланат, йоча-шамыч денат пашам ыштат.
Наталия Павлова – курыкмарий йоча пособийым лукшо ик автор. Ты пашам икмыняр туныктышо дене пырля ятыр ий шукта.
– Профессор Лидия Петровна Васикован кумылаҥдымыж дене йоча-влаклан учебный пособийым ямдылаш тӱҥалынна. 2012 ийыште ты пашалан пижме, эн ондак коктын тыршенна. Шижына, вий огеш сите, вара эше кок туныктышым ушенна. Тачылан ме 5-9-ше класслаште тунемше-шамычлан марий йылме, 5-6-шо класслаште тунемше-влаклан марий литератур книга-влакым ямдыленна. Кызыт 9-ше класслан марий литератур пособийым чумырена.
Книга-влак мыланемат пеш келшат, туныктышо-шамычат сай акым пуат, – мане тудо.
Н.Павлован мутшо почеш, ончыкылан 7-ше ден 8-ше класслаште тунемше ӱдыр-рвезе-влаклан шочмо литератур дене учебникым лукташ шонат.
И.Речкинын фотожо.
Самырык туныктышо
Торъял район Тошто Торъял школышто марий йылмым туныктышо Снежана Геннадьевна Соколова икымше гана тыгай конкурсыш ушнен. Сандене тыште тудлан чылажат у, палыдыме. Тышке толаш шуко ямдылалтынам, мане.
– Мутат уке, тургыжланенам, нелылыкат лектын. Вет шуко калык ончылно выступатлаш тунем шуын омыл. Изиш лӱдмашанрак ыле. Конкурсышко сеҥаш манын огыл, а опытым погаш толынам. Вес туныктышо-влак урокыштышт могай йӧным, методикым кучылтыт, кузе туныктат – тидым ончалаш шоненам. Умыленам: тышке моткоч опытан, виян педагог-влак ушненыт, – мане самырык туныктышо.
Снежана Соколова – Шернур район Кукнур селан шочшыжо. У Торъял район Тошто Торъял селашке марлан толын, кок шочшан ава. Тиде школышто тудо марий йылмым, шочмо литературым, руш йылмым, руш литературым, ИКН-ым ынде луымшо ий туныкта. Икшыве-влакын чонышкышт марий шӱлышым шыҥдарашак тырша, шочмо йылмым ынышт мондо манын шона.
– Кызыт школышто шуко йоча рушла мутлана. Марла умылат, но сайын кутырен огыт мошто. Ты проблеме таче шукылан палыме. Шочмо йылмым аралаш кӱлеш. Ты нелылык деч утлаш манын, тӱрлӧ мероприятийым эртарена, марла мураш-кушташ шӱмаҥдена. Ты пашашке ялысе клубым, книгагудым ушена. Йоча-шамычлан сценкылаште модаш пеш келша. Тыгодым марий кумылан тунемше-влакат улыт. Марий сылнымутым йӧратен лудыт, почеламутым лудмо конкурслашке чӱчкыдын ушнат, олимпиадышке коштыт, экзаменымат кучат.
Школышто кызыт 83 йоча тунемеш, 16 туныктышо пашам ышта. Икшыве-влакым Кугу Нурмо, Токтарсола, Купсола ялла гыч автобус шупшыкта. Мо кӱлеш – чыла уло. Инвентарь, пособий-влакат ситат. Тӱҥжӧ – йоча-шамычлан тунемаш гына ӧрканыман огыл.
Уэмдыме школышто туныктымо моткоч шуэш. «Образований» нацпроект почеш тудым ачалаш тӱҥалыт манын ӱшан уло. Шушаш ийлаште программышке пуртышаш улыт, – каласыш Снежана Геннадьевна.
Тошто Торъял школ проект паша дене районышто ончылно кая. Проектлаште сеҥен, шийвундым налын, мо кӱлешым тӧрлат, вораҥдарат.
Туныктымо аланыште – 30 ий
Шернур район Кукнур школышто марий йылмым да литературым туныктышо Людмила Ильинична Алмаматова «Марий йылмым эн сайын туныктышо» конкурсыш ятыр гана ушнен, теният тыште мастарлыкшым терген ончаш кумылжо лектын.
– Конкурсышто ме вич йыжыҥым эртенна. Методике паша дене палдаренна, класс шагатым, урокым пуэнна, мастер-классым ончыктенна. Йӧршеш палыдыме школышто, тыгодым руш йоча-влак дене пашам ыштенна. Куандарен: йоча-шамыч урокыштат, класс шагатыштат чулым, виян лийыныт, – мане Л.Алмаматова.
Людмила Ильинична Кукнур школышто 30 ий пашам ышта. Шкеже пошкудо Аҥанур ял гыч, тачат туштак ила. Туныктышо уроклаште тӱрлӧ йӧным кучылтеш. Тидыже йоча-влакым марий йылмылан эше утларак кумылаҥдаш полша. Тыгодым тудо марий пособийым ямдыла.
– Марий йылмым туныктымо годым уроклаште кызыт модыш, проект паша да тоштер технологий-влакым кучылтам. Нуно икте-весышт дене кылдалт шогат. А пособийым кокымшо ий ямдылем. Тидын шотышто Марий образований институтын специалистше-влак кугун полшат. Пырля ваш кутырен, каҥашен тыгай лектышыш шумо. Пытартыш жапыште 5-9-ше класс-влаклан марий йылме дене учебникым, методике пособийым да паша тетрадьым экспертизылан ямдыленна, – палдарыш тудо.
Марий йылмым туныктышо-влакым пагалыман, аклыман. Вет нуно ончыкылык тукымым марий шӱлышеш куштат, шочмо йылмылан кумылаҥдат манын ӱшаныме шуэш. Тиде конкурсыш эн виян педагог-влак гына погыненыт, сандене те ончылно улыда. Шуктен толмо пашада куаным, сеҥымашым кондыжо!