Эн тале, эн писе, эн виян

 

Советский район Кукмарий школышто йоча-влак спорт дене таҥ лийын кушкыт. Ты школышто Совет Ушем Герой А.Н.Громовын призше верч ече дене таҥасымашым кажне ийын эртарат. Ты мероприятийын инициаторжо – школышто физкультурым туныктышо А.А.Сомин.

Алексей Андреевич ты школышто 1979 ий годсек пашам ыштымыж нерген школ туныктышо-влак деч пален нальымат, спортзалыш вашкышым. Спортзал школ оралте деч тораштырак верланен. Корно дене ошкылшемла, шке семынем шонкалем: «1979 ий годсек физкультурым туныкта гын, тений пашам ыштымыжлан 44 ий лиешыс. Манаш веле, пел курым мартеат тора огыл!» Палемдыме верыш лишемым, спортзал воктенысе ечыгорнышто ече дене коштшо пӧръеҥым чарен шогалтышым.

– Алексей Андреевичым кычалам, – маньым саламлалтмеке.

– Мый улам, – вашештыш пӧръеҥ.

Чыным каласаш гын, 40 наре ийым школышто туныктышым ужымат, ӧрым. Ончылнем чылт качымарий шога! Адакшым урок жапыште кабинетыште ок шинче, шкежат ечыш шогалеш.

 

Ече, волейбол, лапта…

Советский район Тапшер ялын эргыже А.Сомин Ӱшнур школышто тунемын. Изинек спортым йӧратен. Оршанке педучилище деч вара распределений почеш Кужэҥер район Салтакъял школыш логалын. Ик ият пашам ыштен огыл, армийыш наҥгаеныт. Армий деч вара Алексей Андреевич Ӱшнур школыш пашаш кайынеже улмаш, но вер лийын огылат, Кукмарий школышто физкультурым туныкташ тӱҥалын.

Тунам школыш 400 наре йоча коштын. Футболла, лаптала модаш командым чумыраш лийын, ече дене таҥасыме годымат командылан шелалтын кертынна. Кызыт ик командымат чумыраш йоча ок сите.

Лум возешат, ечыш шогалына. Ече базына уло. Ятыр мужыр ечым поген шуктымо. Лум шула, вес арня гыч урок-влак спортзалыште лийыт, волейболла модаш тӱҥалына. Мланде кошкымеке, спортплощадкыш лектына, куштылго атлетике дене заниматлена, лаптала модына, – каласкала Алексей Андреевич.

1980 ий 23 февральыште школышто Совет Ушем Герой А.Н.Громов лӱмеш ече дене таҥасымашым икымше гана Алексей Андреевич эртарен. Ончыл верыш лекше тунемше-шамычым саламлаш Геройым шкенжымат ӱжын. Кажне ийын эртаралтше тиде таҥасымаш варажым районым авалтен, жап эртымеке, республик кӱкшытан мероприятийыш савырнен. А тений 8 мартыште 44-ше гана эртаралтше таҥасымашыш Марий Эл гыч веле огыл, Киров кундем гычат ушненыт. Чылаже 230 наре участник лийын.

 

Колхоз гаражым – спортзалыш

Алексей Андреевичын Кукмарий школыш пашаш толмыж годым тыште спортзал лийын огыл. Физкультур урок школ коридорышто эртаралтын. Гимнастике дене заниматленыт, туштак куржталыныт. Шке жапыштыже верысе самырык-влакын инициативышт почеш колхозын гараж оралтыжым олмыктеныт да спортзалыш савыреныт.

А.А.Сомин пашажым чоным пыштен ышта. Тыршымыжын лектышыжат куандара. Школ выпускник-влак кокла гыч В.Войков – телымсе полиатлон дене спорт мастер. Ече дене таҥасымаште да полиатлон дене – школ гыч спорт мастерыш лу кандидат. Степан Малов 2009 ийыште тунемше-влак коклаште эртаралтше Российысе олимпиадын призёржо лийын.

Шке пашам йӧратем. Йоча-влакым спортлан шӱмаҥдаш тыршем. Ончыч пошкудо ялла гыч тунемше-влак школыш вич меҥгымат йолын коштыныт, ече денат толыт ыле. А кызыт йоча-шамычым школ автобус шупшыкта. Физкультурыш кошташ ожнысо семын кумылышт пеш ок шижалт, – манеш туныктышо.

Ончычсо выпускник-влак Алексей Андреевичым огыт мондо. Жапым муын, йӧратыме туныктышышт дек толын каят. Кертмышт семын полшат. Теве Физкультурникын кечыжлан саламлаш толмышт годым спортзал оралтым профнастил дене леведыныт. Теният А.Громов лӱмеш таҥасымашлан ямдылалтме годым школын ончычсо выпускникше-влак окса дене полшеныт.

 

Шочмо кече – сай пайрем

А.А.сомин – йӧратыме да йӧратыше пелаш, кок шочшан ача, ныл уныкан коча. Светлана Серафимовна дене ваш умылен, пагален, эҥертен илыш йолгорно дене ятыр ий пырля ошкылыт.

Светлана Серафимовна кидпашам йӧрата, поснак – марий тӱрым тӱрлаш. Кеҥежым пакчаште сомыл ятыр. Соминмыт коктынат поҥгым погаш йӧратат. Пӧръеҥ колым кучаш коштеш, телым «Буран» снегоходшо дене ечыгорным ямдыла.

25 мартыште Алексей Андреевич 65 ияш лӱмгечыжым палемда. Пайремже дене тудым Кукмарий школын туныктышыжо да тунемшыже, ончычсо выпускникше-влак саламлат. Алексей Андреевич, эре тыгаяк чулым да чолга, таза лийза. Тунемшыда-влак сеҥымашышт дене тек чӱчкыдын куандарат. Нунылан веле огыл, моло-влакланат те пример улыда да ончыкыжымат лийын кодыда. Кукмарий школ тендан дене кугешна!

Авторын фотожо.