Кажне кечын паша верыш толытат, нуно, саламлалтын, ваш-ваш икмыняр поро шомакым пелештат да веран-верышкышт шинчыт. Да кажне шке сомылжылан пижеш. А телым эше коҥгаш олтат. Пун кочыртатен йӱлымыжым колыштын, ныл марий ӱдырамаш шке пашажым ышта. Пашам ыштыме ӱзгарышт – име ден шӱртӧ. Ямде сатушт – марий тӱран вургем, тӱрлӧ сӧрастарыш.
Морко район Унчо тӱвыра пӧрт пеленысе «Порсын кумыл» усталык мастаргудым ты селаштак шочын-кушшо да илыше Л.Н.Федорова 2012 ий годсек вуйлата. Шкеже тудо тышке пашаш 1992 ийыштак толын. Любовь Николаевнан палдарымыж почеш, мастаргудо олмышто ургымо цех лийын. Икана верысе школышто тунемше ӱдыр-рвезе-шамычлан марий тувыр-влакым урген пуаш йодыныт. Тылеч вара марий вургемым ямдылаш йодмаш-шамыч чӱчкыдынрак пураш тӱҥалыныт. Тыге 1995 ий гыч тысе пашаеҥ-влак марий тӱран вургемым ямдылат, шкеак ургат, тӱрлат.
– Ковам пеш сайын тӱрла ыле, кокамат уста кидмастар лийын. Ӱдырым марлан пуымо годым ончыч кумалтыш вургемлан марий тӱран вынер тувырым ургеныт. Кокам ятыр ешлан тыгайым ямдылен пуэн. Тудо мемнан воктенысе пӧртыштӧ илен, садлан кокам дек чӱчкыдын пурен коштынам. Миемат, мыланем вынерышке каштам (узорын тӱржым) тӱрлаш пуа ыле. Кузе тӱрлаш икана ончыктен, тыге мыят име ден шӱртым изинек кучаш тӱҥалынам.
Ожнысо марий тӱрым тӱрлаш 2002 ийыште тунемынам. Республикысе Тӱвыра министерстве кидмастар-влаклан шкешотан курсым эртарен ыле. Лач тунам кередыш тӱрым, темыш тӱрым тӱрлаш тӱҥалынам, – каласкала Л.Федорова.
Студийыште кызыт марий тӱран вургемым веле огыл, моло арверымат ямдылат. Пытартыш жапыште еҥ-влак поснак марий шӱлышан лийыныт, йодмаш ятыр пура манын палемдышт студийыште. Но йодмо чылажак заказым огыт нал – огыт шукто, вет марий тувырым урген-тӱрлаш вашке ок лий. Кидмастарлан ик тувырым тӱрлаш тылзе наре шинчылтман. Вет машина дене огыт тӱрлӧ. Южгунам тувырым кӱчык жапыште ямдылен шуктыман. Тыгай годым тӱрлызӧ-влак паша верыште эр гыч кас марте тӱрлен шинчыме дене огыт серлаге, кидпашаштым мӧҥгышкыштат налыт. Сурт сомылкам пытарен, уэш име ден шӱртым уэш кучен шинчыт. Сомыл йӧратыме гынат, садак ноялтеш.
– Эрдене кандаш шагатлан толына, южгунам куд шагат кас марте мастаргудыштына тул йӱла. Пашаже неле огыл, эре шинчылтыт гына манын, ӧрдыж гыч ончымаште шоналташ лиеш. Но кечыгут тӱрлен, шинча ноя, имым эре кучен шинчен, кид парнясе йыжыҥ-влаклан нагрузко логалеш, тупрӱдӧ ноя, шӱй коршта. Вуйуш денат пашам ыштыман – клеткан, шотлыман тӱрым ямдылыме годым икте-весе нерген кутыркален от керт. Ик клеткым йоҥылыш тӱрлышыч – узор йомеш. Но паша шотышто каҥашаш жапым муына. Оҥышто але шокшышто, урвалтыште, мутлан, тӱр могай лийшаш пырля кутырен келшена, – ойла Любовь Николаевна.
«Порсын кумыл» мастаргудышто ямдылыме тувыр-влакым Финляндийыште, Эстонийыште, Канадыште чият. Тыгак – Карелийыште, Хант-Манси автономный округышто, Татарстаныште да Российын моло регионыштыжат. Кидмастар-влак районысо да республикысе ятыр мероприятийыш ушнат. Тений майыште Москош ВДНХ-ш «Россий» ончер-форумыш миеныт, тушко толшо-шамычлан мастер-классым ончыктеныт. Школлаштат лийыт, ӱдыр-рвезе-шамычым тӱрлаш, аралтышым, марий сынан моло арверым ышташ туныктат.
Пайрем ден фестивальлаш лектын коштмо годым шке ямдылыме вургем ден сӧрастарыме арверыштым намият. Чоным пыштен ямдылыме кидпашам калык куанен налеш.
Авторын да «Порсын кумыл» мастаргудын архивше гыч налме фото-влак.