Кужэҥер районысо Эҥыжсола ял Йӱледӱр гыч Купсолашке кайыме корно ӱмбалне йӱдвелкыла кок меҥге тораштырак верланен. Тудын воктеч изи гына Кум эҥер йоген эрта. Ял кок уреман. Изиракше Яков Эшпайын лӱмжым нумалеш, весыже – Колхозный лӱман. Таче ялыште 40 утла суртышто илат.
Ял шочмылан иктаж 250 ийым шотлат. Ончылий тысе ял калык кугу пайремым эртарен. Элнан тӱрлӧ кундемже гыч шочмо ялышке шуко еҥ погынен.
Преданий почеш Эҥыжсолан лекмыжым Эгыж лӱман поян марий дене кылдат. Тудо тышеч тора огыл курык саҥгаште илен. Вольык кӱтӱжӧ эҥерыш йӱаш волымыж годым тудын илыме верже гыч кызытсе ял марте шуйналтын улмаш. Кум эргыже лийын. Кушкын шумекышт, иктыже тиде ял олмышто илемым ыштен. Тыге тиде тукымын лӱмжӧ Эҥыж мут йоҥгымо семын тиде яллан пижыкталт кодын.
Кодшо курымын 30-шо ийлаштыже Эҥыжсолаште «Йолташ-влак» («Друзья») лӱман колхоз шочын. Тунамак тыште тӱҥалтыш школ почылтын да 1950-ше ийла марте пашам ыштен. Сар пагытыште ялыште медпункт лийын. 1960-70-ше ийлаште Эҥыжсолаште илыш вораҥаш тӱҥалын. Ял калык тӱҥ шотышто «Искра» колхозышто тыршен. 1973 ийыште ял воктене сӧсна комплексым чоҥеныт. Пашаче калыклан тыште каныме йошкар пусакым, кочмыверым йӧнештареныт. Тораштак огыл шурно коштымо да аралыме идымым чоҥен шынденыт.
Сай пашадарым налаш тӱҥалмеке, калык илыме верым уэмдаш пижын. Тыге ялыште тиде ийлаште у кермыч пӧрт-влак чоҥалтыныт. Пашан ончылъеҥже-влак лектыныт. Мутлан, дояркылан пашам ыштыше В.В.Степановам 1976 ийыште Паша Йошкар знамя орден дене наградитленыт, а тиде ял гычак А.В.Степановым – комбайн дене пашам ыштыме кӱкшӧ показательжым аклен, Октябрь революций лӱмеш орден дене.
Эҥыжсола республикыштына палыме еҥ-влак денат кугешнен кертеш. Нунын коклаште партий пашаеҥ Алексей Сидоров да журналист-писатель Алексей Авипов улыт.
Ялыште кызыт икмыняр у пӧрт чоҥалтын. Тоштырак илем-влакат уэмдалтыныт. Уремыште йырваш ару. Ялысе корным тыгыде кӱ дене леведме. Тошкемлаштат калык арулыкым эскера. Посна печен ойырымо верлаште ятыр ешын чыве-лудышт койыт. Ушкалым шагалын ашнат, яллан улыжат 7 вуй веле. Кӱтӱм черет дене кӱтат. Шукын казам ончат. Но кӱтӱшкӧ чӱчкыдын кошташ огыл манын, чылан гаяк тудым вӱраҥлат. Шорыкым тыште огыт ашне. «Межым нигушко чыкаш», – маныт.
Ончычсо шурно идым олмышто «Искра» колхоз кызыт у, шуко тонн пырчым перерабатыватлен кертше КЗС-ым чоҥа. Тугеже тысе калыклан ятыр паша вер лектеш. Илыш мыняр-гынат уэмеш.
Ял мучаш гыч кумшо кӱ пӧртыштӧ Макаровмыт илат: Иван Данилович, тудын эргыже Олег Иванович да шешкыже Людмила Прокопьевна.
Иван Данилович шукерте огыл 80 ийым темен. Шочын тудо воктенысе Йӱледӱр ялыште, Эҥыжсолаште 60 ий наре ила. Тиде ял тудлан шочмо верже гаяк. Иван Данилович – пашан ветеранже, «Искра» ялозанлыкын ончычсо механизаторжо, животноводшо. Пелашыже Тамара Алексеевна (илыш дене шукертак чеверласен) дене 5 эргым ончен куштеныт. Кызыт 10 уныкаже уло. Коча ныл шагат эрденак кынелеш да вольык сомыллан пижеш. Койыш-шоктышыжат пеш поро. Шолдыра мут дене нигӧ денат ок кутыро. Сандене пелен илыше эрге-шешкыже тудым поснак чот йӧратат да чонжым когарташ амалым огыт пу.
Олег чыве фабрикыште ышта. Людмила Йывансола школышто туныкта. Тамара ӱдырышт Йошкар-Олаште – йот йылме дене репетитор. Дмитрий эргышт армийыште контракт почеш службым эрта.
Макаровмыт ешым ялыште пагалат, поснак – пошкудышт Валентина Ефремовна ден Юрий Иванович Антроповмыт. Ваш-ваш пурен лектыт, икте-весыштлан кертме семын полшат.
Иван Речкин.
Авторын фотожо-влак.
