Кум але утларак икшыван ӱдырамашым ужамат, кажне гана кугешнымаш кумыл шочеш. Вет кызытсе жапыште шуко йочам ышташ шагалын шонат. «Ава лияш – кугу пиал. Мый гын кум пачаш пиалан улам», – манеш Йошкар-Олаште илыше Вера Морозова.
Ака, шольо коклаште кушкын
В.Морозова Морко район Тойметсола ял гыч. Ача-аваже школышто пашам ыштеныт. Вера шкежат шуко шочшан ешыште кушкын, кок акаже да 15 минутлан варарак шочшо йыгыр шольыжо улыт.
– Ешыште икшыве шуко гын, моткоч весела. Ялыште вет изинек пашалан тунем кушкат, ответственность шукырак манын кертам. Шарнем, ача-авана эрдене школыш пашаш каят ыле, 8 ийлан кугурак Марина акамат школыш коштын. А ме, Надя акам да Владик шольым, мӧҥгыштӧ шогенна, эше школыш коштын огынал. Кечыгут мом гына ыштен огынал.
Марина акана школ гыч тунем толеш да мемнан дене воспитатлыме пашам эртара ыле: молан арвер-влак верыштыже огыт кий, молан пӧртыштӧ арулык уке да молат. Вара мемнам радам дене шогалта да, кӧ мыняр ияш, тунар гана пушкыдо вер гыч логалта. Корштымеш перен огыл, воспитатлыме шотышто гына. Жап эрта. Ынде шкежат кум шочшан ава улам, – каласкала В.Морозова.
Тунемын, йочам ончен
Кызыт Ромалан 9 ий, Агата 7 ийым темен, изи Степан 2 ийым эрталтен. Роман дене мӱшкыран улмыж годым Вера МарГУ-што визымше курсышто тунемын. Йочам ыштыме пӧртыш каяш жап шумо годым тудо школышто практикым эртен. Рома шочмекат, икмыныр кече гыч адак практикыш лектын веле. Тунам полыш кидым шуялтыше йолташыже да родыжо-влаклан самырык ава кызытат таушта. Университетыште преподаватель-влак поро мут дене, каҥаш дене полшеныт.
– Кызыт тудо пагытым шарналтем да кузе кертынам, кушто тынар вийым муынам манын шонем. Но тунам мый шкаланем цельым шынденам: университетым тунем пытараш, пашаш пураш. Тидын шотышто изи падырашем утларак вийым ешарен, у кӱкшытлан кумылаҥден, – ойла ава.
Икмыняр жап гыч самырык еш Антон пелашыжын шочмо ялышкыже, Кужэҥер район Нурсолаш, илаш куснен. Дипломым налмекыже, Вера Кужэҥер район Старсела тӱҥалтыш школышто туныктен. Ик ий гыч Агата шочын.
– Агаталан ик идалыкат пеле теммеке, Кужэҥер посёлкышто калыклан паша верым ситарыме шотышто рӱдерыште инспекторлан пашам ышташ тӱҥальым. 2018 ий годсек Йошкар-Олаште илена, пачерым налынна. Республикысе паша да калыклан паша верым ситарыме шотышто департаментыште пашам ыштем, – каласкала В.Морозова
Кумытынат тӱрлӧ улыт
Степан йочасадыш эше ок кошт, кочаж дене шога. Веран ачаже уныкам ончаш ял гыч лӱмын толын. Изи Стёпа изажым да акажым ончен, почешышт ыштылаш йӧрата, кушта. Рома ден Агата книгам лудыт гын, тудат воктекышт книгам кучен шинчеш да лудшыла койын шинча.
Рома кумшо классыште тунемеш. Пеш ответственный эрге. Мӧҥгылан пуымо пашам шкеак ышта, у материалым вашке тунемеш. Футболым йӧрата, «Арена Марий Эл» манежыш модаш коштеш. Тыматле, ача-аважын мутыштым колыштеш.
Агата тений школыш кая. Ӱдыр гимнастикым йӧрата. Тудо пеш чулым, шкенжым обижатлаш ок пу. Ӱчашаш тӱҥалеш гын, тудым сеҥаш ок лий.
Паша деч огеш лӱд
Эрдене Вера вич шагат эрталтен кынелеш. Арулыкым ышта, кочкаш шолта. Вара Агатам йочасадыш наҥгаен кода да пашаш куржеш. Рома школыш кая. А кастене куд шагат деч вара гына мӧҥгӧ толын пурат. Секций але кружокыш каяш кӱлеш гын, 20 шагат эртымек гына мӧҥгыштӧ лийыт.
Вера – ялыште шочын-кушшо ӱдыр, садлан паша, нелылык ончылно лӱдын ок шого. Каныш годым ик кече арулыкым ышташ, вургемым мушкедаш, иктаж-мом тутлым кочкаш ямдылаш кая. Икшыве-влак дене пырля уремыш лектыт. Антон пелашыже ГИБДД-ыште пашам ышта, садлан каныш кечышт южгунам гына ик жапыште логалеш.
– Ава лияш – кугу пиал. Тыгодым эше пеш кугу ответственность. Шочын вочшо изи падырашлан тый уло тӱня улат. Кушкын шумекыже, тудо могай айдеме лиеш, шукыж годым ача-ава деч шога, – манеш ава. – Икшывым ончен куштымаште эн тӱҥжӧ – тудым йӧраташ да умылаш, шонем. А ава пиаллан шуко ок кӱл: йоча-влак таза лийышт. Паша деч вара мӧҥгӧ нойышо толын пурет, а нуно кумытынат куржын толыт, ӧндалыт. Тыгай годым уло нелылык мондалтеш, нойымаш йомеш. Жап эртыме семын сайынрак умылем: икшывына-влак – тиде мемнан поянлыкна, а еш – тиде негыз, еш пиалым нимогай окса дене тӱлен налаш ок лий. Йоча-влак нелым сеҥаш да ончыкылыкым ӱшанлын чоҥаш вийым пуат.
Мыят тиде шонымаш дене тӱрыснек келшем.