«Кугарня» газет редакцийын тӱҥ бухгалтержылан Тамара Аркадьевна Патрушева 15-ше ий пашам ышта. Тыгай чолга ӱдырамаш нерген «кудалше имньымат чарен шогалтен кертеш» маныт. Тудо кажне ийын илыш опытшо дене кӧргӧ вийым шукемден толеш. Кок шочшан ава да кок уныкан кова – эше ятыр еҥлан ӱшанле эҥертыш да йолташ.
Т.А.Патрушева Медведево районысо Малиновский лесоучасткыште 1959 ий 12 ноябрьыште шочын. Чесле лӱмгечыж дене шокшын саламлена да тыгаяк кумылзак, мотор лийын кодаш тыланена.
Неле йоча жап
У Торъял районын эргыже Аркадий Иванович Речкин шке пелашыжым лачак чодыра пашаш толмыжлан кӧра вашлийын. Лесоучастке деч 800 метр торасе Лаврасола ялыште илыше Валентина Григорьевнат чодыра пашаш кычкалтын. Тыге Речкинмыт еш шочын. Илен-толын, вич икшыван лийын. Кум эрге деч вара Тамара ош тӱням ужын, вара – Римма. Ача лесорублан, аваже сучкорублан пашам ыштеныт. Кочаштат, Иван Иванович, Йошкар-Оласе леспромхозын пашаеҥже лийын. Йоча-влакым кова дене коден, ик арнялан пашаш лектын каеныт. А икшыве-влак ача-аваштым моткоч вученыт. Толмышт пайрем гаяк чучын. Кова ты кечылан мончам олтен, кочкаш шолтен, когыльым кӱэштын. Ача ден ава, шӱэш калачым сакен, печеньым але пряникым, колбасам сумкаш оптен конденыт.
Изи годсо жапым Тамара лесоучасткыште курчак дене модын куржталмыж дене шарна. Моло икшыве-влак дене пырля вӱташте, вӱта ӱмбалне да моло вереат модыш пӧртым ыштеныт. А телым, издерым шӱдырен, курыкышко мунчалташ куржталыштыныт, кылмен пытымешке юарленыт. Тунар чот лумаҥ пытеныт, эсогыл пальтоштым шогалташат лиеш улмаш.
Имне кертын…
Тамаран куд ияшыж годым ачаже имне тер дене кудалшыла кумыкталт колен: кычкыме имньын кандыраштыже улшо кӱртньӧ наста оҥышкыжо керылтын. А Риммалан улыжат кум тылзе лийын, варажым тудо Козьмодемьянскысе школ-интернатыште тунемын. Тылеч вара Тамара имне деч лӱдын илен, тер дене кудалме годымат шучкын чучын.
Лач вич ий ончыч Тамара Аркадьевна имньым икымше гана кушкыж шинчын, да тунам веле чоныштыжо ласкалыкым шижын. Тидыже илышыште тӱрлӧ планым шуктен кертмым умылтарен, шӱм-чоныштыжо шке вийлан ӱшаныме шотышто кугешнымаш шочын. Имне ӱмбалне шинчыме годым тудо кӱшычын илышым ончалаш, вес семын ужаш да сомылым эше талынрак ышташ вийым шижеш.
Авашт варажым вес ялышке марлан каен, сандене йоча-влакым ковашт Анна Игнатьевна ончен. Грамотым палыдыме да шотлен моштыдымо еҥ кугу оксам гына шотлен моштен. Усталык кова деч кусна, маныт. Санденак, очыни, Тамара уныкаже ӱмыр мучко цифр «курыкым тарватылеш», ты кугыжанышыште ила.
Лесоучасткыште шукынжо баракыште иленыт, а Речкинмыт посна пӧртым ыштеныт, мончам чоҥеныт. Баракыште илыше еҥ-влакат вӱта ден мончам келыштареныт.
Аважынат ӱмыржӧ 52 ияш улмыж годым трагически кӱрылтын, оҥышкыжо шаньык керылтын.
Тӱрлӧ школ, паша
1-3-шо класслаште Тамара Малиновский лесоучасткысе школышто тунемын. Кок изаже Медведево школыш коштын. Лачак ты жапыште Руэм школым чоҥен шуктеныт. Йоча-влакым тушко ГАЗ-53 але ЗИЛ-157 машина дене шочмын наҥгаен коденыт, шуматкечын мӧҥгеш конденыт. Руэм деч ик меҥге тораште, Имэҥер ялыште, интернатыште иленыт. Ӱдыр-рвезе-влак кузовышто кудалме годым кажне пайремлан концертым ыштыме нерген кутырен келшеныт. А вара, сумкам кудалтен, клубыш куржыныт. Гармонь да баян уке гынат, муреныт да куштеныт. Клуб воктенак завод ден пилораме лийыныт, тусо пашаеҥ-влак концертым кумылын ончаш коштыныт.
10-шо класс деч вара МАССР-ысе Статуправленийыште ик тылзе пашам ыштен. Марагрохимийын Аксаматовысо спецотделенийыштыже Тамаралан бухгалтерлан тунемаш каяш темленыт. Тыге 10 тылзе Йошкар-Оласе счетоводно-бухгалтерский школышто шинчымашым пога. Тылеч вара Аксаматовысо спецотделенийыштыже пӧртылеш. А эн сай опытым Йошкар-Оласе нефтебазыште пога, тыште тудо лу ий бухгалтерлан пашам ышта.
Неле перестройко жап Тамара Аркадьевнам тӱрлӧ предприятий еда коштыкта. «Марий ушемыште», Колумб лӱмеш тоштер-рӱдерыште тыршымеке, 2004 ийыште «Кугарня» газетын тӱҥ бухгалтерже лиеш. Тыште 15 ий тӱрлӧ редактор дене вашла умылен, дебет ден кредитым шотыш конда.
Еш илыш, ласкалык
Шернур вел марий Анатолий Зиновьевич дене 25 ий пырля илашышт вел пӱралтын улмаш. «Ондак предприятийла гычат пашаеҥ-влакым пареҥгым погаш колтеденыт. Самырык рвезе Медведевысе агротранспортный предприятийыште пашам ыштен. Акаж дене Руэмыште илен. Сельхозопытный станцийын пасуштыжо палыме лийынна. Копалке почеш пареҥгым поген кайыме годым ала-молан дыр моло дечын почеш кодынам, а тудо ик рвезе дене мыланем эре полшеныт. Тыге ик ий келшышна, да 1979 ий 15 сентябрьыште сӱанна лие», – каласкалыш тӱҥ бухгалтерна.
Т.А.Патрушеван йӧратыме пелашыже гармонь дене сайын шоктен. Пиалан самырык-влаклан Юмо кок шочшым пуэн. Катя Йошкар-Олаштак ила. А Валя кодшо ийын Санкт-Петербургышто качым муын, марлан лектын.
Пытартыш вич ийыште Т.А.Патрушева – моторлык шотышто консультант. «Кажне еҥ шке моторлыкым шижын илыже манын шонем, – манеш тудо. – Ӱдырамашын, пӧръеҥын тӱжвал тӱсыштым арален кодымаште полшаш, умылтараш тыршем. Мемнам ужын, йоча-шамычат шкем сӧрастараш тунемышт. Тидыже илышыште изи огыл верым налеш».
Марий ӱдырамашын кожмак койышыжо ятыр мер сомылышкат таратен шоген. «Марий ушемын» активисткыже ятыр мероприятийыште шкенжым ончыктен, тӱрлӧ каҥашымашке ушнен. 2008 ийыште, тыгак 2012-2014 ийлаште Марий Мер Каҥашын Тергыше комиссийжым вуйлатен. Кок гана шочмо Малиновский лесоучасткыште ял пайремым эртарен.
Кызыт Т.А.Патрушеван шочмо вершӧрыштыжӧ улыжат кум илалше еҥ ила. «Кушто шочынам, тушто шуко вийым налам, чон ласкалыкым шижам. Кеҥежым лач тушто эртарем, пакчасаскам ончен куштем», – манеш Тамара Аркадьевна. Лишыл жапыште тудо чынже денак сулен налме канышыш каяш да уныка-шамычлан шукырак жапым ойыраш тӱҥалаш шона.
Эльвира Терентьева.