А Цибик лӱман еҥым шым вашлий. Ик легенде почеш Цибик лӱман пӧръеҥ тыште эн ончыч пӧртым шынден.
Рамкыш:
Шойбулак илемыш 27 ял пура. Ты администрацийым шукерте огыл Н.Г.Коротковалан вуйлаташ ӱшаненыт. «Шочынжо Эҥерӱмбал ял гыч улам, икмыняр ий ончыч тудо Цибикнур дене ушнен да рушлаже Заречный урем маналтеш. Цибикнур селаште 600 утла еҥ ила», – каласыш Наталья Геннадиевна.
Медведево район Цибикнур селам ончен савырнаш кумыл шукертак лектын ыле. Ты шонымашым Сеҥымаш кече деч вара шукташ йӧн лекте. Рейсовый автобусыш шинчын, ты селаш кудальым. Тора огыл, 12 меҥге веле, палыдыме верлам ончен кудалме дене тудо эше кӱчыкынрак чучеш. Лач ик участке корныжо, Шойбулакыште шола могырыш савырнен кудалмеке, Цибикнур села шумеш пеш чот лакеран лийын пытыше. Автобусын кажне ораваже лакым шотлен кудалмыла чучо…
Ужаван мурыжо вашлие
Автобус чарныме остановкеш волен кодмеке, шинчамлан ер койылалтыш. «Могай лӱман ер?» – йодым пырля ошкылшо йолташ-влак деч. «Ала, – ыштале иктыже. – Лӱмжӧ уке, тиде мемнан верысе. Ужаваже тыште кузе сӧралын кычкыра?! Оркестрла веле шокта. Шукертсек ты йӱкым колын омыл улмаш. Ошкылам да ер вес могырыш ончыштам. Тушто тысе ял калык (очыни, самырык-влак) каныме верым келыштарен. Ик пушеҥге воктеке тошто креслым, моло мебельым конден шындыме, шашлыкым ышташ верым йӧнештарыме.
Йолгорно дене ялыш пурышна. Тыште кок кевыт уло. Иктыже села тӱрыштак ыле. А весыже ял покшелне верланен. Кевыт ваштарешак Кугу Отечественный сарыште лийше салтак-влак лӱмеш монумент шога. Цибикнур села Шойбулак ял шотан илемыш пурен да пура. Монументыште Цибикнур села ден Пӱкшерме, Шихмамат, Поланур, Пелыждӱр (Яшково), Куптӱр, Нюхта, Эҥерӱмбал ялла гыч сарын участникше-влакын лӱмыштым возымо. Монумент ончылан воктене пеледышым шындыме. Нунышт лачак пелед шогалыныт ыле.
Тораштак огыл верысе клуб ден школ улыт. Икымшыже, «Цибинкур тӱвыра рӱдер» манын возымо кугу кермыч зданий аварийнылан шотлалтеш гынат, паша ышталтеш. «Мурпеледыш» ансамбль уло. Тудым Татьяна Копысова вуйлата. Кунам ты зданий олмыкталтеш – раш огыл. Школ йыр пушеҥге-влак одарланен кушкыт. Школыштак йочасадын группыжо уло. Такшым чот ожно тошто школын моткоч чапле садше лийын, маныт. Ты верышке миен толна. Тачылан тушто икмыняр олмапу кодын.
Куд уреман
Цибикнур селам ты селан ӱдыржӧ, Цибикнур школышто куд ий марий йылмым туныктышо Т.Г.Малтакова (кызыт Фадеева) ончыктен коштыктыш. Села мучко ломбо пуш шарлен. Куд урем уло. Тӱҥ уремжым, эн кужужым, Цибикнурский манын лӱмдымӧ. Тыгак Луговой, Полевой, Пионерский, Заречный, Молодежный улыт.
Цибикнурский уремыште черке верланен. Села улмо годым черке лийшаш. Тыште эше 1765 ийыште купеч И.Пчелинын оксаж дене черкым чоҥымо улмаш. Вара Кугу Отечественный сар деч вара тудым пуженыт. А жапын йодмыж почеш 2010 ийыште йошкар кермыч дене у черкым нӧлташ тӱҥалме. Тудым ыштен пытарыме огыл. Ты пашам чолга еҥ А.Молдаванцева тарватен. «Тений храмыште ятыр пашам ыштынена. Шонымашна гына шукталтше ыле. Окна-влакым шындылаш заказатленна, лишыл жапыште тудым вераҥдаш тӱҥалына. Чот кугу пайрем-влаклан службым эртарашак тыршена. Тидлан батюшка дене ончылгоч кутырен келшена. Шукерте огыл кугече службо лие», – каласыш Анна Молдаванцева.
Тысе калык черке ончылно ерым эрыктынеже. Ты сомылым февральыште шукташ кутырен келшеныт улмаш. Но тунам трактор дене пашам шукташ келшен толын огыл. Кызытеш кунам эрыктышашым еҥ-влак огыт пале, но кеч-могай сомылым шукташ чумырген лектат гын, садак паша ворана.
Шоҥгыеҥ деке
Цибикнур селаште кум пачашан шуко пачеран кок пӧрт торашке волгалт шинча. Тудым остановкыш волен шогалмекак ужым. Пытартыш жапыште селаште кок пачашан пӧрт-влакым чоҥат. Ятыр тыгай чатката пӧртым эртен кайышым. Цибикнур урем дене машина-влак кудалышт эртат. Ик оҥай шинчалан перныш: селаште илыше-влакын пӧрт ончылнышт канен шинчаш але кӱтӱм вучаш теҥгылым келыштарыме огыл. Тугеже тыште канен огыт шинчылт, уремыште перныл коштшо-влакымат от вашлий. Чыланат иктаж сомылым шуктат.
Сеҥымаш кече деч вара ты кундемыш мийыме годым сарын ветеранже тыште ила мо шонымаш вуйышто пӧрдӧ. Но Сеҥымашлан 74 ий темме кече марте ик ветеранат кодын огыл. Эн шоҥго еҥ тылын ветеранже – 92 ияш Таисия Трифоновна Козырева.
Селаште ик эн шоҥго еҥлан Василий Андреевич Малтаков шотлалтеш. Тудо Цибикнурский уремыште Ошла эҥер могыр эн мучаште ила. Тӱр гыч кокымшо пӧрт. Капкам тӱкылымӧ. Мутат уке, 87 ийыш тошкалше коча нимогай унам вучен огыл. Эргыж ден уныкаже-влак ты селаштак илат, нуно кузе пурышашым палат.
Васлий кочай (а селаште тудым Ондрий Васюк маныт) пакчаште шогылтеш ыле, «Чеснок йыр урем» мане. Илалше еҥ кызытат пакча пашам шкеже шукта: жапыштыже ӱда, кусарен шында. Теве парникышкыже помидорым луктын шындыме ыле. А садыште могай гына сорт олмапужо уке?! Вишне ден виноградшат тӱрлӧ сортан улыт. Варажым пӧртыш ӱжын пуртен, войлочный манме вишне компотшым тамлен ончаш темлыш. Васлий кочай шкенжым «Мый вет мичуринец улам» мане.
Мастар кидан улмыжым пӧртысӧ ӱстембал йолым ужын рашемдышым. Тудым эше икмыняр ий ончыч Василий Андреевич шке ыштен, тушко узорым келыштарен. Тыгаяк йӧн дене гардиным ямдылен.
А илыш корныштыжо ятыр ойыртемалтше факт уло. Ты марий кочай армий радамыште Донбассыште служитлен. Тылеч вара МВД системыште кок ий пашам ыштен, пленыш логалше-влакым эскерен. А 1952-1958 ийлаште Донбассыште шахтыште пашам ыштымыж нерген каласкалыш. «Бандеровец-влакын осал койышыштым ужынам», — мане.
Ялыш пӧртылмеке, Т.Мамуткинам марлан налын. Татьянан ачаже сарыш каен, сандене шольыж дене пырля йочапӧртыштӧ кушкын. Василий ӱмыржӧ мучко ятыр профессиян пашам шуктен: тракторист, кочегар, столяр. Пелашыж дене 6 йочам йол ӱмбак шогалтеныт. Кызыт 13 уныкаже уло. Нунын дене пырля войзалтме картычкыштым луктын ончыктыш. Татьяна Афанасьевнан самырык годсо ден илалше жапысе марий тувыран фотографийлажым кугемден, пырдыжыш пижыктыме. Нунын пелен икмыняр шочшыжын картычкыштат тыгак йытыран койын кечат.
Кочай шкеж нерген гына огыл каласкала, мый дечемат тӱрлым йодыштеш, тӱнясе илышым умылкала. Вара уремыш ужатен лекте. Тупшым вӱчкалтен кодышым. А тудо пӧрт воктене кийыше пырня ӱмбаке шинчын кодо. Куан кумылан шинчаж дене мыйын могырыш ончен ужатымыжым кужу жап туп шеҥгелнем шижым…