30 январьыште Марий Элысе Кугыжаныш Погын Депутат кечым эртарен.
Тудо Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 80 ий теммылан пӧлеклалтын.
Ты паша кечым депутат-влак Йошкар-Оласе «Защитники Отечества» фондын «Герои Отечества» музейно-патриотический рӱдержым ончымо гыч тӱҥалыныт. А вара мероприятий Калык-влакын келшымаш пӧртышкышт куснен.
Патриотизм кумылым луктеш
Чынжымак, тиде тоштер гына огыл улмаш, а патриотизм кумылым ылыжтыше, чын историйым келгын радамлаш полшышо рӱдер.
– Рӱдерын тӱҥ шонымашыже – Икымше тӱнямбал сарым, Кугу Отечественный сарым да Специальный военный операцийым таҥастарен ончыкташ. Тушко утларакшым тунемше ден студент-шамыч коштыт. Таче самырык тукым уверым тӱрлӧ телеграм-канал гыч пален налеш. А ме историйын чынлыкшым ончыктена, – каласыш рӱдерым вуйлатыше Евгений Грознов депутат-влаклан экскурсийым эртарымыж годым.
Тиде рӱдерым кок пачашыште вераҥдыме. Икымшыжым тоштер семын ыштыме, а цокольный пачашыште фильмым ончаш, моло мероприятийым эртараш кок пӧлем уло, коридорышто ончерым келыштарыме.
Экспозицийыште тыглай музейный экспонат деч посна оружий-влакат улыт, интерактивный ден мультимедийный технологият ятыр. Теве VR-шинчалыкым чиен, видеоконтентыште самолёт чоҥештымым, лӱйкалымашым, шикшым ужат. Тыгак посна темылан пӧлеклалтше кандаш интерактивный киоск уло. Мутлан, сар саман коклаште Руш армийын атрибутшо-влак.
Кугу Отечественный сарыште, СВО-што кучылтмо арвер-влакымат ончалаш лиеш: кидшокшыш пижыктыме крымысе щитым, салтакын йолчиемжым, футболкыжым…
Тӱрлӧ сар саманысе осал пашалан кум ужашым пӧлеклыме: концлагерь да тюрьма, айдеме чондымылык ваштареш осал паша да коллаборационизм.
А пӧлем покшелне – рейхстагын инсталляцийже. Тидым 9 майысе Сеҥымашын гына огыл, фашизмым да нацизмым сеҥыме символышт семын вераҥдыме.
Каласыман: тоштерым экскурсий деч посна, оксам тӱлыде, кажне кумылан еҥ ончал лектын кертеш.
Сеҥымашлан пӧлеклалтше идалык
Калык-влакын келшымаш пӧртыштышт кум тӱҥ докладым колыштна. Эн ончычак Марий Элысе Молодёжный политике комитетын председательже Станислав Игошин республикыштына Сеҥымашлан 80 ий теммылан лийшаш мероприятий-влак нерген ойлыш. Тыгак кундемнан сарлан полшымо надырже нерген комитетын ямдылыме видеофильмжым ончыктышт.
Тений республикыштына 228 кугу мероприятийым палемдыме. С.Игошинын мутшо почеш, чумыр пашам шукташ 200 млн утла теҥгем ойырымо.
Ты идалыкым 22 январьыште оборонно-массовый да патриотический месячник дене торжественно почмо. Кажне районышто Шочмо элым аралыше-влак лӱмеш шарнымаш шӱлышан да патриотизм кумылан ончер-влакым, боевой чап зал-влакым ямдылат.
Тунемме тӧнежлаште 9 майлан, 22 июньлан, 3 сентябрьлан, 9 декабрьлан да моло датылан пӧлеклалтше мероприятий-влакым палемденыт. Тыгак Патырлык урок-шамыч лийыт, военный тематике дене фильм-влакым ончыктат, патриотический акций-влакым эртарат.
«Сеҥымашын волонтёржо-влак» толкын историйым шарныме лӱмеш еҥ-влакым акцийыш, квестыш ӱжеш, ветеран-шамычлан полша. А кодшо ийын 12 декабрьыште Сеҥымашын 80 ияш лӱмгечыжлан волонтёр корпусым ышташ кӱштымӧ.
2025 ийыште Звенигово районышто Кугу Отечественный сарыште вуйым пыштыше-влаклан мемориалым уэмдаш, Йошкар-Олаште Шочмо элым аралыше салтак-влаклан стелым, рӱдолаштак Тӱвыра да каныме рӱдӧ паркыште мемориал-влак коклаште уэмдыме пашам шукташ палемдыме.
Ветеран-влаклан – чап
Кугу Отечественный сарысе ветеран ден тылын труженикше-влаклан социальный полышым пуымо шотышто республикысе паша да социальный аралтыш министрын алмаштышыже Г.М.Ярцева каласкалыш.
Тудын палемдымыж почеш, кызыт республикыштына Кугу Отечественный сарын 18 ветеран ден инвалидше илат. Тыгак действующий армийын составышкыже пурыдымо воинский частьлаште службым эртыше 10 военнослужащий уло. Марий Элыште кызыт «Житель блокадного Ленинграда» знак дене палемдалтше 7 еҥ, концлагерьласе ийготыш шудымо 20 узник, Кугу Отечественный сарын ветеранже ден инвалидше-влакын 398 тулык ватышт, 1212 тылын труженикше илат.
Тылеч посна кызытсе саманым шотыш налын, боевой действийын ветеранже-влак спискым ыштыме. Тушко 10 874 еҥым пуртымо.
Ты категорийысе еҥ-влаклан «О ветеранах» федеральный закон почеш федеральный бюджет гыч окса ойыралтеш, туддене ветеран-шамычлан илыме верлан да коммунал услугылан роскотын 50 процентшым пӧртылтат. А шокшым пуышо рӱдӧ организацийын услугыж деч посна улшо пӧртлаште илыше ветеран-шамычлан пум але мландышӱйым налаш да кондаш окса ойыралтеш. Йошкар-Олаште тыгай полыш 1012 теҥгеш шуын, а февраль гыч тудым индексироватлат.
2024 ийыште кӱшнӧ палемдыме социальный полыш дене 6 915 еҥ пайдаланен, нунылан 49 млн утла теҥгем тӱлымӧ. Тылын труженикше ден Пашан ветеранже-влаклан кажне тылзын республикысе бюджет гыч тӱрлӧ выплате пуалтеш. Тылын труженикше-влаклан эмым налаш идалыкыште 840 теҥге ойыралтеш. Депутат-влак тидыже пеш шагал манын палемдышт. Варажым М.Н.Швецов министерствылан тиде суммым кугемдаш лиймым ончен лекташ темлыш.
Ты категорий еҥ-шамычлан санаторийыште канаш да эмлалташат льгото пуалтеш. Нуно, акын 30 процентшым тӱлен (тидыже 2024 ийыште 7 000 теҥгешке шуын), «Кичиер» санаторийыш каят. Ты услуго дене 1200 еҥ пайдаланен, республикысе бюджет тыгодым 23,4 млн теҥгем ойырен.
Кодшо ийын ик еҥлан илыме условийжым саемдаш полшымо, тидлан 2,5 млн теҥгем колтымо.
Ик эн сай
Марий кундемысе «Воскресение» кычалше отрядын пашажым, республикыштына эртарыме слётшым кӱкшын акленыт. Тыгай шомак дене Кугыжаныш Погынын Председательже М.З.Васютин «Поисковое движение России» пӧлкан регионысо отделенийжым да МарГУ-со патриотический воспитаний рӱдерым вуйлатыше П.И.Бусыгинлан мутым пуыш.
Ты вузышто «Воскресение» отряд 2013 ий годсек пашам ышта. Тудо историйын фальсификацийжым кораҥдаш да специалист-шамычым ямдылаш полша. Ты жапыште 14 лекторым ямдылыме.
Ий еда республикыштына Российысе поисковый толкынын мероприятийже лийыт. Кызыт III слётшылан ямдылалтыт.
МарГУ-што Поисковый историйын тоштерже пашам ышта. 2024 ийыште тушто 60 тӱжем утла еҥ лийын, нунын коклаште – Российын Геройжо, Кужэҥер районын шочшыжо Анатолий Георгиевич Ивановат.
«Движение Первых» толкынын регионысо пӧлкаж дене Историйым аралыше-влакын слётыштым эртарыме. Эше ик паша – «Без срока давности» проект шымлыме пашам эртара, тӱрлӧ выставкым ямдыла да туддене палдара.
Депутатын кечыжым мучашлыме годым М.З.Васютин СВО-што улшо землякна-шамычлан гуманитарный грузым наҥгайыше депутат-шамычлан – С.Г.Ильинлан, Ю.А.Новиковлан, С.В.Белоусовлан, Э.А.Иманаевлан – тауштыш. Тыгак кызыт 8-ше созывын кок депутатшын – Б.В.Салдаев ден В.Г.Арисов – спецоперацийыште улмышт дене палдарыш.
Эльвира Терентьева.
Авторын да Кугыжаныш Погынын, Марий Эл Правительствын сайтышт гыч налме фото-влакым кучылтмо.