Ожно кажне ӱдыр кидпашам ыштен моштышаш улмаш. Кӧ тидлан тунемын огыл, тудым тӧка манын мыскыленыт. Вет марлан каяш шондыкым шке куымо, ургымо, тӱрлымӧ вургем дене темаш кӱлын. Марий Турек район Арбор кундемысе Памашъялеш шочын-кушшо Надежда Фёдоровна Михайлова (Иванова) ожно шочеш гын, ик эн поян шешке лиеш ыле. Кызытат тудын пашаже пеш шергакан.
Надя – Вӧдыр чӱчӱ ден Феня кокайын вич йочашт гыч икымшыже. Кугурак икшывылан сурт сомылжат шукырак логалын. Пашам ыштен кушкын. Кум шӱжаржым да ик шольыжым ончаш полшен. Лена шӱжарже дене ик классыште тунемынна. Шарнем: 1990-ше неле ийлаште акажын ургымо юбкым, тувырым чийымыжым. Надя моло шӱжар-шольыжланат урген, пидын, тӱрлен пуа ыле. Бисер дене пеш мотор шер-влакым поген чийымыжым палем.
Арбор школ тунам гӱжлен. Школ вуйлатыше Геннадий Феликсович Поповын тыршыме дене вольыкым, сурткайыкым, мӱкшым ашненыт. Мурен-куштымо, мӱкшым ончымо, кидпашам ыштыме, сылнымут, православий, кушкылым ончен куштымо кружок-влак ыльыч. Тунам Надежда Фёдоровна школышто ургызо сомылым шуктымо дене пырля тунемше-влаклан кидмастар кружокым вӱден. Тушто мом гына огыт ыште ыле! Вет самырык туныктышо ПТУ-што «Калык промысел арвер-влакым ыштыше, лоскутное шитье, тӱрлымаш, кройка» курсым тунем пытарен толын ыле. Икмыняр жап Киров областьысе Буйское селаште кидмастар кружокым вуйлатымеке, шочмо кундемыш пашам ышташ ӱжыныт. 1996-2003 ийлаште шочмо кундемыштыже тыршен.
Арбор школышто Надежда Марий Турек районысо туныктышо-влак команде дене спорт туризм дене сеҥыше радамыш лектеден. Изинек спорт дене кылым кучен. Санденак дыр нимогай паша деч огеш лӱд. Пӧръеҥ неле сомылымат «мурыктылеш» веле. Оксам тӱрлӧ семын ышта. Туныктышо, парикмахер, животновод, технолог, кондитер, повар, чоҥышо, шофёр, ургызо – чыла сомылланат кидше толеш. Чылажлан жапыштыже тунем лектын. Окса кӱлмӧ годым дворник пашамат ыштен. Подъездымат мушкын толеш. Кеҥежым саскам пога. Йочаже-влакым пашалан туныкта. Вероника ӱдыржӧ 8-ше классыштак парикмахер кас курсым пытарен. 9 ияш Артём ачаж пелен тошкешташ шӱман.
Ивановмыт – марий шӱлышан еш. Кок пачашан пӧртым чоҥеныт. Надян проектшылан эҥертен, кермыч дене пырдыжыш марий тӱрым «сӱретлыме». Шӧртньӧ кидан еҥ штукатур-маляр сомылымат ыштен мошта, строитель-отделочниклан тунемын. Йодыт гын, ремонтым ышташ кызытат коштеш. Шукерте огыл автобус дене кудалышташ правам налын. Ынде Александр пелашыж дене Йошкар-Олаште «Мари транспорт» компанийыште пашам пырля ыштат.
Икмыняр ий Марий Турек посёлкышто илымеке, 2014 ийыште Йошкар-Олаш кусненыт. Надежда эре ончыко онча, эре тунемеш. Куча да ышта. Изиж годымак аваж деч пидаш, тӱрлаш туныкташ йыгылен.
Ыштен моштыдымо сомылжо укеат дыр. Лена шӱжаржылан тыглай сӱан тувырым урген гын, Олег шольыжын сӱаныште каче ден оръеҥ Надян кидше дене ургымо-тӱрлымӧ марий сӱан тувыр дене ӧрыктареныт. Родо-тукымжылан, шке йочажлан тиде мастар ӱдырамаш шуко вургемым ыштен. Йодын толшо-влакланат урга. Теве Марий Турек посёлкысо «Берёзка», «Радуга» йочасад-влаклан, Йошкар-Олаште Марий тӱвыра рӱдер пеленысе «Падыраш» ансамбльлан, Арбор тӱвыра пӧртлан марий костюм-влакым ыштен. Выпускнойлан тувырым, У ий костюм-влакым келыштара. Курчак-влакымат чикта. Пашаже-влак оласе да Марий Турек йочасадлаште верым муыныт. Татар ден руш-влакат тыгай модышым ыштен пуаш йодыт. Тӱрлымӧ годым узорым шкежак сӱретла, шона, сӧрастара. Сӱан причёскым пеш чаплын ышта.
Кидпаша – пеш пайдале сомыл, йочалан кидым лывырташ, ушым погаш полша. Компьютер, гаджет модыш-влак дене вуйым аҥыртылме гай огыл. Шке кид дене ыштыме сӧраллыкым нимогай чапле фабрике тувыр, арвер дене огыт вашталте. Вет тушко айдеме шке чонжым пышта. Мыланна тыгай мастар дене кугешнаш веле кодеш.
Анна Алыкечева.
Марий Турек район.