Курчак театрысе спектакльлаште ширме, силуэт да курчак-влак умылаш лийдыме шижмашым луктыт. Юзо тӱняш логалмыла чучеш. Йоча веле огыл, кугыеҥат курчак театрыште юым шижеш. А ширме шеҥгелне могай паша ышталтеш? Кӧ курчак-влакым «чонаҥда»? Тидын нерген спектакльым ончымо годым огына шоналте. А вет тушто актёр-влак пӱжвӱд лектын тыршат, кунамже гын ширме шеҥгелне вер шагал годым нушкын, киен, курчак дене модыт. Тидлан, очыни, пашам чот йӧратыман. Йошкар-Оласе Курчак театрын артисткыже Ирина Казакова-Мартынцева сценыште чон йӱлен модеш. У театральный проект-влаклан эреак куана. Артист-кукловод дене творческий корныжо, шонымашыже-влак нерген мутланышна.
— Ирина, те Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжым тунем пытаренда. Драме театрын актрисыже лийын лектында. Молан Курчак театрыш пашаш толында?
— Колледж деч вара Татарстанысе Бугульма оласе руш драмтеатрыште пашам ыштенам. Но чон шочмо кундемыш ӱжын. Да 2011 ийыште Йошкар-Олашке пӧртылынам да Курчак театрыш пашаш пуренам.
Йоча годым мыйым курчак спектакльлаш чӱчкыдын коштыктеныт. Тушто уютым, чон ласкалыкым шижынам. Тидат, тышке пашаш толмын ик амалже лийын. Адакшым Курчак театрыште пырля тунемме коллегем-влак тыршат.
Колледжыште тунемме годым кукольное дело дисциплине лийын. Тудым палыме артист-кукловод Виктор Семёнович Голованов кок ий туныктен. Садлан курчак дене изиш модын моштенам. Конешне, эн ончыч неле ыле. Кид моткоч ноен, шӱй корштен. Но мый ты пашам йӧратен шынденам. Ончыч курчакын механикыже нерген шоненам гын, кызыт тудын «чонжым» шижам.
— А могай курчак дене модаш чотрак йӧратеда?
— Чыла тӱрлӧ курчак келша. Но тростевой курчак дене содыки модаш утларак йӧратем. Поснак «Емелино счастье» спектакльыште. Тушто курчак-влак пеш йӧнан, проста улыт.
— Кугыеҥ-влаклан «Бедный Акакий» спектакльыште ик курчак дене иканаште икмыняр актёр модеш. Тудым чонаҥдаш манын, актер-влак коклаште ик шинчаончалтыш гычак умылымаш лийшаш докан.
— «Бедный Акакий» спектакльым моткоч йєратем. Постановко неле, но оҥай. Мый тушто Акакийын йолжым модам. Персонажын вуйжым Аня Деркач тарватылеш. Ме, актёр-влак, вашла, тӱҥжӧ – чоҥымо образнан кумылжым, шижшаш улына. Мутлан, уло тыгай сцене, кушто Акакий чайым йӱеш, рафинад сакырым шупшеш. Тидым ме этид йӧн дене воштончыш ончылно репетироватленна. Ик актёр курчакын вуйжо дене пашам ыштен, весе – кидше дене, мый – йолжо дене. Курчакын кажне движенийыштыже гармоний манме лийшаш. Чот тыршенна актёр-влак ¢чашенна, сай лектышыш шуынна, шонем.
— Курчак театрыште репетиций-влак кузе эртат? Веселан?
— Спектакльым икмыше гана шындыме годым драматический театрысе семынак эн ончыч пьесым лончылена, драматургын шонымашыжым умылаш тыршена, актёр-влакын задачыштым рашемдена.
А палыме, ятыр ий модмо спектакльлан репетиций годым, мыскарамат ыштен кертына, воштылына, йоча семын шкежат юарлена. Тыгай репетиций годым южгунам капустникат «шочеш».
— Ирина, те «Виктория» йоча музыкальный театрыште спектакль-влакым шындеда. Тугеже режиссёр пашаштат шкендам тергеда?
— Ты театрыште мый кандаш ий пашам ыштем. Актёр мастарлык шотышто педагог улам. Каласем: пашам профессиональный режиссуро деч ойыртемалтеш. Тидлан содыки кӱлеш образований лийшаш. Мый йоча-влакым сценыште шкем кучаш, чын модаш туныктем. Йоча сцене деч лӱдмым чарна, раш да йоҥгыдын мутланаш тунемеш, але ончыкшым актёр лияш кумылаҥеш гын, тидлан моткоч куанем. Тидыже пашамлан эн кугу ак.
— Кызытсе жапыште Курчак театрын актуальностьшо уло мо?
— Уло. Но, чаманен каласыман, Йошкар-Олаште, районлаште илыше южо еҥ йочажым иканат курчак спектакльыш конден огыл. А Курчак театр йоча-влакын фантазийыштым кумдаҥдаш полша. Сай воображениян икшыве сочиненийым, изложенийым куштылгын возен мошта.
— Сценыш лекме деч ончыч рольым сайын модаш шкендам кузе таратеда?
— Коллегем-влак дене шагал мутланем, шке семынем мом ойлышашем шарналтем. Мый тылеч посна театрыште реквизитор улам, садлан спекаткльлан к¢леш реквизит уло але укем тергем. Утыжым тургыжланыман огыл, тунам чыла сай лиеш.
— Ожнысек курчак юзо ш¢лышан лийын кертеш манын ӱшаненыт. Тидын шотышто те мом ойлен кертыда?
— Курчак дене кылдалтше юзым ужын омыл эше (воштылеш). Но мый модмо курчакем дене эре саламлалтам. Тудым ом шу, а ласкан пыштем.
— Театрыштыда актёр-влак могай палылан ӱшанат?
— Текстан кагаз камвозын гын, тушко шинчына. Кечшудым огына сӱвызӧ. Тиде сайлан огыл.
— Йӧратыме курчакда уло мо?
— «Емелино счастье» спектакльысе мамка-няьнка курчакым йӧратем. Но курчакым героине семын ончаш гын, «Цветик-семицветик» спектакльысе Женя курчак келша.
— Айдемым але янлыкым модаш нелырак?
— Кунам кузе. Тыште курчакын механикыжым, текстым, образын койыш-шоктышыжым шотыш налман. Садлан ик спектакльыште янлыкым модаш нелырак лийын кертеш, а весыште – айдемым.
— Тендам иктаж-могай у спектакльыште лишыл жапыште ужаш лиеш?
— Мемнан деке шошым Тольятти оласе курчак театрын режиссёржо Янина Дрейлих толеш. Тудо Самуил Маршакын «О глупом мышонке» йомакше негызеш спектакльым шындаш тӱҥалеш. Тушто мыят модшаш улам. А могай рольышто, эше пале огыл. Тидым пеш вучем.
— Ты спектакль нерген чон йӱлен ойледа. Мо дене тиде кылдалтын?
— Шошым чыла илана, кумыл нєлталтеш, чон у шижмашым, у проектым йодеш. Янина Дрейлих дене ӱмаште палыме лиймеке, туддене пашам ыштен ончымо шуэш. Адакшым шукертак огыл декрет отпуск гыч лектынам, эше нимогай у рольым модын омыл.
— Могай спектакльыште моднеда ыле?
— Шкенан веле огыл, а руш драме да Шкетан лӱмеш театр-влакын артистышт дене пырля модаш оҥай лиеш ыле, шонем.
— Ирина, кузе те канеда?
— Диваныште киен да телевизорым ончен канен ом мошто. Мылам эре ала-мом ыштыман. Тыглай еҥ семын каненжат ом мошто. Яра жап лийме годым сылне семым колтем да йоча спектакльлан реквизитым ямдылем, кидпашам ыштем. Пелий ончыч кагаз воштыр дене корзиҥгам, атым пидаш кумылаҥынам. Пейпарт техникыште тыглай кагаз салфетке дене тӱрлӧ арверым сӧрастарем. Пелашемымат чон-кумыл пашалан кумылаҥденам. Тудо гипс дене, металлым левыктен, тӱрлым ыштылеш.
— Умылышым: тендан ешда усталык шӱлышан…
— Пелашем гитар дене шокта. Кок эргынат творчествылан кумылан улыт. Кугуракше «Виктория» йоча театрыш коштеш. Театр илыш тудлан лишыл. Арам огыл, очыни. Бугульма оласе театрыште кандаш тылзаш м¢шкыран улмем годым спектакльыште модынам ыле. Изирак эргына весела кумылан, мутланымыж годым оҥай ойсавыртыш-влакым кучылтеш. Ме еш йӱла-влакым шуктен шогена. Кугу пайрем-влакым шочын-кушмо пӧртыштем пайремлена. Родына-влакым тушто вашлийына. Мутланена, тӱрлым шарналтена, мурена.
Ирина Казакова-Мартынцева илышлан куанен мошта. Тудын уло йӧратыме ешыже, пашаже. Тӱҥжӧ — шке примерже дене йоча-влакым творчествылан шӱмаҥда.
