Гӱжлен шогышо чодыра – Марий кундемнан пӱртӱс поянлыкше. Тудым саклен, уэмден толмаште Волжский районысо Алексеевский лесничествыште лым лийде тыршат. Чодырам эрже-касше эскерат, еҥ-влаклан делянкым ойырат. Шошо толмо дене пашашт эше утларак ешаралтын. Теве вашке посадкылашке пушеҥгым шындаш лектыт, пожар лӱдыкшыдымылык тургымлан ямдылалтыт. Тидын нерген кодшо кечылаште ты чодыра озанлыкым вуйлатыше Евгения Владимировна Данилова дене мутланышна.
Волжский районышто 25 тӱжем 499 гектар чодыра уло. Тудо Волжск ола гыч тӱҥалеш да Усола Корамас ял марте шуйна, Татарстан чек декат шуэш. Тӱҥ шотышто тиде кундемыште утларакшым иман пушеҥге-влак (кож, пӱнчӧ) кушкыт.
Алексеевский лесничестве район-влак кокласе кечывалвел чодыра управленийын посна филиалжылан шотлалтеш. Тӱҥ организацийышт Медведево район Куяр посёлкышто верланен гын, конторышт – Волжск олаште. Таче тушто индеш чодыра пашаеҥ тырша. Эше кок лесникышт уло. Коллектив сай, икте-весылан кеч-кунамат эҥертен пашам ыштат.
Юлсер кундемын Пызырьгуп ялын ӱдыржӧ Евгения Данилова 2009 ийыште тышке пашаш толын. Эн ондак чодыра паша шотышто инженерлан ыштен, 2021 ий годсек лесничествым вуйлата.
2008 ийыште Чодыра кодексыш вашталтышым пуртымо дене шуко паша арендатор-влаклан куснен. Сандене лесничествыште тыршыше специалист-влак таче кугыжаныш надзор семын нунын шуктен толмо пашаштым тергат, эскерат.
Лесничествын вес тӱҥ пашаже – еҥ-влаклан делянкым шеледымаш. Нуно пӧртым чоҥаш, оралтым ачалаш але пум ышташ манын чодырам налыт.
– Районышто арендатор семын «Алексеевский» ООО тырша. Тудын пашаеҥже-влак пушеҥгым шындат, корнылам тӧрлат, беседкым ыштат, аншлаг-влакым вераҥдат. Чодырам руат, пырням оҥалан колтат. Тений СВО-што улшо салтак-влакын ешыштлан пум яра пуэныт. Тыге чодырам уэмден толмаште тыршат. Тений кундемыштына 70 гектар кумдыкыш пушеҥгым (пӱнчым, кожым да куэм) шындаш палемдыме.
Делянкым налаш манын, эн ондак йодмашым да кӱлеш документым пуыман. Мутлан, пӧртым нӧлташ шонышо-влаклан чоҥымо шотышто уведомлений да мланде участкылан документ кӱлыт.
Таче кундемыштына 70 процент еҥ йодмашым Кугыжаныш услуго портал гоч пуа. Тидыже моткоч йӧнан, пашанам куштылемдаш полша. Чыла йодмашым Марий Эл Республикысе Пӱртӱс поянлык, экологий, йырвелым аралыме министерстве ончен лектеш. Кӱлеш документ уке гын, чодырам огыт пу. Чыла сай гын, налме да ужалыме договор ышталтеш. Тудын дене келшышын, еҥ-влак чодырам руат, варажым почешышт кумдыкым эрыктен кодат. Калык тидым шотыш налеш, сандене экшык шуэн вашлиялтеш.
Статистикым ончалаш гын, пытартыш ийлаште Волжский районышто чодырам шукын пӧртым чоҥаш налыт. Тыгодым мончам нӧлташ, леведышым вашталташ йодшо-влакат улыт. Кундемыштына южо ялышке газым тачат пуртымо огыл. Сандене делянкым пулан налыт.
Паша шуко, но ме тыршена. Чыла йодышым решатлаш лиеш. Документым ончена, тыгодым чодырашке чӱчкыдын лектын коштына.
Пожар лӱдыкшыдымылык тургымлан кызыт ямде улына. «Экологий» нацпроект почеш мыланна тулым йӧрташ кӱлеш техникым, инвентарьым ойырымо. Тидым ме таче шотыш кондена, – мане Е.В.Данилова.
Чодыра паша кумылым йодшо, куштылго огыл сомыл. Чодырашке лектын коштын, тӱрлӧ экшыкым шекланенак шуктыман. Вет чодырам южгунамже закондымын руэн кертыт. Евгения Владимировнан палемдымыж почеш, пытартыш ийлаште тыгай случай-влак шагалемыныт. Пример шотеш тудо 2009-2010 ийласе пагытым поснак палемден кодыш. Тунам законым пудыртышо, пушеҥгым шолып руышо-влак ятырын лийыныт. Таче тиддеч шукын лӱдыт: штрафын кугытшо кугу, тыгак эрык деч поснат коден кертыт.
-
Пӧртым чоҥаш чодыра 25 ийлан ик гана пуалтеш, оралтым ачалаш, уэмдаш 10 ийлан ик гана, пум ышташ – кажне ийын.
-
Мланде яра пуалтын гын, 50 процент скидке ышталтеш: боевой действийын ветеранже, шуко шочшан еш-влаклан, тыгак кӧн пӧртшӧ йӱлен.
Пӱртӱсым перегаш кумылаҥдат.
Чодыра пашаеҥ-шамыч школ лесничестве-влак дене пашам ыштат. Иктыже Волжск оласе экологий рӱдерыште верланен гын, весыже – Пӧтъял школышто. Лесничествын пашаеҥже-шамыч арендатор-влак дене пырля тушто вашлиймашым эртарат, йоча-влакым пӱртӱсым аралаш кумылаҥдат, шымлыме пашаштым виктараш полшат. Южгунам тунемше-влак посадкылашке пушеҥгым шындаш лектыт. Йоча-влак чодыра паша дене кылдалтше тӱрлӧ конкурсыш ушнат да ончыл верышке чӱчкыдын лектыт.
Уста вуйлатыше, кум шочшан ава
Евгения Владимировна Данилова пӱртӱсым йӧратымыжлан кӧра чодыра паша дене илышыжым кылден. Тудо Волжск олаште целлюлозно-бумажный техникумышто технологлан, варажым ПГТУ-што «Лесоинженерное дело», «Управление и право» специальностьла дене тунем пытарен.
Опытан специалист чодыра пашам сайын пала, тыгодым паша лектышыже куандара. Тений 8 Март пайрем вашеш Марий Элым Вуйлатыше Юрий Зайцев Евгения Даниловалан таумутым кучыктен.
Мӧҥгыштӧ тудо йӧратыме пелаш, кум шочшан самырык ава. Волжск олашке марлан лектын, таче тыштак ешге илат. Андрей пелашыже ик заводышто тырша. Ача-авам йоча-влакат куандарат. Костя школышто 4-ше классыште тунемеш, куд ияш Маша ден кум ияш Саша йочасадыш коштыт.
Самырык специалист
Алексеевский лесничествыште тӱрлӧ ийготан специалист-шамыч тыршат. Самырык-влак кокла гыч иктыжым, Волжск олаште шочын-кушшо, чодырам кучылтмо шотышто инженер Надежда Николаевна Александровам палемдаш лиеш. Тыште тудо индеш ий тырша.
– Чодырам налше-влак дене налме-ужалыме договорым ыштем. Варажым нунын пашаштым эскерем, почеш эрыктен кодымыштым тергем.
Паша келша. Коллектив сай, икоян. Кызыт коктын декретыште улыт, сандене паша утларак логалеш. Куандара: ӱмаште пашадарым кугемденыт, – мане тудо.
Чодыра паша нуным иктеш ушен, икояным ыштен. Пӱртӱс тӱням умылен моштышо, тудым йӧратыше да перегыше улыт. Ойырен налме корнышт дене ончыко каят, сеҥымашке шуыт. Тек умбакыжат пашада тӱзланен, чапланен толеш!
Е.Данилован фотожо-влак.