Морко район Ярансола ял куд меҥге тораште улшо Кораксолаште верланыше Кинер ял шотан илемыш пура. Ярансола 1720-1730 ийлаште Яранка эҥер сер воктене шочын. Икымше суртым тушто Балдыр лӱман пӧръеҥ чоҥен. Тидланак докан ял Рушлаже Балдырка маналтеш.
Ярансола мотор вер-шӧрыштӧ верланен. Осал мардеж деч тудым кугу патыр пушеҥге-влак аралат. Ялысе калык, тыште памаш вӱдым йӱын, вийым налеш. Чодыра коклаште верланымыжлан ожно ялым Чодраял маныныт. XX курым тӱҥалтыште тудым Балдырке лӱмденыт. Молан манаш гыч тудо ял деч кум меҥге тораште тыгаяк лӱман Чодраял лийын. 2010 ийысе перепись почеш, Ярансолаште 98 еҥ илен. Кызытат тынарак погына.
Ярансолаште ик урем веле. Толмына кечын корныштына ик еҥымат ышна вашлий. Очыни, шукынжо пашаште лийыныт, а йоча-влак — школышто. Нуным тышеч автобус Шӱргыял школыш кондыштара. Куандара: ялыште у пӧрт-влак шуко улыт. Но тыгодым тулыкеш кодшо ойганен шогышо пӧрт-влакат ситышынак. Корно асфальтан, а теве газым ялыш пуртымо огыл.
Урем дене ошкылмына годым ик пӧрт окна гыч ӱдырамаш пеш ончыштеш ыле, кидшым рӱзалтыш, пурыза манме гай, пуйто мемнамак вучен. Зинаида Семёновна Егорова Ярансола ялысе Володя рвезылан 1979 ийыште марлан толын улмаш. «Кызыт ялыштына 54 илыме сурт уло. Еш-влак вольыкым ашнат. ™маште кеҥежым 16 ушкал лийын ыле. Шорыкым чыла манме гаяк суртышто кучат. Ялыште вольык суртлан оза гай, вольык уке – нимо уке манын таклан огыл калыкыште ойлат. Ешлан шӧр-торык, шыл эре лиеш. Но вольыкымат айдеме семынак йӧратен ончыман. Кеҥеж мучко чот пашам ыштыман. Ялыште паша укелан кӧра самырык-влак шукынжо тора кундемыш оксам ыштен налаш коштыт. Шоҥгырак-влакын ушкалым ашнаш ӱнарышт шагал. Садланак кажне ийын вольык кӱтӱ шагалемеш. Пошкудо Йыр ялыште «Знамя» колхоз уло. Еҥ-влак тушто пашам ыштат, — манеш Зина Семёновна. – Мый Алсола ялыште шочын кушкынам. Кандаш классым тунем пытарымеке, колхоз пашам ышташ тӱҥалынам. Марлан лекмеке, Кораксола ялысе «Авангард» колхозын сӧсна комплексышкыже шым ий коштынам. Ярансолаште презе, туна да ӱшкыж ферме-влак лийыныт. Тушто пашам ыштенам. 90-шо ийлаште фермым Йырыш кусарышь. Икманаш, ончыч колхозышто паша гӱжлен».
Зинаида Семёновна – моткоч чолга, весела кумылан ӱдырамаш. Кидпашалан пеш мастар. Пӧртшым тӱрлеман солык-влак сӧрастарат. Йоча годсо жапем шарналтышым. Ковам ден Аня акам тӱрлеман пашашт дене пӧртыштым сӧрастарат ыле. Тыгайжым кызыт шуэн вашлият, эсогыл кумылемат тодылалте. Тылеч посна Зина кокай носки ден пижергым пидеш, шӱдырым шӱдыра. Эше тудо тошто годсо подзорым сондыкыштыжо арала. Тоштерыш пуаш йӧршӧ манын ойла. «Шкет илем. Пелашем 50 ияш улмем годым колен. Икшывем-влак такшым чӱчкыдын толыт. Кок эргым ешышт дене Моркышто илат, а ӱдырем – пошкудо Токсар ялыште. Кызыт тудо пелашыж дене тушто у суртым чоҥат. Шым уныкам уло. Нунын верчынак илем. Кертмем семын паша денат, каҥаш денат полшем.
Шкемын йоча пагытем куштылгыжак лийын огыл. Вич икшыве кушкынна. Изиракак ача деч посна кодынна. Садлан паша шукак логалын. Моло йоча семын юарлымат, чапле вургемымат чийыме шуын. Аван мутшым южгунам колыштмо огыл докан, но тудо мемнам иканат вурсен огыл. Йоча годым икана авана мыланна ойлен: «Суртвольыкнам сайын ончыза, вара тудым шыжым ужалена да чылаланда пальтом налын пуэм. Фуфайке дене эре коштман огыл». Ме чот куаненна. Чыве-влаклан почкалтышым тӱен пукшенна. Коям погыжо манын тыршенна. Авана «Молодец улыда, агытанат мунчаш тӱҥалын» манын ойлен. Чыве кок оптеман муным мунчен улмаш. А шыжым шорыкым, комбым Морко пазарыште ужаленна да пальтом налаш кайышна. Чылан пальтом чиен шогална. А авам оксам кидыштыже пеш пӧрдыктылеш, шке семынже ала-мом шотла, ужалышылан огеш пу. «О, йоча-шамычем пальтолан оксана сита, а согалан уке», — манын ойлен да фуфайкым налын пуэн. А моло оксаж дене ик мешак ложаш ден ик мешак рожким налын. Ончыко шонен моштышо ӱдырамаш лийын. Тидым нигунам ом мондо», — шарналтыш Зина кока.
Ярансола ялыште МЭТР Марий Эл телерадион корреспондентше Эльвира Рыжова шочын-кушкын. Кызыт Йошкар-Олаште ешыж дене ила, шочмо ялышкыже кошташ тырша. Вет тудым тыште аваже, родо-тукымжо вучат. Эля ойла: «Шочмо-кушмо верын ямже да куатше айдеме чонышко ава шӧр дене пырля пура. Сандене шочмо вершӧр – эн шерге лук. Кеҥежын моторлыкшо, шыжын поянлыкше, телын йӱштыжӧ, шошын куатше дене мый лачак шочмо Ярансола ялыштем «таҥлалтынам». Икымше ошкылем, икымше шомакем, икымше куанем — чылажат тыште лийын. Модын-юарлен коштмо йоча годсо пагытем лачак тиде верыште эртен. Кид паша, мланде паша декат Ярансола ялыштем шумаҥынам. Мутат уке, ача-ава полыш, поро куандарыше шомак деч посна нимо ышталтын огыл.
Кеҥежым, кидыш савам кучен, кумда олыкыш шудым солаш кайыме жап эрелан ушеш кодеш. Ярансола ялем воктенысе поян чодыраште емыж-саскам, поҥгым погымо пагыт нигунам огеш мондалт. Ялым йырым-ваш «ӧндалше» курык гыч пасу да олык гоч ече я издер дене мунчалтыме жап тачат шинча ончылнем. А кадыргыл йогышо, торашке шийын-шӧртньын койшо Яранке эҥер, шоргыктен йогышо кок памашшинча да изирак пӱя вийым пуат. Шочмо-кушмо верыштем южшак весе. Ялыш толмеке, чонлан ласкан, кап-кыллан моткоч куштылгын чучеш. Чаманыман, кызыт шонымо семын ялыш кудалышташ йӧн шагалрак.
Мый шочмо кундемысе калыкем дене моткоч кугешнем. Ача-авам, коча-ковам мыланем эре пример лийыт. Кеч ачам ден кочам пеленем уке улыт гынат, мыйын илышыштем тӱҥ эҥертыш лийыныт. Ял да колхоз пашаштат надырышт изи лийын огыл.
Ялыштем тӱрлӧ профессиян еҥ ила. Туныктышо, бухгалтер, экономист, медсестра-влак улыт. Но шукынжо илышыштым ялозанлык паша дене кылденыт. Тыгай калыкем да пӱртӱс дене кугешныде нигузе ок лий».