8 октябрьыште Российын сулло художникше да Российысе художник ушемын Марий Элысе пӧлкажым ятыр жап вуйлатыше Евгений Ярановлан 75 ий теме. Тидын лӱмеш Йошкар-Олаште Изосымыктыш тоштерыште мастар еҥын «Жапын капкаж шеҥгелне» («За воротами времени») сӱрет ончержым чумырымо.
Ончерыште
Морко кундемын эргыжын (тудо Морко посёлко воктенысе Усола ялыште шочын) Изосымыктыш тоштерын кумшо пачашыштыже тӱрлӧ пагытысе пашаже-влакым ончыктымо. Нуно сӱретчын шуктымо паша корныжым мыняр-гынат радамлаш полшат. Тышеч ятыр радынаже Российысе выставкылаште ончыкталтын, художественный каталогышко пурен да марий профессионал сымыктышыште кугу верым айлен. Нунын кокла гыч «Фотография на партбилет» (1984), «Кормящая мать» (1990), «Цветущий бульвар» (2006), «Отец и сын» (1987), «Любимая» (1985-1987) произведений-влакым палемдена.
Ончерысе радыналаште шке вел пӱртӱсшымат моктен. Ме Морко велысе эҥерым, ерым, памашым ужына. Нуным тудо илышын, шӱм-чонын яндарлыкышт семын ончыкта. Такшым вӱд моло картиныштыжат вашлиялтеш.
Евгений Ярановым сайын палыше еҥ-влак картиным писын да уло кумылын ыштымыжым палемдат. Шкежат ойла, военный тематике деке фронтовик-ачажын каласкалымыжат лишемден. Ончерышке автор триптихым луктын. Икымше радынаште сарын кочо кышаже ончыкталтын: кудалтен кодымо ял. Вес картиным «Солдаты» манын лӱмден да кок сарын участникшым сӱретлен: илалшырак еҥ тулан шем корно гыч лектын, а самырыкше тушко ошкылеш.
Мастарлык тапталтын
Художниклан ятыр шинчымашым да тӱняумылымашым кажне ийын гаяк руш художник Илья Репинын академический дачышкыже, Творчестве пӧртыш, миен толмо кумдаҥдаш полшен. Тушто ятыр лӱмлӧ мастар еҥ дене пырля тыршен, нуным ончен тунемын.
Евгений Яранов илыш корныштыжо сай еҥ-влак вашлиялтыныт, манеш. Школ-интернатысе да художественный училищысе педагог-влаклан тауштен ила. Поснак порын наставник Сергей Фёдорович Подмаревым шарналта. Ты але вес сӱретым пырля улмо годым ош тӱняш шочыктымо нерген ойла. Йолташыжым йомдарыме темым «Умер друг» картиныштыжат ончыктен: айдеме каен, тудын курткыжо кеча, пийже ойгыра…
Е.Г.Ярановым портретист семын палена. Финн-угор тӱням почын пуышо «С.Г.Чавайн и Матэ Залка» картиным искусствовед Владимир Кудрявцев ик эн тӱҥ пашажлан шотла. Сӱретче марий да венгр сылнымутчо-влакын сыныштым илышысе гайымак ончыктен, вашлиймашыштым кӱлешанлан шотлен. Живописец тиде пашаж дене финн-угор тӱвырам пойдарен. Тыгак моло ятыр картиныжымат кугу поянлык семын аклена.
Усталык шӱлыш дене
Евгений Герасимовичын пелашыжат, Фаина Леонтьевна, сӱретчылан тунемын. Тудо шкенжым декоративно-прикладной сымыктышыште мастарын ончыкта. Тӱрлӧ калыкын курчакшым келыштара, сӧрастарыш ден шопер-влакым калыклан темла. А эргышт Москошто ила да автомеханиклан пашам ышта. Шке усталыкшым техникым ачалкалымаште ончыкта.
Художникын произведенийлаштыже тукымым шуйышо еҥ-влакым ужына. А теве ик радынажым «Ковайлан пеледыш» манын лӱмден. Ялысе окна воктеке урем могырым эргыже велосипед дене толын шогалын, а пӧрт могырышто пеледыш аршаш шога. Кеч эргыже коважым ужын шуктен огыл… Велосипедым тышке кок могырыштыжат илыш писын йорта манме шонымаш дене пуртен. А вес картиныште уныкажым талгыде образыште ужын.
Вестӱрлын, но садак мастарын
Сӱретче, композитор, писатель да моло эрыкан творческий еҥ-влак деч Совет Ушем годым сай гонорарым налме нерген колынна. А кузе художник-влак иленыт? Евгений Яранов деч тыгай вашмут лие:
– Кызыт сӱретче иктаж вере пашам огеш ыште гын, тудо пашадымылан шотлалтеш. А ондак Российысе художник ушемын членже-влакын Художественный фондышт лийын. Ме оформитель семын тыршенна, школлам, остановкым, моло верым сӧрастаренна. Тыгайже илыме верыште уке гын, моло кундемын йодмыжым шуктенна. Мутлан, Рязань областьлан, Тюмень олалан пейзажым келыштаренам. Тунам ушемын еҥже тылзеш 400 теҥгем ыштен налшаш ыле. Тыгодым заводышто инженерлан 120-140 теҥгем тӱленыт. Тылеч посна мемнан радына-влакым Российыште да республикыште закупко йӧн дене налыныт. Нунышт тоштерласе фондлаште аралалтыт.
Чынак, тачысе саманыште творческий еҥ-влаклан тыгай йӧн шагалрак. Сандене художник Ярановымат мастерскойышто шогышо картиныже-влакын ончыкылык пӱрымашыже тургыжландара. Вестӱрлырак илыш толын да сулен налме канышыш лектын гынат, йӧратыме сомылым коден огыл, тачат чия дене тӱрлӧ образым почын пуаш да шонымашым калык деке намиен шукташ тырша.
Уста да мастар сӱретчын ойыртемалтше пашаж нерген ятыр ончерже да наградыже ойлат. Ачаж семынак историйым йӧратымыжлан шуко пашам военный темылан пӧлеклен. Самырык Донбассым, Афганистаным, Кугу Отечественный сарым авалтен. Теве иктыже «Я убит подо Ржевом» маналтеш. Тушто Кугу Отечественный сар годым Ржев ола воктене вуйым пыштыше Логин чӱчӱжым да армийыш каяш повесткым налше уныкажым ончыктен.
Келге шонымашан ты пашам тӱҥалмыж годым нунын историйыштым чот сайын паленжат огыл: Логин чӱчӱжӧ 1942 ий 3 августышто вуйым пыштен улмаш, а 80 ий гыч 2002 ий 3 августышто Илья уныкаже шочын. А нунын покшелнышт Суксым, кок тӱням ончыктышо аркым да тораштырак храмым ужына.
Профессионалым философий шӱлышан пашаже-шамычлан кӧра эре колыштмо да пашажым шымлыме гына шуэш. Вет тораште изи точкыла койшо имньыжат, сӱрет лукыш вуйым чыкыше пийжат – кӱлешан образ. Ондак Евгений Ярановым пейзажым да натюрмортым сӱретлыше семын паленам гын, ты гана тудо ожнысо пагытым метафор йӧн дене оҥайын да шке семын радамлымыж, автопортретым йӧршеш шке семын ончыктымыж дене ойыртемалтше марий сӱретче семын почылто.
Михаил Скобелевын, авторын да еш альбом гыч налме фото-влак.