Киров область Пыжанью район Семей ял мотор пӱртӱс лоҥгаште верланен. Ик уреман ялыште кызыт утларакшым илалшырак-влак гына кодыныт.
Пӱнчерла олмышто
Кугыеҥ-влакын ойлымыштлан эҥерташ гын, Семей XV-XVI курымла кыдалне шочын. Тудлан негызым Семён ден Чиван изак-шоляк пыштеныт. Нуно тышке Пижанке эҥер мучко пуш дене воленыт улмаш. Ял олмышто кугу пӱнчӧ-шамыч кушкыныт. Пӧръеҥ-влак тышке кодаш шонен пыштеныт да, пӱнчӧ-влакым руэн, шкаланышт пӧртым чоҥаш пижыныт.
Жап эртыме семын пӧрт-шамыч шукемыныт, ялым Семей манын лӱмденыт. 1891 ийыште 26 суртан Семей Виче губерний Яраҥ уезд Зыковский волостьыш пурен. А 1931 ий 1 августышто активист-влак Павел Кузьмич (тудым председательлан шогалтат) ден Иван Илларионович Чивановмытын темлымышт почеш «Семеевский» колхоз ышталтеш. Кум ий гыч тудо У Почиҥгасе «Комсомолец», вара «Правда» колхозыш ушнен, а икмыняр жап гыч «Память Куйбышева» (варажым тудо «Ошаевский» совхозыш савырнен) колхозыш пурен.
40 ияш йӧратымаш
В.Ф.Чиванов Семей ялыштак шочын-кушкын. 40 ий ончыч Вячеслав Филимонович пошкудо Кокымшо Лаштык ял гыч Валентина Тимофеевнам марлан налын. Икмыняр жап гыч Чивановмыт чапле пӧртым чоҥен шынденыт. Вате-марий вич шочшым йол ӱмбак шогалтеныт. Визытынат Пыжанью посёлкышто илат. Женя ӱдырышт – ужалыше, Люба ден Нина фармацевтлан тунем лектыныт, шке профессийышт денак пашам ыштат. Иван эргышт Москош кудалыштеш, чоҥымо пашаште тырша. Эн изи ӱдырышт педколледжым тунем пытарен, кызыт йоча дене шинча.
– Икшывына-влак торашкак каен огытыл, куэ вуйыш кӱзен ончалаш гын, пӧртышт коеш, – шыргыжал пелештат пиалан ача-ава. – Шочмо суртышкышт чӱчкыдын толын коштыт, пашаланат полшат.
Валентина Тимофеевна профессий дене – повар. Марлан толмекыже, колхозышто дояркылан ыштен. Вячеслав Филимоновичат колхозыштак операторлан тыршен. Коктынат сулен налме канышыште улыт. Но паша деч посна шинчен огыт мошто. Вольыкым шуко ашнат: ӱшкыжышт, кок презышт уло, сурткайыкат ситышын.
Кеҥежым пакчаште сомыл ятыр. Вате-марийын чоным куандарыше эше ик сомылышт уло – нуно яра жапышт годым мотор узоран окнасергам ямдылат. Шкаланышт веле огыл, пошкудо-влакланат, вес ялышкат йодмышт почеш ыштен пуат. Вячеслав Филимонович ончыч узорым сӱретла. Вара тудым оҥаш пыштат да мотор сергам пӱчкын луктыт. Тидлан лӱмын мастерскойыштат уло.
Ӱмаште В.Чиванов кидпашаж дене Российысе «Палитра вдохновения» декоративно-прикладной да изосымыктыш конкурсыш ушнен. «Художественная обработка дерева» номинацийыште шке категорийыштыже икымше вер дене палемдалтын.
– Тӱҥалтыште пу гыч наличник-влакым ямдыленна, а кызыт фанер гыч келыштарена. Ончыч лобзикнат лийын огыл, кажне тыгыде узорым аҥысыр ножовко дене пӱчкедаш логалын. Ямде арверым келшыше тӱсыш чиялтена, – палдара мастар кидан пӧръеҥ.
А кузе суртоза гармоньым шокта! Шулен колыштат. Уна-влаклан Чивановмыт эре куанат. Кажне гана ӱстел тич сийым ямдылат. Гармонь сем почеш йӧратыме мурыштым мурат.
– Славикем – эн сай пелаш, туддеч поро айдеме тӱняште укеат. Коктын ваш эҥертен, умылен, пагален да йӧратен илена. Тидымак пиалан еш илышын секретшылан шотлем. Икте-весым ондалыман огыл. 15 уныкан коча-кова улына, изи падырашна-влакым кажне гана куанен вашлийына. Мо эше пиаллан кӱлеш? – манеш озавате.
Изи яллан – изи тоштер
Семей изи, но мотор ял. Тушто ны кевыт, ны клуб, ны ФАП уке. Пошкудо-шамыч келшен илат. Кугу пайремлан Кугу Ачамланде сарыште вуйым пыштыше салтак-земляк-влакым шарныме лӱмеш вераҥдыме мемориал воктене погынат. Тудым Семей калык кок ий ончыч шке вийже дене шогалтен. Воктенысе кумдыкым моторын сӧрастареныт: клумбылаште сылне пеледыш-влак тӱрлӧ тӱс дене торашке волгалтыт, каналтен шинчаш теҥгыл уло, йоча-шамычлан лӱҥгалтышым ыштеныт.
А эше ялыште изирак тоштер уло. Тушто ожнысо арвер-влакым чумырымо. Тоштерым ты ялын шочшыжо пошкудо Вӱлэҥер школышто физкультурым туныктышо В.В.Гусев почын. Валентин Васильевичын пӧртшат тоштер ваштарешак, туштак пӧръеҥ шкаланже мастерскойым келыштарен.
Ял воктене чодыраште поҥго, емыж ятыр шочыт. Пӧръеҥ-влак эҥерыш колым кучаш коштыт. Семей ялыш миетат, чылт йомакыш логалметла чучеш. Тыгай верыште пиалдыме лияш ок келше. Тидым, тусо калык дене вашлийын кутырымеке, вигак шижат.
Авторын фотожо-влак.