Йошкар-Олаште теле могай лиеден? Тений мом сӧра? Тидым Йошкар-Олаште илыше да игечым нылле ий эскерыше Геннадий Рыбаков радамла. Тидлан 1900-1960 ийласе официальный справочный данныйымат кучылтын.
ЛЕВЕШТЕН ТОЛЕШ
Декабрь – телын икымше тылзыже. Пытартыш 33 ийыште декабрьын икымше пелыштыже кокымшо деч левырак лийын, но индеш гана йӱштыракат шоген.
Январь – телын эн йӱштӧ тылзыже. А 1926-1960 ийлаште телын эн йӱштӧ тылзыже февраль лийын. Эсогыл декабрят йӱштӧ шотышто январь деч изишлан гына вараш кодын. Пытартыш 30 ийыште олаште телын эн йӱштӧ тылзыже лийыныт: январь – 14 гана, февраль -– 13 гана, декабрь – 3 гана.
Пытартыш 100 ийыште январь ден декабрь, февраль дене таҥастарымаште, утларак левешт толыт. Эше ойлат, пуйто Крешене йӱштӧ Марий Элыште 50-70 ий ончыч пытартыш лу ийысе деч виянрак лийын. 1976 ийыште Йошкар-Олаште Крешене йӱштӧ У ий деч ончычак тӱҥалын да тылзе утла, февраль тӱҥалтыш марте, шуйнен.
Но такше теле ондакат, кызытат температур шотышто тӱрлӧ лиеда. Теве пытартыш 40 ийыште Йошкар-Олаште телым кокла шот дене 9,4 градус йӱштӧ лийын. А 1900-1960 ийлаште 12,5 градус йӱштӧ шоген. 60-120 ий ончыч йӱштӧ ден леве теле икнарак лийын гын, пытартыш 40 ийыште леве телыже 1,5 пачаш шукырак лиеш. Теве 2021 ийыште телым 12,7 градус йӱштӧ, 2022 ийыште 7,3 градус, 2023 ийыште 9,1 градус йӱштӧ шоген.
ЛУМ ЛУМЕШ
Могай теле лум да поран деч посна. Кумло утларак ийым ончалаш гын, кокла шот дене декабрьыште 33 см кӱжгыт лум лумын, январьыште – 36 см, февральыште – 24 см. Тыгак мартыште – 24 см, апрельыште – 6 см, ноябрьыште – 16 см. Тыге ноябрь гыч апрель марте идалыкыште 139 см лум погына, а телын кум тылзыштыже гына – 93 см.
Мут толмашеш, 2022-2023 ийласе телым ноябрь гыч март йотке 100 см лум лумын. А декабрь-февральыште – 62 см. Пытартыш 30 ийыште тиддеч шагалже 1996 ийыште гына лумын. Пытартыш 9 ийыште (2020, 2021 да 2023 ийла деч посна) теле гоч лум ондакысе 22 ий деч (1993-2014 ийлаште, 1999 да 2002 ийла деч посна) шукырак лумын. Пытартыш ийлаште поснак шуко лум 2021-2022 ийлаште телым лумын.
Пытартыш 30 ийыште Йошкар-Олаште лум чот лумын: декабрьыште – 6 гана, январьыште – 8 гана, февральыште – 7 гана, а уло телым налаш гын, 9 гана лум чот оптен.
ИКЫМШЕ ЛУМ
Икымше лумым ончалаш гын, пытартыш 44 ийыште сентябрьыште 4 гана, октябрьыште 33 гана, ноябрьыште 7 гана лумын. Тений 23 октябрьыште икымше гана лумын. А лум лумын да тетла шулен огыл ноябрьыште 38 гана, декабрьыште – 6 гана, октябрьыште тыгай лийын огыл. Тидымат палемдыман: 50 ий ончыч, 1973 ий 20 октябрьыште, тыгак 1993 ий 25 октябрьыште икымше лум лумын да тетла шулен огыл.
Йошкар-Олаште икымше лум деч вара шукыж годым (17 гана) ик тылзе гыч лум эрелан возын, 3 гана – кум арня гыч, 6 гана – 1-2 арня гыч, 40 кече гыч – 9 гана.
А теве 2019-2020 ийласе гай леве теле 100 утла ий лийын огыл. Лум лумын да пеш вашке шулен пытен. Тыге теле гоч шуйнен.
УХ, ЙӰШТӦ
Телым йӱштын лӱдыктымыж деч поснат огеш лий. Пытартыш 44 ийыште эн йӱштӧ Йошкар-Олаште 43 градус лийын (Моркышто – 47 градус йӱштӧ). 1978 ий У ий йӱдым 42 градус йӱштӧ шоген. 1987 ийыште термометрын столбикше 40 градус марте волен, 2006 ийыште – 39 градус марте. 1976 ий 8 февральыште 43 градус йӱштӧ лийын.
ЛЕВЕ ИГЕЧЕ
Пытартыш 40 ийыште телым леве (0 градус деч левырак) ик теле гоч декабрьыште вич кече, январьыште 2,5 кече, февральыште кум кече дене шоген. 2006 ий декабрьыште 17 кече плюсан температур лийын. 2004, 2006, 2008, 2015, 2017, 2020 ийлаште термометрын столбикше 4 градус марте кӱзен, 2007 ий декабрьыште юж 7 градус мартеат ырен. Пытартыш 44 ийыште 1988 ийыште гына плюсан температур йӧршеш лийын огыл.
Пытартыш 42 ийыште телым йӱр але лум йӧршан йӱр эре йоген.
Телым кече шагалрак онча. Теле гоч тыгайже кокла шот дене декабрьыште 8 кече, январьыште 9 кече, февральыште 10 кече дене лиеш.
Чыла иктешлаш гын, каласаш лиеш: леве шыже деч вара телат леве толеш, теният теле леве лийшаш. Тений теле гоч лумат шуко лумшаш. Шошат леве кече дене куандарышаш, кеҥежат шокшо лийшаш.