– ойла Д.Шаблий.
Россий актёр, режиссёр Денис Шаблийын лӱмжӧ марий калыклан икмыняр ий ончыч палыме лие. Тунам рвезе «Мый марий улам» лӱман икымше марий рэп муро альбомым савыктыш. А шукерте огыл Денис Шаблий у проектше нерген увертарыш: «Не Иван, или Как приручить Богатыря» фильм. Марий калыкын илышыже дене кылдалтше кинолан ӱмаште актёр-влакымат ойыреныт, но тӱрлӧ амаллан кӧра паша кызытеш верыште шога. Тиде проектым шуктымо шотыштат, шкеж нергенат Денис Шаблий мыланна чон почын каласкалыш.
Шкем «кычалме» пагыт
«Йоча пагыт годсек шкемым кушто гына шуарен омыл! Каратэ, футбол, баскетбол, волейбол секцийлаш коштынам, пу дене тӱрлӧ арверым ышташ тунемынам, экологий отрядыштат лийынам. Но эн кугу куаным мый еҥ-влак ончылно мастарлыкым ончыктымо годым шижынам. Йочасадыштат калык ончылно уло кумылын выступатленам, школ пагытыштат… Мылам эре «эн-эн» лияш келшен, кажне гана сеҥымашке шуаш тыршенам», – ойла Денис Шаблий.
Эн ончылно лияш да эре сеҥаш тыршыме кумыл рвезылан вий-куатым пуэн. Арам огыл Денис Шернур посёлкысо 2-шо номеран школым шӧртньӧ медаль дене тунем пытарен. Школ пагытыштак И.Н.Молотов лӱмеш сымыктыш школышто гитар дене шокташ тунемын. А вара Марий кугыжаныш университетыш юристлан тунемаш пурен. Тудо юрист профессийым молан ойырен налмыжым тыге умылтарыш:
– Школ деч вара творческий профессий-влакым ӧрдыжкӧ шӱкалынам. Тидлан кок амал лийын. Икте: мылам келшыше усталык направлений дене республикыштына кӱшыл шинчымашым налаш йӧн уке. Весе: ача-ава деч торашке, вес кундемыш лектын каяш лӱдмыла чучын. Сандене профессийым тысе вузлаште ойырен налаш логалын. Иктешлыше экзаменысе баллем-влак кугу лийыныт, кеч-могай вузыш пурен кертынам. Юрфакыште яра тунемме кум вер гына ыле, тушко пураш неле лийын. Тидыже мыйын кумылем савырыш: кугу конкурс, тугеже чапле вер.
Жап шуын
Вузым Денис Шаблий йошкар диплом дене тунем лектын. Студент пагытыште рвезе студент да аспирант-влакын советыштым вуйлатен, шкенжым шанче пашаштат, спортыштат, усталык шотыштат эре терген.
– Университет деч вара веле шочмо кундемемлан «чеверын» мутым ойлен кертым. Тунам Москош кайышым. Тиде олаште шканем верым кычалынам. Тыште ны родем уке, ны йолташем… Ончылгоч поген ямдылыме окса дене икмыняр жап палымем-влак дене пырля иленам. Могай гына пашаш пураш тӧчен омыл! Эсогыл телефон салонышто кевытче лийнем ыле. Но военный билет укелан кӧра пашаш ышт нал. Кызыт тауштем веле. Вет тунам саде кевытыш пашаш налыт ыле гын, мый ик-кок ий гыч директор лиям да кызыт творческий пашам ом ыште ыле, – шыргыжале Денис.
Армий деч ончыч да вара…
2016 ийыште 24 ияш рвезым армий радамыш налыт. Тылеч ончыч тудо Российысе 1-ше стендап (Stand Up) фестивальын («ТНТ» каналыште) полуфиналышкыже логалеш, стендап комик семын мастарлыкшым ончыкта. Армий деч ончычак Денис Шаблий кинооборудованийым прокатыш пуышо ик компанийыште менеджерлан пашам ыштен. Вашке тыште рвезылан генеральный директорын сомылжым ӱшанат, но элым аралыме паша чылажымат ик ийлан шӱкалеш…
– Службым элгӧргӧ войскаште эртенам. Военно-морской флотыш логалшаш улам ыле, но тыгай кужу капет дене корабльыш от пуро манын ойлышт (шыргыжеш – Авт). Армийысе жапым мый кызыт арам эртарыме идалык манам. 18 ияш рвезе-влак дене илыш умылымашна икгай лийын огыл. Мый утларакше офицер состав дене келшенам. Кызытат икмыняр офицер дене кылым кучем, – каласкалыш Денис.
Пӧртылмекыже, рвезе ончычсо паша верыштыже генеральный директорын сомылжым шукташ тӱҥалеш. А паша деч вара «Останкино» кино да телевиденийын кӱшыл школышто тунемеш да кок ий гыч театр да кино актёр профессийым налеш. Тунемме жапыштак Денис «Жуки», «Кухня. Война за отель», «Счастье – это… Часть 2», «Фитнес», «Короче», «СашаТаня», «СеняФедя» фильмлаште модеш.
Тӱҥ роль я эпизод?
– Мылам тӱҥ шотышто эпизодысо рольым темлат. Молан манаш гын киношто «типаж», келшен толшо сын манме умылымаш уло. Ну, мутлан, «Титаникыште «Леонардо Ди Каприо олмеш нигузе Сергей Бурунов лийын ок керт ыле. Мыйынат тыгак: тӱжвал сынем шкешотан, ойыртемалтше. Сандене мылам эре гопникым, маньякым але нуным поктылшым – полицейскийым – модаш йодыт. Сынем ловеласын рольжылан келшен ок тол. Лачак авторский кинолаште веле тӱҥ рольым модшо актёр вес тӱрлырак лиеда, – мане Денис.
Ты шотышто Денис Шаблийын войзымо «Бармен» кӱчык метражан киножым палемдыме шуэш. Тушто рвезе тӱҥ рольым модеш, шкеак – режиссёр. Тӱҥ герой ты фильмыште моткоч поро, илышым умылышо, чоныш логалше…
«Бармен» фильмым ссылке почеш ончаш лиеш:
Актёр веле огыл
2019 ийыште Денис Шаблий Никита Михалковын Кинематографий да театр сымыктыш академийышкыже тунемаш пурен. Ынде актёр шкенжым режиссёр семын шуара. Тудын «Хоккей без границ» социальный роликше, «Я всегда здесь» кӱчык метражан психологий триллерже да «Чистый лист» комедийже икмыняр фестивальыште приз-влак дене палемдалтыныт.
Шукерте огыл Денис «Обсерватор» кӱчык метражан фильмым ямдылен. Ты кинолан кӧра самырык-влаклын национальный кинопремийжын лауреатше лийын, тудын «Обсерватор»-жо айфон дене возымо эн сай фильм номинацийыште сеҥышыш лектын. Ты фильм тыгак «Шорты» тӱнямбал фестивальыште приз дене палемдалтын.
2019 ийыштак рвезе Российысе онлайн киношколым ямдылыме проект дене «Росмолодёжь» -ын грантшым сеҥен налын. Ты школ «Дебют» маналтеш. Тушто кызыт кинематографийлан шӱман кажне еҥ оксам тӱлыде шинчымашым налын кертеш. Тыгак рвезе вӱдышӧ семын пашам ышта, йодмо почеш тӱрлӧ пайрем-влакым эртара.
«Не Иван…»-лан шийвундо кӱлеш
Денисын ойлымыж почеш, кино шотышто ончычсо паша-влак эксперимент сынан гына лийыныт. Кызыт тудын ик эн чон вургыжмо пашаже – «Не Иван или как приручить Богатыря» фильм.
Йыван лӱман марий рвезе олаш илаш толеш, школышто тудым мыскылат, игылтыт, кырат. Рвезе чон кумылжым коважлан почеш, а коваже марий патыр Онар нерген каласкала, тудо полша манын умылтара. Но Онарже кушто? Кузе тудо полша? Тидын нерген Денис Шаблийын ямдылыме «Не Иван или Как приручить Богатыря» фильмже каласкалышаш. Йочан чон йӧсланымыжым почын пуышо фильмым ышташ еҥ-влак оксамат погеныт ыле. Тиде паша кызыт кузерак виктаралтеш?
– Тиде фильмым кызытеш мый ик эн тӱҥ пашамлан шотлем. Тудым шочмо калыкемлан вашкерак ямдылыме шуэш. Но кызытеш окса шотышто нелылык уло. Фильмым шонымо семын ышташ гын, иктаж 2 миллион теҥге кӱлеш ыле. Но ме эн шагалжым шотленна, иктаж 600 тӱжем лиеш гынат, сниматлаш тӱҥалаш лиеш ыле.
Тиде фильм академийым тунем пытарыме диплом пашам семын аралалтшаш ыле. А тушто диплом-фильмлан спонсор полыш пуалтеш – 500 тӱжем теҥге. Мый тудым ӱмаште тунем пытарышым. А пандемийлан кӧра мемнам академий гыч диплом пашам аралыде луктыч… Тыге окса полыш деч посна кодна. А вара школ-влакат петырнышт – йоча-влакым сниматлаш ыш лий. Тидыже фильмыште – ик эн тӱҥ эпизод. Икманаш, илыш чыла савырале.
Калыкын погымо 100 тӱжем теҥгем мый нигуш пытарен омыл. Кызытеш ты окса уло, но фильмым ямдылаш ок сите. Сандене кызыт ме спонсор-влакым кычалына. Кугурак компаний-влак дене кылым ышташ сай ыле. Фильмыш нунын иктаж продукцийыштым пуртен кертына – рекламе лиеш. Икманаш, кином ышташ тӱҥалаш ямде улына – окса гына шагал. Марий Эл Республикысе тӱвыра да калык-влакын пашашт шотышто министерствыш йодмаш дене лектынам. Тушто пашам виктараш полшат. Но окса деч посна нимом ышташ ок лий.
Мый уло кумылем дене ты фильмым ыштынем. Мылам чап огеш кӱл. Тиде паша дене шканем лӱмым ышташ ом шоно. Лачак икте верч чон йӱла: тек марий калыкемын виян кӧргӧ чон тӱняжым моло-влак пален налышт, тек ялысе марий рвезын пӱрымашыже кызытсе у тукымым – марий йоча-влакым – шонаш тарата. Шонаш да кугешнаш! Кугезе тукым дене, шке калык да йылме дене! – вашештыш Денис.
