Нуно 17 ияш улмышт годым палыме лийыныт. Рвезе аважын шочмо ялышкыже, Кужэҥер район Йывансолаш, унала миен улмаш. Тидым пален налынат, ӱдыр, кӧ тыгай толын манын пален налаш, ялысе дискотекыш лӱмын лектын. Фермыште ноен толмыжат тидлан чаракым ыштен огыл. Рвезым икымше гана ужмеке, кӧргыштыжӧ умылтараш лийдыме шижмаш ылыжын, шӱмжым пуйто изи име дене шуралтеныт. «Тиде каче мыйын лиеш», –шоналтен тунам тудо.
Тыгакак лийын. Людмила Валерьевна ден Вячеслав Анатольевич Ивановмыт Салтакъялыште ынде 26 ий наре ваш йӧратен, пагален да умылен илат. Нуно кок икшывым ончен куштеныт.
Фермыштат, школыштат
«Пелашда мо дене тендан кумылдам савырен?» – эн ончыч йодым Людмила Валерьевна деч.
– Келшаш тӱҥалмына годымак тудо эре паша нерген кутыра ыле. Ача-аважым пагала, нунылан полшаш кӱлмӧ нерген эре ойлен, – лие вашмут.
Ӱдыр качым армийыш ужатен. Мӧҥгӧ пӧртылмекыже, рвезе ик жап гыч контрактым подписатлен да торашке порысшым шукташ каен. Ӥӧратыме еҥжым адак вучаш логалын.
Школ деч вара Людмила фермыште пашам ышташ тӱҥалын, тунам лач Совет Ушем шаланыме пагыт лийын. Пашаш рожын резинке кем денат кошташ пернен. Йол ынже нӧрӧ манын, кем йымак целлофан пакетым чияш логалын, но тиде полшен огыл.
– Ик ий тыге пашам ыштымеке, ик кечын авам дек тольым да фермышкет тетла пашаш ом кай манын каласышым. Тиде шыжым лийын. Йолташ ӱдырем-влак У Торъял посёлкысо училищыш тунемаш коштыт ыле, мыйымат ӱжыч. Тыге мыят коклюшко дене кружевам пидаш тунемаш кошташ тӱҥальым, – каласкала ӱдырамаш.
Училище деч вара Людмила Валерьевнам Руш Шой спецшколыш пашаш налыныт, йоча-влакым кидпашалан туныктен. Ик ий гыч Йӱледӱр школыш кусаралтын. Салтакъялыш илаш куснымекыже, верысе школышто пашам ышташ тӱҥалын. Йоча-влакым марла кушташ, куэ кумыж гыч тӱрлӧ арверым ямдылаш, кружевам пидаш туныктен. 2003 ийыште «Идалыкын педагогшо» республикысе конкурсышто «Сердце отдаю детям» номинацийыш ушнен, пашам йӧратымыж дене жюрим ӧрыктарен.
– Кидпашам йӧратымем ача-авам деч куснен. Паша верыште пеҥгыдын йодыныт. Но мыйым тиде лӱдыктен огыл. Вурсат, тугеже уло молан, тидым тӧрлыман. Школышто пашам ыштымем годым сай наставник-влак вашлиялтыныт, нунылан тачат тауштем. Чаманен каласыман, Салтакъял школым петыреныт, уке гын тачат тушто пашам ыштем ыле, – манеш Л.Иванова.
Шинчавӱдат йоген
Пелашыж дене мо пырля илаш тӱҥалыныт, пӧръеҥ эре – пашаште. Вячеслав Анатольевич ончыч колхозышто тыршен. Тудо чоҥымо пашалан мастар, тидлан изинек ачаж деч тунем кушкын.
– Валера эргына ныл тылзым темымеке, пелашем шыжым пареҥгым лукташ полшыш да, кум тылзе гыч гына пӧртылам манын, Марий Эл деч ӧрдыжкӧ пашаш лектын кудале. Кристина кумшо классыш коштеш ыле. Мый кок йоча дене суртышто кодым. Ушкалым, шорыкым, кайыквусым ашненна. 13 омарта мӱкшна ыле. Адакшым кочегаркыш олтыман да 15 минут еда ончалаш куржталаш кӱлын. Монден колтет гын, тул йӧра, да уэш ылыжташ пеш йӧсӧ ыле. Пелйӱд эртымеш, тулым оролыман да эрдене вич шагатлан пӧртым ырыкташ тӧрштен кынелам ыле. Тунам эше сото телефонжат лийын огыл. Помышыш изи эргым ӧндалын, окна воктек шогалын, уремыш ончен, ик гана веле огыл нюслен шортын шогенам, – каласкала озавате.
Вячеслав Анатольевич ныл тылзе пашаште лийын да кок арнялан мӧҥгыжӧ толын. Тыге – вич ий. 2010 ийыште Ивановмыт у сурт-оралтым чоҥаш тӱҥалыныт. Ынде ик ий кок пачашан у пӧртыштӧ куанен илат. Пӧртын проектшым шке шоненыт, пӧрткӧргӧ арверым заказ почеш ыштыктеныт.
– Минимализм сынан пӧртарверым налын шынденна, – ойла ӱдырамаш. – Тошто пӧртыштӧ илымына годымак у пӧртыштына кухньо ден залым иктеш ушаш шонен коштынам: пелашем да икшывына-шамыч телевизор дене футболым але мультфильмым ончымо годым кочкыш тарелкам кухньо гыч залыш эре нумал куржыт ыле. У кудывечыш бетоным шарыктенам – шаршудым жапыштыже солен ом шукто гын, йӧнан. А тыге шланг дене лавырам мушкын колтетат, ару.
Яра жапше Людмила Валерьевнан чынжымак уке. Вет тудо Волгатехыште магистратурышто кокымшо ий шинчымашым пога, экономический образованийым налеш. Шке жапыштыже ӱдырамашын Кужэҥер посёлкышто ургымо производствыжо лийын, шке сатуштым кевытыште ужаленыт. Ужалыме паша начарынрак каяш тӱҥалме да моло амаллан кӧра икмыняр ий ончыч производствым чареныт. Но озавате яра шинчен кертын огыл, шкаланже сомылым муын – эксперимент семын бройлер урлык чывигым кушташ тӱҥалын. Телым шыллан ужалат, шошым – чывигым. Тидлан Ивановмыт лӱмын пӧлем-влакым келыштареныт, инкубаторым вераҥденыт. Чывым ашнаш четлык-влакым да кӱлеш моло арверым шкеак ямдылат. Ик паша гыч весыш озавате вашке кусна, кӱчык жапыште тунем шуэш. Кызытеш тиде сомыл тудлан келша. Пелашыжат вольыкым ончымо пашам йӧрата.
«Мый Людик улам, тудо Славик»
– Ме чыла пашам пырля ыштена. Мый шке сомылем пытарем гын, пелашемлан полшем, тудат – тыгак, – манеш Л.Иванова. – Коктын ваш-ваш эре моктена. Иктаж сомылым пырля ыштыме годым кутырена, вашла каҥашена. Тудо мыйым Людик манеш, мый тудым – Славик. Илыш опытемлан эҥертен, ӱдырамаш пӧръеҥым эре моктышаш, шонем. Славан пашаже куштылго огыл. Нылле градус йӱштыштат оралтым леведашыже логалын. Корныш лектеш, мый эре ойгырем. Тудын пашаш кайымекыже, кугу пӧртыштӧ шкетын кодам. Тыге мый пӱртӱс дек лишкырак лийынам манын кертам. Чонышто улшо тургыжланымашым чылалан луктын от каласе, а пӱртӱс чыла «колыштеш». Чонлан йӧсӧ годым пӱртӱс лоҥгаш лектын каем.
Людмила Валерьевна чыла пашалан мастар. Озавате киндым шке пышта. Кӱктен лукмо киндын пушыжым ӱпшынчын шер ок тем манын палемда тудо. Тортым, тӱрлӧ кампетым шке ышта. Шкаланже иктаж-мо кӱлеш гын, чечас урген чия: курткымат, плащымат, тувырымат, спецовкымат.
Пеҥгыдын йодшо ача-ава
Икшыве-влак дене пырля уло ешге мӧҥгыштӧ чӱчкыдын погынаш логалеш манаш ок лий. Кристина Москошто ила. МГУ-што шинчымашым поген, тений магистратурым тунем лектын, дизайнер. Диплом пашам аваж дене коктын ямдыленыт. Шым еҥым вуй гыч тӱҥалын йол марте урген чиктыман ыле. Ӱдыр сӱретлен, аваже ургаш полшен. Паша лектышым кӱкшын акленыт – Кристина лу балл гыч индешым поген. Эше магистратурышто тунеммыж годымак ӱдыр шке профессийже дене пашам ышташ тӱҥалын. Кызыт ик кугу компанийыште дизайнерлан пашам ышта.
Валерий Йошкар-Оласе технологический колледжыште программистлан тунемеш. Авай, полыш кӱлеш мо манын, аважлан йыҥгырта да каныш кечылан мӧҥгыжӧ кудалынат толеш.
– Мый пеҥгыдын йодшо ава улам, ачашт – эшеат чот. Ешыште пӧръеҥ тыгаяк лийшаш, шонем. Мемнан деч пеҥгыдын йодмыланда тау манын ойлен ыле икана Кристина, – манеш ава.
Ивановмыт дене куанен кугешнаш гына кодеш. Йӧратымаш тулым арален моштышо, пашам йӧратыше, илыш дене тӧр кайыше вате-марийым ончен, чон куана.
Авторын да еш адьбом гыч налме фото-влак.