Автор — Дарья Быкова.
Кызыт вольыкым шагалын ончат. А теве Кужэҥер район Лопсолаште илыше Людмила ден Геннадий Соколовмыт тӱрлӧ вольык ден кайыкым ашнат. Паша ситышын. Нунылан кок шочшышт полшат.
КАЙЫКВУСО
Соколовмыт эреак вольыкан лияш шоненыт. Людмила Семеновна, тышке Советский район Ӱшнур гыч марлан толмекыже, кажне ийын вольыкым ешарен толын. 2015 ий гыч Соколовмыт 30 наре цесаркым, 200 пулдырчым, 100-150 чывым да ятыр комбым онченыт. Шыл ден муным шкаланышт ситареныт, утыжым лишыл родыштлан пуэденыт але ужаленыт.
– Ача-авана вольыкым онченыт, ты пашалан мемнамат туныктеныт. Кызыт тӱрлӧ урлык кайык ден вольык уло, кеч икмыняржым ашнен ончаш кумыл лектын. Ондак кайыкым кучаш тӱҥалынна. Инкубацийым шке гыч ыштенна. Комбигым, чывигым, цесарке ден пулдырчым луктынна. Чывигым пазарыште ужаленна. Кайыклан обработкым ыштенна, витаминым пуэнна. Кайык чер годым 50 наре чыве колен. Но умбакыже тыршенна, ашныме шотышто эре улан тунемына, – ойла Геннадий Юрьевич.
А кызыт индолудым веле ончат.
ЭКСПЕРИМЕНТ
2017 ийыште суртоза ирсӧснам ашнаш кумылаҥын. Тиде амал дене яра жапшым интернетыште эртарен, ужалыше-влакым кычалын. Тыге кум ирсӧснам еҥ деч налын. Кӱчык жапыште коло вич вуй марте шукемден.
– Посна загоным ыштенна, тыгак пукшымо да йӱктымӧ конструкцийым шонен луктынна. Чоҥаш да пукшаш мыланна родо-тукымна коклан полшеныт. Эн ончыч шкаланна онченна, вара шылым ужаленна, коптитленна да колбасамат ыштенна.
Ты янлык ирлан шотлалтеш, пеш виян да эше оҥай. Изишт годым чатка да йытыра улыт, ончен шерет ок тем. Коклан пакчашке пуреныт, авамлан пакчагӧргым ончаш «полшеныт». Тыгаят лиеден: эрдене але кечывалым лектат нуным пукшаш, а ик-кок ирсӧсна уке – мландым кӧргынчын лектын кудалыныт. Вара нуным ял мучко кычал коштат. Шукыж годым фермыште муына ыле. Ыле мемнан ик ойыртемалтше ирсӧсна. Тудлан Жулик лӱмым пуэнна. Ик жап тудо нимынярат кушкын огыл, черле лийын, вара атыланен, нелытым поген, шӱдӧ утла килоан лийын да шкенжым оза семын кучаш тӱҥалын. Икана лектын кудалын да икмыняр кече йомын коштын, но мӧҥгеш пӧртылын.
Дрессировко шотышто каласаш гын, нуно содыки ир улыт, сандене шкаланышт шке оза улыт, пукшымо годым шӱшкалтет гын, кочкаш пеш писын кудал толыт, –
палемдыш суртоза.
Сӧсна грипплан кӧра ирсӧсна-влакым пытараш логалын.
ЙӦРАТЫМЕ СОМЫЛ ВИЙЫМ ПУА
Шукерте огыл вате-марий кроликым ашнаш тӱҥалыныт. Четлыклаште тӱрлӧ урлык 300 наре кролик ила: «Бабочка», «Великан», «Ризен», «Вислоухий баран» да тулеч моло. Оза-влак шылым ужалат, шукерте огыл кролик шыл гыч колбасам ышташ тӱҥалыныт.
– Эн ончыч икмыняр кроликым ашнаш шольым пуэн. Ты янлыклан мом пукшет – чыла кочкеш, но тынар кроликлан пакчасаскам от ситаре, сандене налме корма ден шудым пукшена. Ашнаш неле огыл, лач тӱрлӧ чер «темдалын» кертеш. Сандене жапыштыже вакцинацийым ыштыктем. Тыге шке гыч да еҥ ой-каҥаш гоч шукылан тунемынам. Мутлан, ава кроликын игыже уло але укем кучен ончен каласен кертам. Ик ава кролик 5-10 игым ышта, эн шукыжо – 15. Янлык ласкалыкым йӧрата, ме нунын дене эре кутырена.
Кызыт кроликым шукырак ончаш да изирак фермым ышташ шонена, – палемда Г.Соколов.
«Кролик игым шочмекыже ончаш огеш лий, маныт. Чынак мо?» – йодым суртоза деч. Геннадий Юрьевич тыге вашештыш:
– Мый тиде ой дене ом келше, вет иге-влакын шочмекышт, пукшашышт да ончашышт каньылырак лийже манын, нуным ик ава деч вес ава деке колтыман. Вара тылзат пеле гыч ава деч ойырена. Тӱҥжӧ, кролик пелен шуко еҥ ынже лий, вет айдемат инфекцийым нумалеш, черландарен кертеш.
Каласыман, Геннадий Йошкар-Олаште сантехниклан 19 ий пашам ышта, ты сомыллан шке гыч тунемын. Тудо пашашке ял гыч олашке кажне кечын кудалыштеш. Вате-марийын Максим эргышт тений Аграрный колледжым тунем пытарен, токарь специальностьым налын. Анастасия ӱдырышт Йошкар-Оласе 14-ше номеран гимназийыште 7-ше классыште шинчымашым пога.
Соколовмытын тыршымыштым куанен ончет. Вате-марий кеч-могай пашам пырля кутырен ыштат. Озаватын пӧрткӧргыжат моткоч ару да чатка, чылажат – шке верыштыже.
Г.Соколовын альбомжо гыч налме фото.