Шочмо Кыргыз Республикым коден, Елизавета Новгородцева Марий Элышке икмыняр ий ончыч шинчымашым налаш толын. Кызыт студентке МарГУ-што Калык тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтышто Музеологий, культур да пӱртӱс поянлыкын объектше-влакым аралымаш направлений дене кумшо курсышто тунемеш.
Елизавета Кыргызстанын рӱдолаштыже, Бишкекыште, шочын-кушкын. Ешыже кугу огыл. Акаже Красноярск олаш илаш да пашам ышташ куснен. Аваже журналистлан тырша, шке жапыштыже тудат Российыште шинчымашым поген, ачаже – итальян кухньышто шеф-повар. Ӱдырын ешыштыже чыланат рушла мутланат.
Вучыдымо увер
– Мый икымше классым француз йылмым келгынрак тунемме школышто тунемынам, 2-4-ше класслам – частный школышто, 5-9-ше классым – Борис Ельцин лӱмеш Кыргызско-Российский Славянский университет пеленсе школышто. Ончыч историйым шымлаш келшен, но кугурак класслаште юридический колледжыште тунемаш кумылаҥынам, тудым йошкар диплом дене пытаренам. Но шочмо кундемысе тӧрсырлан кӧра ты специальность дене пашам ыштымем шуын огыл, – ойла студентке.
Елизавета умбакыже Российыше тунемаш шонен. Ик соцкылыште МарГУ-ш абитуриент-влакым погымо нерген уверым ужын, анкетым возен колтен, кеч ты университет да кундем нерген нимомат пален огыл.
– Видеокыл дене эртыше собеседованийыште университет дене палымым ыштеныт. Мыланем историй ден обществознанийым туныкташ але музеологий, культур да пӱртӱс поянлыкын объектше-влакым аралымаш направленийлам темленыт. Кокымшыжо мыланем оҥайын чучын. Кыргызстаныште тыгай направлений уке, сандене тидыжат мыйын Йошкар-Олаш толаш кумылаҥден, – палемда Елизавета.
Самолёт дене — 4 шагат
Бишкек гыч Йошкар-Олаш толаш манын, эн ончыч Озаҥ марте самолёт дене 3,5-4 шагат чоҥештыман але поезд дене кок кече кудалман. Елизавета Озаҥ марте самолёт дене толын. Тушто тудым МарГУ гыч волонтёр-влак вашлийыныт да у кундемысе илыш дене палымым ыштеныт.
– Марий Элыш илаш куснымо мыйым тургыжландарен. Мый климат деч лӱдынам, вет кеҥежым мемнан 40 градус шокшо, а телым южгунам лумжат огеш лий. Тыште шокшо шагалрак, телым йӱштырак. Бишкек – кугу ола, тушто ик миллион утла калык ила, Йошкар-Олаште – кум пачаш шагалрак. Тӱшкагудыштат ик ганат илен омыл. Но у да оҥай профессийым налаш шонымаш лӱдмым сеҥаш полшен.
Йошкар-Олаш толмо деч ончыч марий калык нерген шуко лудынам, сандене уремыште айдемын марий улмыжым умылен кертам.
У ола мыланем келшен. Тыште самырык-шамыч шукын улыт, тунемме заведений-влак воктелнак верланеныт, южо уремже Бишкекым шарныкта. Но мый чот аптыраненам, кунам корным йожек вончаш лийме нерген пален налынам, мемнан дене тыге огеш лий. Тыгак чыла кевытыште банк карте дене тӱлаш лийме мыйым ӧрыктарен, – манеш ӱдыр.
Елизаветалан Марий Элыште илаш келшен гынат, чонжо мӧҥгӧ шупшын. Сандене, шочмо кундем нерген шуко шонаш огыл манын, университетыште эртаралтше тӱрлӧ мероприятийыш ушнаш тӱҥалын.
Экскурсийым эртара
МарГУ-што эртаралтше олимпиаде годым ӱдыр-рвезе-влаклан экскурсийым эртараш Елизаветам йодыныт.
– Марий Эл, Свердловск кундемла гыч толшо икшыве ден туныктышо-влаклан экскурсий лийын. Мемнан пашаштына кок тӱрлӧ текст уло: контрольный (кугу, шанче увер-влак дене пойдаралтше) да личный (шке семын келыштарыме). Каласкалыме годым шуко датым кучылташ ом йӧрате, колыштшо-влаклан тиде огеш келше, мӧҥгешла, оҥай фактым пурташ тыршем. Тунам ме Оболенский-Ноготков площадь дене палыме лийынна. Йоча-шамыч тӱрлӧ йодышым пуэденыт, мый нунылан уло кумылын вашештенам, – каласкала Елизавета.
Тиддеч вара Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтышто студенткым штатный экскурсоводлан палемденыт. Шукерте огыл МарГУ-што «Финн-угор калык-влакын поянлыкышт» форумыш ушнышо студент-влаклан кас экскурсийым эртарен, Чарла кремль ден «12 апостол» шагат дене палымым ыштен.
Подкастым воза
Кызыт ятырын подкастым колыштыт. Подкаст – тиде аудио- да видеозапись, тыште ик але икмыняр вӱдышӧ тӱрлӧ теме шотышто каҥашат. Студенткат ты шӧрыныштӧ шке вийжым терген ончаш кумылаҥын.
– Икана «Радио ТвоЙО» студенческий радион тӱҥ редакторжо подкастым возаш у йӱк кӱлмӧ нерген каласен. Мыланем тиде сомыл оҥайын чучын, сандене «Мо тыйын вуйыштет?» психологий дене кылдалтше икымше подкастым возен онченам. Тидлан ятыр книгам лудынам, еҥ-влакын тӱрлӧ ситыдымашшытым шымленам.
Варажым йомак-влак нерген шке рубрикым шонен луктынам. Ты пашам вес тунемме идалыкыште шуяш шонем, – ойла Е.Новгородцева.
Елизавета – моткоч чолга ӱдыр. 2024 ийыште тудым институтыштыжо профорглан сайленыт. Ынде тудо студент-шамычын праваштым арала. МарГУ-м тунем пытарымеке, ӱдыр магистратурыш тунемаш пураш шона.
Палаш оҥай:
- Тыште руш ден киргиз йылме-влак официальныйлан шотлалтыт.
- Ты элыште кум кугу ола уло: Бишкек (ик миллион утла еҥ ила), Ош (320 тӱжем наре еҥ), Джалал-Абад (110 тӱжем наре еҥ).
- Кыргызстанын 80% наре ужашыжым курык айла, 4% кумдыкшым – ий ора (ледник). Эн кугу курык-влак: Памир ден Тянь-Шань.
- Кыргызстанын эрвел ужашыштыже 3000 утла метр кӱкшытыштӧ Мерцбахера иян ер уло. Тудо я йомеш, я угыч лектеш.
- Ты элыште тӱнясе ик эн кугу шинчалан ер – Иссык-Куль – уло.
- Ик эн кумдан палыме йӱыш – кумыс. Тӱҥ кочкыш-влак: шорпо (тага шылан шӱр), казы (имне шылан колбаса), курут (коштымо сузьма гыч шопо кочкыш).
- Ак-калпак – национальный пӧръеҥ вуйчием. Тудо курыклам да арулыкым ончыкта. Тудым натуральный войлок гыч ургат. Кыргызстаныште 5 мартыште ак-калпакын кечыжым палемдат.
- Бишкекыште Ала-Тоо площадь йымалне мланде йымалысе бункер верлана, тудым совет жапыште партийым вуйлатыше-влаклан ыштыме. Кызыт тыште сылнымут ончер жапын-жапын эртаралтеш.