Морко районысо Арын черкыште шкешотан юмын шӱлыш озалана. Ожнысек тышке еҥ-влак тӱрлӧ кундемла гыч кумалаш, чон ласкалыкым муаш толын коштыныт. Черкышке пурымем годым службо тӱҥалын веле ыле. Шып, вуйым сакен, молитва-влакым колышташ гына тӱҥальым, могырем копыж-ж шергылт кайыш. Марий йылме дене Юмылан кумалмым, молитва-влакым марла мурымым колмекем, чонемым тӱкылен сакыме кӧгӧн пуйто почылт кайыш, шинчавӱд шкеак шӱргӧ мучко йыр-р йоген волыш. Службын марла кайымыже мочоло лишыл улмаш, чоныш витен пура, шинчатым почеш.
Теҥгече да таче
Службо пытымек, черкын протоиерейже, Николай (Чузаев) ача да черкын пашаеҥже-влак дене мутланышна.
Арыныште пу черкым 1752 ийыште ыштеныт, ХIХ курым тӱҥалтышыште кӱ (кермыч) черкым чоҥаш тӱҥалыныт, 1882 ийыште тудым чоҥен пытарыме. Черке кужу жап пашам ыштен огыл, аварийныйлан шотлалтын, 1989 ийыште гына угыч вийым налын. Тунам службым Чуваш Республик гыч толшо бачышка Николай Иванов эртарен. Тыште Смирновмыт тукымым, Сергей Чавайным да моло лӱмлӧ еҥ-влакым аклат.
«Мый икымше службым 1997 ий 14 октябрьыште, Юмынаван Покро пайремже кечын, эртарышым. Пашаш толмем годым шуко тӧрсыр лийын: иконостас шеҥгелне корак, чаҥа пыжашым оптеныт, пырдыжысе штукатурко тӧргалт пытен ыле. Чылажымат эркын ачалыме. Просфорныйым, илаш пӧртым ыштыме. Ынде службо деч вара прихожан-влак кочкаш пурен кертыт, тидлан трапезный (ме орол пӧрт манына) уло. Тушто шокшо кочкыш дене кеч-кӧмат пукшен колтена», – мане Николай ача.
Арыныште черке пелен у вӱтам чоҥат. Тыште казам, тунам, ӱшкыжым, шорыкым ашнат. Шукерте огыл ик амалкалче черкылан 20 казам пӧлеклен. Черкын 2,5 гектар мландыже уло, пареҥгым да моло пакчасаскам ончен куштат.
Рушарня школ да кеҥеж лагерь
Арын черке пелен Рушарня школ пашам ышта. Школ верланыме пӧрт олмышто ожно кок пачашан пу пӧрт лийын. Тушто Сергей Чавайн туныктен. Вара ты пӧртым начар тазалыкан еҥ-влаклан интернатыш савыреныт улмаш. Тошто пӧртым пулан ронченыт, а олмешыже Купсола школын ик оралтыжым конден нӧлтеныт. Тыге 2000 ийыште мансардан пӧртыштӧ Рушарня школым почыныт.
Ынде йоча-влак Юмо деке лишкырак лийыт. Школышто Юмын закон дене палдарат, псалтырьым туныктат, молитвам лудыт. Утларак жапым спорт модмашлан, кидпашалан ойырат. Икшыве-шамыч футболла модыт, тӱрлӧ чиян кагаз дене поделкым ыштат, черке илыш дене кылдалтше сӱретым сӱретлат, кочкаш шолташ тунемыт, кулич ден тортым кӱэшташ йӧратат. Интернетыште шинчен, жапыштым огыт эртаре. Интернетыш шот деч посна пурен кайыше-влакым сотанан шӱлышыжӧ алгаштара.
Рушарня школыш 15 йоча коштеш, южгунам 30 наре погына. Нунылан кугу пайрем вашеш пӧлекым кучыктат.
А кеҥежым Рушарня школ пелен йоча лагерь почылтеш. Тидым ышташ Николай ача деке ача-ава-влак йодын толыныт. Тыште 30 наре йочалан малаш вер уло, кочкаш пукшаш чыла йӧрвар черкынак. Эрденысе молитва дене кечым тӱҥалын, кечыгут жапым пайдалын эртарен да кас молитвам лудын малаш возын, икшыве-влак ласкалыкым шижын кушкыт.
Изи Корамас, Эҥерсола, Кокласола да Кесемлак яллаште илыше кугурак еҥ-влакланат Рушарня школ пашам ышта. Кажне шочмын, кушкыжмын, кугарнян палемдыме яллашке Николай ача службым эртараш коштеш.
Чонет яндар мо?
– Николай ача, Те калыклан умылтарыме, проповедьым эртарыме сомылым шуктеда. Мутланыме годымат святой Иоанн Кронштадтскийын сугынь ойжым пример шотеш кондеда. Еҥ-влак таче тидым шуктат мо?
– Евангелийым сайын ончалат гын, Юмын волгыдылыкшо тунар шуко куатым айдемылан пуэн шога, тудын ончыкылыкшым почын кертеш. Ме нимом палыде илена, садлан мемнам ойго авалта. Илыш шот уке: икте тыге колен, весе туткарыш логалын, вате марийжым кудалтен каен, еш орлана да тулеч молат. Тый Юмо деке тол, йод. Чыте, тыйынат чыла лиеш: машинатат, пачеретат, шийвундетат… Чыла шке корныж дене толеш. Юмын корно дене кает гын, куанат, пиалат лийыт. Шочшетымат ты корно денак каяш туныкто, тунам икшыве шкежат тӧр корным муэш, ешаҥеш, йочан лиеш, тыге тукым ок йом.
Ончалза, Юмо чыла пуэн: сад пеледеш, шурно шочеш, саска куандара, вольык тӱлана, кочкаш уло, сар огеш кай. Садлан эре Юмылан тауштыман. А тидын деч посна кузе сайже лийын кертеш? Черке кумалмашым ок тарвате, литургий огеш лий гын, шӱм-чоныш, капкылыш тыныс илыш огеш пуро. Кызыт шукын пӱртӱсыштӧ лияш тыршат. Ер ару, юж яндар, ышталыт. Айдеме пӱртӱс яндарлыкым кычалеш, а чон яндарлыкше уке.
Але кудалтен кайыме суртым, шочмо пыжашым мондена. Молан сурт петырна? Кудо ешыште Юмым жаплен огытыл, святыне уке, лампаде тул йӱлен огыл, тыгай сурт гыч йоча-влак каят, пӧрт петырналтеш. А кушто кумалын иленыт, тудо суртым Юмо арала, тушко, илен-толын, йоча кайыкла пӧртылеш.
Але южо еҥ ойла: мыйын чыла уло, пачер, машина, окса, а чоныштем ласкалык уке. Тыгай еҥын чонжо ала-мом, утларакшым колымашым, шижын вургыжеш. Кажне еҥын чонжо йӱла: йочанат, самырыкынат, шоҥгынат. Коча-кованан чот кумалмыштлан кӧра эше сайын илена, а шке тидым огына ыште гын, уло нелыже йочалан, уныкалан кусна. Тачысе самырык еҥ-влакым «Бери от жизни всё!» манме девиз дене илаш туныктат. Тидлан кӧра чон куат лушка, самырык-влак чонышт дене лавырашке пурен каят, чыла ыштен ончынешт, шуктынешт: кугу оксам кычалыт, чап верч толашат, ондалчык корнышто йомыт, осал мут дене кутырат. Тидыже Юмынавам игылтме дене иктак. Осал шомак Юмын шӱлышым поктен колта. «Юмо серлаге» манын ойлет – йыр улшо юж яндарешт кая, шонымашет весемеш. Илышетлан, ешетлан, шочшетлан, уныкатлан, пашатлан куанен иле, тунам гына чонет гыч осалым поктен луктын кертат.
Николай ачан мутшым колыштын, иканаште шке титакетым шижат; туддене языкым касарен мутланаш куштылго. Черкыш толынам манме да кидым лупшен ыреслыме дене гына сайым от нал. Чылажат шӱм-чон гыч лекшаш, поро пашам ыштен, Юмым йӧратен гына куштылгылыкым шижат, Юмо уло илышетым кава гыч ужеш да пӱрымаш корнетым виктара.
Татьяна Иванова.
Авторын фотожо-влак.