2022 ий январь-ноябрьыште Марий Элыште 151 еҥ спиртан йӱыш дене аярген, нунын кокла гыч 93 еҥын ӱмыржӧ кӱрылтын.
Арака дене аяргымаш – кӱчык жапыште аракам шуко йӱмылан кӧра лийше эҥгек. Вӱрыш арака шуко логалмылан кӧра укшинчыкта, шӱлаш неле лиеш, шӱм удан кыра, кома, эсогыл колымаш марте шукта.
Спиртан йӱышым шуко йӱмылан гына огыл, южгунам спирт улман промышленный жидкостьым (одеколон, растворитель да т.м.) шоналтыде але лӱмынак йӱмыланат аяргаш лиеш.
Кочкыш йӧрвар дене таҥастарымаште арака пеш вашке вӱрыш шыҥа – шуко питательный вещества деч ятырлан писынрак. Но вӱр гыч алкогольым лукташ организмлан шуко жап кӱлеш. Спиртын кугурак ужашыжым мокш эрыкта. Садлан иканаште шуко аракам йӱмеке, мокшлан кугу нелыт ышталтеш.
Арака дене аяргыме шӱмын пашажым чот пытарен кертеш. Айдеме илен кодеш гынат, вуйдорыкышто чараш лийдыме вашталтыш тӱҥалеш.
Арака дене аяргыме теве мо дене кылдалтын:
— самырык-влак шукыж годым мыняр йӱын кертмыштым шотыш налын огыт мошто.
— Пӧръеҥ-влак чот-рак йӱыт. Но ӱдырамаш-влак вашкерак руштыт, вет ӱдырамашын организмже спиртын пагар гыч вӱрыш каяш чарыше энзимым шагалрак луктеш.
— Айдеме кунар тӧпкатарак, тунар эркынрак руштеш. А йоча, мутлан, умшам шӱалташ ыштыме средствам йоҥылыш нелын колта гынат, аярген кертеш.
— Сакыр диабет, шӱм да вӱргорно черан еҥ-влакын тазалыкыштым арака чот лунчырта. Сакыр диабетан-влакын вӱрыштышт сакыр кенета чот шагалем кая, а шӱм черан-влакын вӱр удан кошташ тӱҥалеш, да шӱм кырымым чарнен кертеш.
— Айдеме тичмаш пагареш аракам йӱэш гын, арака изиш эркынрак вӱрыш шыҥа. Но тунамат аяргаш лиеш!
— Эм дене пырля аракам йӱман огыл. Тиде осложнений але колымаш марте шуктен кертеш.
— Йӱдымӧ еҥ-влак чотрак аяргат. Вет йӱшӧ еҥын организмже алкогольлан мыняр-гынат тунемын. Но тидат эреж годым ок арале.
Аяргыше еҥым (вуйушыжо пудыранен, нелынрак шӱла, укшинчеш, ошемын) ужыда гын…
— «Вашкеполышым» ӱжса;
— йолташда аярген гын, врачлан мыняр да мом йӱмыжым, могай чер дене орланымыжым (диабет, шӱм, вӱргорно да моло чер) каласыза. Врач толмешке, тудын дене кутыраш тыршыза, ушым йомдараш ида пу. Шогалын огеш керт але ушым йомдарен гын, укшинчыкташ толашыман огыл – тиде пеш лӱдыкшӧ, аспираций (шӱлымӧ корныш иктаж-мо логалмаш) лийын кертеш;
— йӱшӧ еҥым укшинчыкта гын, тудлан шинчаш але кумык лияш полшыза. Чот укшичме годым организм жидкость ден электролит-влакым шуко йомдара.
Ача-ава шарнышаш улыт: арака йоча-лан моткоч шучко. Садлан йоча да подростко-влак дене тидын шотышто мутланыман.
Статистике ончыкта: ача-ава-влак йӧршеш огыт йӱ але коклан гына подылыт гын, йочаштат шуэнрак арака дене аҥырга. Садлан йоча-влак дене аракан эҥгекше нерген мутланыман, эн сайже – шке сай примерым ончыктыман.