От пале гын, шучкырак

Коронавирус озаланыме пагыт врач-влакын пашаштым у семын ончалаш, аклаш туныктен. Вет ятыр еҥ, чер деч утаралташ манын, мӧҥгыштӧ шинчен кертеш, а калыкын тазалыкше верч тыршыше-влаклан ты шотышто ойыркалаш ок логал. Нуно кажне кечын эл ончылно порысыштым шуктат, ончычсо семынак пашаш коштыт.

Пандемий жапыште пашам ыштыме шотышто да кызытсе илышын ойыртемже нерген Медведевысе рӱдӧ поликлиникын врач-хирургшо Николай Иванович Наумов дене мутланышна.

 

 

Николай Иванович Наумов Татарстан кундем Чистополь олаште шочын-кушкын. Ты оласе медучилищыште шинчымашым погымеке, кок ий элым аралыме службым эртен. Вара Озаҥ оласе медицине институтышто медицинское дело направлений дене тунем лектын, хирургий специальность дене интернатурым пытарен. 1991 ийыште Марий Элыш илаш толын. Кок ий республикысе клинический эмлымверыште хирурглан пашам ыштымеке, Медведево рÿдö эмлымверыш куснен. Тыште таче кече марте тырша. Н.Наумов «Пашан ветеранже» медаль дене палемдалтын.

 

 

 

– Николай Иванович, те эмлыме пашаште кумло ий наре тыршеда. Ончычсо да кызытсе пагыт нерген мом каласеда?

– Кызытсе илышым ончычсо дене от таҥастаре. Чыла вашлталтын. Ончыч пашаште ик шÿлыш лийын. Медицине пашаеҥ-влак икте-весыштым колыштыныт, изирак-влак кугуракым пагаленыт. Кугурак должностян специалист изиракын лÿмнержым нигунам волтен огыл. Ме вашла каҥашен, чон почын пашам ыштенна. Кызыт самырык специалист-влак ты шотышто вестÿрлырак улыт. Нигöм вурсымо ок шу, но чыла вашталтын. Ынде тÿҥ врач вес врач ÿмбаке изирак персонал але еҥ-влак ончылнат йÿкшым кугемден кертеш. Этике шот локтылалтын. Эсогыл шочмо кечылан але Тазалыкым аралыше пашаеҥ-влакын кечышт годым саламлымашым пешыже колаш ок логал…

Паша мастарлык шотышто. Мемнам кеч-могай операцийым ышташ туныктеныт, кеч урологий, кеч онкологий я гинекологий дене кылдалтше проблеме лийже. Ме авагудо деч öрдыжсö мÿшкыраҥмымат кораҥден моштенна, варикоцеле годымат полышым пуэн кертынна. Кызыт хирург-влак посна направлений дене гына сертификатым налыт. Тидыже ик велым сай – ойырымо направлений дене мастарлык шукырак погына, но вес велым – ситыдымаш. Илыш ситуаций тÿрлö лиеда. Эреж годым посна сертификатан хирургым кычалын от кай.

Вот мемнан тукым врач-влак эркын дене каят, медициныш у тукым толеш. Куанаш амалым ом уж. Вет кызыт шукынжо оксалан кöра пашам ыштат. Тыгайымат ужаш логалеш, кунам шийвундо верч уке улшо черымат «эмлаш» ямде улыт. Ончыкыжым мо лиеш? Чон коршта, но сайлан ÿшаныме шуэш.

– Айдемын илышыжым утарен кодымо эн шарналт кодшо историйда-влак улыт?

– Кеч-могай операций деч вара мöҥгö пöртылмеке, операцийым ыштыме еҥын илышыж верч тургыжланет. Ик сонарзын оҥжым вошт шÿтен лекше пуля деч кодшо «рожым» тöрлымемым тачат шарнем. Тидлан ятыр ий эртен гынат, тудо еҥ дене кызытат кылым кучена. Жап лийме годым мöҥгышкыжат пурен лектам, тазалыкше шотышто йодыштам. Тыгак ик жап Медведево посёлкышто верланыше тюрьмаште тÿҥ врачлан пашам ыштенам. Тыште ик еҥын пÿчмö сонный артерийжым ургенам. Пöръеҥ илыше кодын. Тыгеже илышыштем икмыняр тÿжем операцийым ыштенам, историй-влак тÿрлö лийыныт. Кажныже шкешотан.

– Кызыт еҥ-влак тÿҥ шотышто могай полышым йодын толыт?

– Чыла шке палем да моштем манын шонен толыт. Кабинетыш пурат да вигак тидым-тудым ышташ кӱштат, тӱрлӧ направленийым возен пуаш йодыт. Пуйто чыла палат. Интернетыште моткоч шуко кӱлеш-оккӱлым муыт да шкаланышт шке диагнозым шындылыт. Эсогыл шке семын эмлалташ толашат. Тиде ӧрыктара такшым. Лӱдыкта. Вет шукыж годым тергымеке, йӧршеш вес чер лектеш. Тыгай годымжат черле-влак кокла гыч ик кумшо ужашыже мыланна огеш ӱшане, ӱчаша. Ятырын кажне кечын снимкым уэш ышташ йодын толыт. Интернет почеш тыге лийшаш огыл манын кертыт.

Пытартыш ийлаште онкологий чер шукемын. Чаманаш логалеш, тудым эмлаш таче кечын моткоч неле. Изирак стадийыште веле полышым пуаш лиеш. Республикыштына ты чер шотышто тергалташ писын да оксам тӱлыде нелырак. Ме, мутлан, рак лийын кертмым тергаш темлена, скринингым ышташ колтена, но южыжо черетым кум тылзе дене вучат. Эсогыл ФГДС-ымат ышташ йöным муаш неле. А ты жапыште рак эмлаш лийдыме стадийыш кусна.

– Пандемий жапыште пашам кузе ыштеда?

– Стационар кызыт петырыме режимыште пашам ышта, тушто коронавирусан черле еҥ-влак эмлалтыт. Молыжо ончычсыла тазалыкыштым пеҥгыдемдаш эмлымверыш возын огыт керт. А куш нунылан каяш? Чылан поликлиникыш толыт. Медведево район изи огыл, мемнан поликлинике пелен 73 тӱжем наре еҥ шотлалтеш. Кабинетна яра ок лий. Адакшым тыште травматолог, уролог, проктолог, онколог уке улыт. Хирург чыланыштым алмашта. Пашам ончычсо деч утларакат ыштена. Икте тургыжланаш тарата: мемнан деке толшо-влак «ковидан» улмым але укем огыт пале. Ме тыште санитарный нормым чыла шотыштат шукташ тыршена гынат, чер деч тичмаш аралалташ костюмна уке. Тыгаят лиеда, кунам мемнан пациентна-влак коронавирусан улмыштым шкештат огыт пале. Межат тидым вик пален огына керт. Но нунын дене вашлийына, кутырена, тазалыкыштым эскерена. Теве шукерте огыл мемнан деке пудий пижмылан кöра ÿдырамаш тольо, ме тудлан чыла шотышто полышым пуышна. Кок кече гыч тудо приемыш ыш тол, мыланна коронавирусан улмыж нерген йыҥгыртен шижтарыш… Икманаш, пашана минан пасушто коштмо дене иктак.

«Ковид-19» инфекций дене чераныше-влакым эмлыше пашаеҥ-шамычлан Россий Президентын указше почеш апрель тылзе гыч ешартыш окса пуалтеш: врачлан – 80 тӱжем, медсестралан – 50 тӱжем, санитарлан – 25 тӱжем. Тылеч посна вашкеполыш службышто тыршыше-влакланат оксам тӱлат: врачлан – 50 тӱжем, фельдшер ден водительлан – 25 тӱжем гыч. Но тыгай окса коронавирус улмым пеҥгыдемдыме пациент-влак дене пашам ыштыше-шамычлан веле ойыралтеш. Тыгодым йодыш лектеш: мо шучкырак? Кунам айдемын черле улмыжым палет да аралалташ чыла йӧн пуалтеш але кунам отат пале, кӧ тый декет толын пура да мом конда? Врач-влаклан тачысе кечын куштылго огыл. Коронавирусым эмлымаштат, моло вереат. Но мемнам кок тӱшкалан шелыныт. Тидыже изишак кумылым волта…