Тений октябрьыште Марий Эл Республикысе Калык усталык да культурканыш паша шотышто республикысе шанче-методик рӱдерлан 75 ий темын. Шочмо калыкнан акрет годсо йӱлажым, тӱвыражым, фольклор поянлыкшым аралымаште, тудым самырык тукым коклаш шарымаште надырже кугу. 22 декабрьыште В.И.Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште рӱдерын кугу лӱмгечыжлан пӧлеклалтше концерт лиеш.
Чолган
1946 ий октябрьыште кундемыштына Калык усталык пӧртым чумырымо. Тунам тӱвыра, усталык пашам саемден колташ манын, научно-методический полыш кӱлын. Рӱдерын тӱҥ цельже: республикыште калык усталык да культурканыш пашам, калык тӱвырам, калык прикладной творчествым вияҥдаш.
Шуко жап ты рӱдерым Российысе да Марий Элысе тӱвыран сулло пашаеҥже Тамара Викторовна Дмитриева вуйлатен. Кызыт рӱдер директорын сомылжым жаплан Марий Элысе тӱвыран сулло пашаеҥже Александр Николаевич Луничкин шукта.
Таче тушто икмыняр пӧлка уло: информационно-аналитический; калык усталык; тӱвыра да каныме паша; декоративно-прикладной творчество; репертуарно-издательский паша; технический средства; маркетинг; административно-хозяйственный. Чылаже 65 пашаеҥ тырша. Кажне пӧлкан – шке виктарен толмо сомылжо. Проектым возат, тӱрлӧ методический пособийым ямдылат, мероприятийым эртарат, шымлыме пашамат шуктат. Тидын шотышто рӱдер вуйлатышым алмаштыше Алевтина Владимировна Фомина тыгерак ойлыш:
– 2012 ий гыч 2018 ий марте «Культура России» федеральный целевой программе почеш проект-влаклан окса полыш ойыралтын. Ик кугу проектлан – этнографий да калык творчестве дене кылдалтше видеофильм-влак фестивальым шотлыман. Вес кугу проект – «Марий вургем пайрем унала ӱжеш» регион-влак кокласе конкурс. Таче «Государственная национальная политика Республики Марий Эл на 2013-2025 годы» кугыжаныш программе почеш пашам ыштена.
Республикысе тӱвыра пӧрт пашаеҥ-влакын квалификацийыштым нӧлтымӧ шотышто тыршена. Тидын шотышто деловой модмашым, мастер-класс, практический мероприятий-влакым эртарена.
Тений пандемийлан кӧра ятыр мероприятийым онлайн эртарышна. Вес ийлан паша планым пеҥгыдемдыме. 31 март гыч 3 апрель марте «Михаил Мурашко приглашает друзей» хореографий дене кылдалтше Россий конкурс-фестиваль лиеш. Йошкар-Олаште июньышто, июльышто икымше гана республикысе национальный мероприятий лиеш.
Марий муро, куштымаш, еш кокласе йӱла, марий драматург-влакын пьесышт, сценарий дене кылдалтше методический книга-влакым луктына. Кугу шымлыме пашам виктарена.
Вокал, хореографий…
Калык усталык пӧлкаште вокально-хоровой, хореографический, театральный, фольклорный, инструментальный жанр-влак дене пашам ыштыше специалист-влак улыт. Ты пӧлкам Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Елена Ивановна ТИХОНОВА вуйлата.
– Ме калык усталык пашам аралымаште, вияҥдымаште, калык коклаш шарымаште тыршена. Кажне специалист шке жанрже дене пашам ышта, кажныж дене кылдалтше мероприятий, фестиваль, конкурс, творческий лабораторий, семинар-практикум-влак лийыт, аналитический пашамат шуктена, социологический шымлымашым эртарена. Варажым чыла материалым посна сборникыш чумырена. Шкенан рӱдерысе усталык коллектив-влаклан вуйын шогена. Нунын коклаште «Марий памаш», «Эрвел марий», «Пеледыш» муро да куштымаш ансамбль-влак улыт.
Роза Евгеньевна ИСКАКОВА вокально-хоровой жанр дене тырша.
– Ты рӱдерыште 2007 ий годсек пашам ыштем. 2010 ийыште калык усталык пӧлкашке кусненам. Самырык толкыным вияҥдымаште кажне жанрыштат пашам чолган ыштена. Тыгодым рӱдерын кушмыжо моткоч шижалтеш. Районласе тӱвыра пӧлка-влакын пашаштым ончена, туныктена. Нунын дене пырля меат кушкына. Ончычсо вуйлатышына Тамара Викторовна Дмитриева мемнам чолга лияш, икте-весылан полшен, эҥертен пашам ышташ туныктен. Тудлан эре таум каласена.
Хореографий жанр дене самырык методист Мария ТИМИРЯЕВА пашам ышта. Ты пашашке тудо 2019 ийыште толын.
– Марий Элысе коллектив-влак дене методический пашалан вуйын шогем. Хореографий дене кылдалтше мероприятий, семинар, мастер-класс-влакым эртарена. Методический сборникым ямдылена, коллектив-влаклан полшена.
Кидпаша
Декоративно-прикладной творчестве пӧлкам Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже Наталия Валерьевна ЗАГУРСКАЯ вуйлата:
– Прикладной творчестве дене кылдалтше чыла направлений почеш тыршена. Проектым возена, уш-акылым пойдарыме семинар-практикум-влакым эртарена, кидмастар-влак дене пашам ыштена. Вес ийын республикысе калык тӱр искусство фестивальым эртараш палемдыме. Марий тӱр вияҥеш гын, татар, руш тӱр-влак почеш кодыт. Ончыкылыклан ме регион-влак кокласе кӱкшытыш шуаш шонена. Киров, Чуваший кундемла дене пырля пашам ышташ кутырымо. Вес ийын тыгак «Текстильный вернисаж» фестивальым илышыш пуртена.
У книгам савыктат
Репертуарно-издательский пӧлка методике, сценарий, репертуар литературым савыкта. Тӱвыра мероприятий, фестиваль, семинар, конференций-влакым эртарыме негызеш методический материал лектеш. Книгагудын фондыштыжо 10 тӱжем утла книга аралалтеш. Тиде пӧлкаште Надежда Викторовна Печникова ден Елена Александровна Сушенцова тыршат.
– Тӱвыра пашаште 40 ий ыштем. Рӱдерыште ончыч методист лийынам, 2016 ий годсек тиде пӧлкаште ыштем. Тӱҥ пашана: книгам лукмаш. Кажне ийын 18 книгам савыктена. Специалист-влак материалым погат, чумырат. Вара ме, чыла тидым, шотыш конден, печатьыш колтена. Сборник-влакым ме районласе методический рӱдерлашке колтена. Идалыклан ныл гана «Клубный вестник» сборник лектеш. Кызыт теве «Марий памаш» калык фольклор этнографический коллективын да Калык усталык рӱдерын лӱмгечыштлан пӧлеклалтше книга-влакым ямдылена, – мане Н.В.Печникова.
Технический средства пӧлкам вуйлатыше Игорь Владимирович БЫЧКОВ:
– Пӧлкаште кумытын улына. Ме мероприятийлаште фото-влакым ыштена, видеом войзена, мероприятий годым йӱкым пуэна, волгалтарена. Мероприятий-влак почеш фильмым ямдылена. Тыгак калык усталык, тӱвыра да этнографий дене кылдалтше видеофильм-влак фестивальым эртаренам. Тений тудо онлайн лийын.
Тек умбакыжат рӱдерын пашаже тӱзланен, вияҥ толеш, лектышыже куандара.