24-30 июнь – Наркотический средства дене таҥлалтме деч профилактике арня
Кажне ийын 26 июньышто Наркоманий да наркотикым закондымын ужалыме ваштареш кучедалме тӱнямбал кече палемдалтеш. Тудым 1987 ийыште пеҥгыдемдыме. Наркоманийым мемнан курымысо эн шучко сӱрет семын палемдаш лиеш. Тудын оптышышкыжо кажне кечын, нелылык да стресс деч утлаш шонен, шукырак да шукырак еҥ логалеш. Но тидлан пеш шерге акым тӱлаш перна.
Наркотикын эҥгекше нерген Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын тӱҥ внештатный наркологшо Светлана Путилова умылтара.
Тӱнямбалне
284 миллион наре 15-64 ияш еҥ наркотик дене пайдалана. (Наркотик нерген тӱнямбал докладын (2022 ий) данныйже почеш).
Уло тӱня мучко 11,2 миллион еҥ инъекциян наркотикым кучылтеш. Нунын кокла гыч пелыж наре С гепатит дене черле улыт, 1,4 миллионжо – ВИЧ дене, а 1,2 миллион еҥ кок черже денат орлана.
Российыште
388 тӱжем еҥ наркотический зависимость дене орлана, Российысе Тазалыкым аралыме министерствын 2022 ий ноябрьыште увертарыме данныйже почеш.
«Трезвая Россия» федеральный проектын экс-пертше-влак вич миллион утла еҥымат палемдат, тидыже элысе калыкын 3,5 процентше лиеш. Вет наркотик дене таҥлалтше лу еҥ кокла гыч ик еҥже гына врач-психиатр-нарколог дене тергалтеш.
Марий Элыште
1600 еҥ диспансерыште учётышто шога. Но тиде цифрат чынжак огыл.
Аярген колат
Кызыт наркотик коклаште марихуана, синтетический наркотический средства эн кумдан шарленыт. Тӱҥ амалже – синтетический наркотикым муаш куштылго да утыжым шерге огыл.
Пытартыш лу ийыште Российыште наркотик дене аярген колымаш 30 утла процентлан кушкын, тыгодым метадон дене аярген колымаш – 2,7 пачаш.
Марий Элыште 2019-2023 ийлаште наркотиклан кӧра вич пачаш шукырак коленыт (2019 ийыште – 7 случай, 2023 ийыште – 37). Эн шучкыжо – «передозлан» кӧра ийготыш шудымо-влакат ӱмыр лугыч лийыт.
ПЕредозировкын палыже
Передозировко – полышым чот писын пуымым йодшо состояний, тудо орган ден системе-влакым тӧрлаташ лийдымын локтылеш, кома да колымаш марте шукта.
Передозировко кеч-могай наркотикым тамлен ончымо годым лийын кертеш, но кызыт 90 процент случайыште – опиат тӱшкаш пурышо метадонлан кӧра. Опиат дене аяргыме рӱдӧ нерве системым, шӱлымӧ, пагар-шоло корнын да вергын пашаштым нелемда. Пациент-влакын кома вияҥеш.
Шӱлымӧ локтылалтмаш шуэнрак шӱлымӧ дене палдырна. Пагар-шоло корнын пашаже лунчырга, шондо эркынрак лектеш, шинчасорта иземеш, коваште ошемеш. Передозировкын неле стадийыштыже черле келге комышто лиеш, шинчасорта волгыдым, корштымым огеш шиж. Гемодинамике (вӱр коштмо) локтылалтеш, айдеме икмыняр гана веле шӱлалта але шӱлымыжӧ огешат шижалт. Шӱлыш петырналтмылан кӧра айдеме кола.
Икымше полыш
Айдемын передозировкылан кӧра орланымыжым шекланенда гын, писынрак вашкеполышым ӱжман. Медик-влакын толмешкышт:
айдемым пел могыр дене пыштыман, оҥ тураште вургемым луштарыман;
шӱлымӧ корным укшинчыш деч эрыктыман, йылмыже шеҥгек ынже кай манын эскерыман;
мамык тампоным аммиак раствореш нӧртыман да ӱпшынчыктыман;
айдеме наркотикым кӧргыш приниматлен гын, пагаржым икмыняр гана мушман (вуйушым йомдарен огыл гын).
Айдемым шкетшым йӧршеш кодыман огыл – тудлан кеч-могай жапыште нелырак лийын кертеш. Иктаж эмым але алкогольымат пуыман огыл. Наркотик дене аяргыше айдемылан ылыжаш клинический темлымаш-влак полшеныт гынат, тудым эмлымверыш садак наҥгайыман. Вес дозым приниматлымеке, уэш тыге лийын кертеш, вет аярым организм гыч лукмо огыл. Аяргыме вес гана эше чотрак палдырна.
Айдемын тазалыкше полышым вашке пуымо деч шога. Шукыж годым тыгай-влак воктене полшен кертше ик еҥат укелан кӧра колат.
Передозировко деч профилактикын икымше правилже – наркотик дене пайдаланымым чарнымаш да врач-нарколог деке полышым йодын мийымаш.
Республикысе наркологий диспансер Регистратурын телефонжо: 8 (8362) 45-21-63.
Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын альбомжо гыч налме фото.