Мотор Йошкар-Олана кажне кечын манме гаяк сылнештеш. Изи Какшан эҥер сер воктене ончыч тӱрлӧ вондер ден шудо кушкыныт манын от шоналте. Кызыт тушто йӧршын вес сӱрет, ончен йывыртет.
Пытартыш жапыште олашкына элнан тӱрлӧ регионжо гыч ятыр турист толеш. Нуным эҥер серыште Европо шӱлышан чоҥымо объект-влак поснак сымыстарат. Российын рӱдыштыжӧ изи Европым, чынжымак, турист-влакым сымыстарыме амал дене «чоҥеныт». Тидлан Изи Какшан йырысе кумдыкым ойырымо. Турист-влаклан оҥган (кольцевой) маршрутым келыштарыме. Тудо кум лӱман: Воскресенский набережный, Амстердам набережный, Брюгге набережный.
Набережный-влаклан чоҥымо объект-шамычын дизайныштым шотыш налын, лӱмым пуымо. Тыге Бельгийысе Брюгге олам ушештарыше ик набережныйым Брюгге манын лӱмдымӧ. Тудо Патриарший площадь гыч тӱҥалеш да Йошкар-Оласе 3-шо номеран йоча поликлинике марте шуйна.
Брюгге набережныйым чоҥымо паша 2007-2016 ийлаште шукталтын. Тыште талантан икшыве-влаклан национальный гимназийым, креативный индустрий школым вераҥдыме. Гимназий ончылно императрице Екатерина Петровналан памятникым шогалтыме. Тушто самырык Екатерина имне ӱмбалне шинча. Лач тудын вуйлатымыж годым кундемыштына школ-влак почылтыныт.
Ятыр зданийым республикысе тӱрлӧ министерстве ден ведомство-влак айлат. Нуно тӱҥ шотышто Патриарший площадь гыч Театральный кӱвар могырышкыла верланеныт. Тылеч вара ужар да нарынче тӱсан кум пачашан пӧрт-влак шинчалан пернат. Нуным набережныйым ыштыме годым эн ондак нӧлтеныт. Ыштыме почеш чевер йошкарге, ужарге, нарынче тӱсан лийыныт. Жап эртымеке, нуным мрамор дене комыжленыт. Нине пӧрт-влакым служебный илем семын кучат. Тушто кундемнам тӱрлӧ шӧрыныштӧ вияҥдыше, кугыжаныш службо да тӱвыра пашаеҥ-влак илат. Воктенак – мужыраҥме дворец. Тудлан тӱрлӧ башне да шпиль-влак шкешотан ойыртемым пуртат. Калык коклаште ты дворец шотышто тыгай мутланымашат шарлен, пуйто тушко икгана пурет гын, тетла тушеч от лек. Тыге ойлымыжо теве кушеч лектын улмаш: дворецыш оласе Эшкинин урем могыр омса гыч пурат, а лекме годым вес могырыш, набережныйышкыла, логалат. Ты дворец ваштареш Монако гыч актрисе Грейс Келли ден Ренье III князьлан скульптур композицийым шогалтыме. Вет ты мужырын йӧратымашышт ятырлан пример. Нунын мужыраҥмыштым XIX курымын ик эн поян да чапле сӱанже семын палемденыт. Грейсын ош платьыжым ургаш куд метр французский кружевам кучылтмо. Тетла тыгай кружевам моло ӱдыр нигушто муын кертын огыл. Г.Келлин автокатастрофышто ӱмыржӧ кӱрылтмеке, Ренье тетла нигӧ дене мужыраҥын огыл. Тудо шке шижмашыжым ӱмыржӧ мучко пелашыж деке арален илен.
Брюгге набережныйын вес ойыртемалтше объектше – Спасский башне. Тудо Москосо Боровицкий да Озаҥ оласе Сююмбике башне-влакым ушештара. Тыште фламандско-готический архитектурлан эҥертыме. Тысе шагат чылт Кремльысе курант гай. Кажне шагатыште кыра.
Набережныйыште тыгак В.Колумб лӱмеш йоча книгагудо, Археологий да историй тоштер, Шуко функциян рӱдер, Кугыжаныш архив, республикысе бизнес-инкубатор верланеныт. Еҥ-влаклан тӱрлӧ кафе ден кевыт-влак пашам ыштат. Нуно «пряничный» дизайнан пӧрт-влакым ушештарат. Кеҥежым, эҥер сер воктене тамле кочкышым кочкын, кофем йӱын шинчш вер-влакым йӧнештарыме.
Тыштак Александр Андреевич фон Келлерлан памятникым шогалтыме. Тудо Царевококшайский уездын статистический описанийжым ыштымаште икымше лийын. Тушто уездын географийжым, демографийжым, калыкын ыштыш-кучышыжым, игечыжым радамлен ончыктен. Тыгак кундемыште ойыртемалтше села ден ялла, промышленный предприятий-влак нерген возен. А.Келлер Марий кундемым вияҥдымашке шуко надырым пыштен. Тудо 1812 ийысе сарын участникше, 1862 ий марте Марий кундемын земский начальникшылан шотлалтын. Тудым Чарлаште тойымо.
Палемдыман, ӱмаште Брюгге набережныйыште ISpring компанийын институтшылан верым ойырымо. Тушто компаний шканже пашаеҥ-влакым ямдыла. Тыште тале программист-влак тыршат. Нуно эл да тӱнямбал кӱкшытыштӧ тӱрлӧ разработко ден программе-влакым шочыктат.
Шукерте огыл набережный мучаште «Сур шӱй» изи кайык композицийым вераҥдыме. Тудым шинчалан койдымо верыште, эҥер сер деч кӱшнырак, аралтыш йымалысе пырдыжеш пижыктыме. Ты пьедесталыш кӧ тыгыде оксажым пыштен кертеш гын, тудлан лудо йӧным ышта, маныт. Брюгге набережныйын ты кумдыкыштыжо утларак верысе калык коштеш. Турист-влак тышке шуэн логалыт. Но тышеч Патриарший площадь, Курчак театр, Амстердам да Воскресенский набережный-влак сӧралын койыт.
Шуко еҥжым Марий Элыште Европо шӱлышан объект-влакым чоҥымаш кокытеланыкта. Но сайынрак ончалаш гын, кажне зданийыште могай-гынат марий шӱлышым пуртымо. Тыште марий тӱвыра, илыш гыч икмыняр факт ончыкталтеш. Тугеже тыгай мотор набережный улмо дене ме кугешнышаш улына!
Материалым Йошкар-Оласе Историй тоштерын калык-влак дене кылым вияҥдыме пӧлкажым вуйлатыше, экскурсовод Ольга Шамован каласкалымыж почеш ямдылыме.