Паша кочкаш ок йод, шкендым пукша, маныт калыкыште. Чынжымак, пашаче еҥын ӱстембалныже кинде гына огыл, ӱй ден мӱят улыт. Но нуныжо лийышт манын, тыршашат шагал огыл логалеш.
Тидланже кундемыштына тӱрлӧ йӧн уло. Кеҥежым чодыраште але пакчаште кушшо емыж-саска, пакчасаска, тӱрлӧ шудо да кушкыл дене шагал огыл шийвундым ыштен налаш лиеш. Тӱҥжӧ – йолагайланыман огыл. Тыгай сомыл дене ятыр ий оксам ыштен налше-влак шке сатуштым кугу олалаште ужалат. Нунын ты пашаште опытыштат изижак огыл, адакшым налше-влакшат шке клиентышкышт савырненыт маныт. Тыглай еҥ-влак шке сатуштым районласе але Йошкар-Оласе рӱдӧ пазарлаште темлат. Уремыште ужален шинчыше-влакат ятырынак улыт.
Изинек ужалымаште
Йошкар-Оласе рӱдӧ пазарыште Медведево районысо Азаново села гыч Екатерина Окунева дене палыме лийна. Самырык ӱдыр кажне кечын манме гаяк еҥ-влаклан шке пакчаште ончен куштымо тӱрлӧ сатум ужалкала.
– Мый студентке улам, ончыкылык ветеринар. Пазарыш лу ияшак кошташ тӱҥалынам. Тунам ковам дене коктын ужаленна. Кызыт шкетынак шогылтам. Тӱҥ шотышто шке пакчаштына ончен куштымо укропым, петрушкым, кинзам, шоганым, чеснокым, пурсам, шемшоптырым да моло пакчасаскам ужалена.
Пакчаште уло ешна тырша. Пакчана утыжым кугу огыл гынат, ужалашат ситарена. Кызыт ужар пурсам сайын налыт, сандене тудымат калыклан темлем. Вашке чодырасе эҥыж кӱэш. Вара тудым поген ужалаш тӱҥалына. Мыланна чодырасе эҥыж пакчасе деч утларак келша. Тынар ийыште шке клиентна-влакат лектыныт. Нуно шкеак йыҥгыртат, тиде- тудо кӱлеш манын йодыт да мöҥгышкак кудал мият.
Телылан морозильникыш укропым, ужар шоганым, петрушкым да тӱрлӧ пакчасаскам кылмыктен оптена, – мане тудо.
Налше-влак вашталтыныт
Тыгак Йошкар-Ола гыч Галина Ивановна Дмитриева дене мутланышна. Тудын ужалыме шӧрлыкыштыжӧ ужар кияр, шоган ден чеснок вуй да моло пакчасаска улыт ыле.
– 1990-ше ийлаште пакчасаскаланак кӧра, очыни, илен лектынна. Паша деч посна кодмеке, садыште куштымо пареҥгым, киярым, помидорым да молым ужалкаленна да кочкаш наледенна. Йошкар-Оласе пазарыш ынде кумло утла ий ужалаш лектам. Кажне кечын огыл гынат, кокланже толын каем. Садыштем 11 сотко наре мландем уло. Тушто тӱрлӧ пакчасаскам куштем. Ужалаш тӱҥалмем годым калык кешырым, пареҥгым чот налеш ыле. Ик кечыште кум мешак наре пареҥгым ужаленам. Кызыт пареҥгым шагалын йодын толыт. Ондакысе пазар кызытсе деч ятырлан ойыртемалтеш. Мӧрым, мутлан, ончыч вич, лу литран ведра дене иканаште ужален колтенна. Кечыште кум-ныл тыгай ведра дене налыныт. Кызыт стакан але килограмм дене веле ужалена. Пакчасаскамат, йыраҥ гыч луктын, эрыктыде, мушде, вигак конденна. Иктат нимом ойлен огыл. А кызыт налше-влаклан йӧраш неле, иктым-весым кычалтылыт. Чылажымат арум, моторым кычалыт, – каласкалыш тудо.
Галина Ивановнан кум теплицыже уло. Иктыштыже киярым кушта, кокытыштыжо – помидорым. Ужалымаште теплицыште ончен куштымо кияр ыле. Помидорым кына тӱсан сортым куштем мане. Тыгай сорт тамле таман, шылан лиеш, шуко еҥлан келша.
– Телылан шинчалташ шукыж годым йошкар помидорым йодыт, но налше-влак шагалын толыт. Кугу кевытлаште тудым шулдынрак налаш лиеш, – палдарыш Г.Дмитриева.
Тудын садыштыже тыгак мӧр шуко шочеш. Кандаш метран лу йыраҥ саска лектышыж дене куандара. Но кызыт тудым огына ужале мане, шке кочкыт да родо-влаклан пуэдат. Тылеч посна олмам, вишньым, сливым куштат. Вашке помидор кӱын шуэш, вара тудым ужалаш тӱҥалнеже. Кына помидоржым калык йӧрата, садлан налше-влак эреак улыт.
Галина Ивановна тыгак чодырашке емыжлан кошташ йӧрата. Шочмо Морко район Зеленогорск посёлкыжо воктенысе чодыраште тӱрлӧ емыж шочеш. Снегым, модым, пöчыжым кажне ийын погымыж нергенат каласкалыш.
Тений пазарыште чодыраште кушшо емыж-саскам утыжым ужаш ыш логал. Шуко еҥже кугу кевыт воктене але тыгай сатум ужалаш лӱмын келыштарыме верлаште ужалат. Ятырын снеге, модо шагал шочын маныт. Туге гынат поген ужалыше-влак улыт. Тыге, мутлан, Йошкар-Ола ден Медведево посёлко коклаште верланыше «Лента» супермаркет воктене пел литран ате снегым 350 теҥге, 0,2 литрым 200 теҥге дене ужалат. Садысе эҥыжын 1 литржылан 200 теҥгем темлат. 1 килограмм пакча мӧрым 300-350 теҥге дене ужалат.
Вареньым, компотым…
Анастасия Михайлова, Морко посёлко:
– Саскам погаш моткоч йӧратена. Олыкышто, чодыраште кошташ келша. Пӱртӱсыштӧ жапым пайдалын эртарымашым шкешотан романтикылан шотлем. Снегым, модым, эҥыжым шкаланна кочкаш веле погена. Нунын дене телылан вареньым шолтена. Тыгак морозильникыш сакырложаш дене варен оптена. Тений кок литр снегым веле погенам. Ынде эҥыж кӱын шуын. Тудымат поген, вареньым, компотым шолтена да кылмыкташ пыштена. Шоптыр варене тӱрлӧ черым эмлаш полша. Сандене тудын дене шуко вареньым ямдылаш тыршена.
Пазар ак
Ик кылдыш ужар шоган – 30 теҥге
Ик кылдыш укроп – 30 теҥге
Ик кылдыш шинчаланшудо – 30 теҥге
Ик вуй чеснок – 50 теҥге
5-6 кешыр – 50 теҥге
7-8 редиске – 70 теҥге
1 йошкарушмен – 30 теҥге
1 килограмм ковышта – 100 теҥге
1 килограмм пареҥге – 80 теҥге
1 килограмм помидор – 120 теҥге
1 килограмм шере пурыс – 250 теҥге
5-6 кияр – 50 теҥге
Шудо чай ик кылдыш – 40 теҥге
1 литр пурса – 100 теҥге
1 литр шоптыр – 100-140 теҥге
1 литр кугымӧр – 200 теҥге