Марий Турек район Кугу Вочарма ял чевер кече дене, но «йӱштын» вашлие. Йошкар-Ола гыч тарванен кудалмына годым игече пылан да леве ыле, а Марий Турек районыш миен шумо семын каваште пыл-влак ала-куш шулен йомыч, чевер кече шинчам йымыктарен. Тудо кечын ме, «Кугарня» газетын журналистше-влак, икмыняр ялыште лийынна, иктыже – Кугу Вочарма.
Сысоево ял деч кум меҥге тораште верланыше Кугу Вочарма ял Косолап ял шотан илемыш пура. Ожно тыште тӱҥалтыш школ лийын, тушко пошкудо Малинкино, Акпатыр ялла гыч йоча-влак тунемаш коштыныт. 1978 ийыште школым Сысоево кыдалаш школыш пуртеныт, олмыштыжо ялысе книгагудым почыныт.
1931 ийыште ялыште «Саска» колхоз ышталтын, а Кугу Отечественный сар деч ончыч Малинкино ялысе «Пробуждение» колхоз дене пырля ушнымо деч вара Калинин лӱмеш колхоз пашажым тӱҥалын.
1960 ийыште Кугу Вочарма «Первое мая» совхозыш пурен гын, ныл ий гыч Сысоево ялысе «Октябрьский» совхозыш куснен.
2000 ий 1 январьлан Кугу Вочарма ялыште 37 суртышто 130 еҥ илен. Кызыт ик уреман ялыште 30 пӧрт кодын.
Ялысе ик ойыртемалтше пӧрт воктек чарнен шогална. Теве озажат койылалтыш. С.М.Соловьёва корем гоч верланыше пошкудо Малинкино ял кевыт гыч йолташ ватыже-влак дене пырля кутыралтен толеш ыле. «Кылмышда? – йолым перкален шогымынам ужын пелештыш ӱдырамаш. –
Мемнан кундемыште иктаж шым градуслан эре йӱштырак».
– Тиде пӧрт Кондратий кугызан, маныт, – пӧртшӧ нерген каласкалаш йодмемлан вашештыш Светлана Михайловна. – Оралтым 200 наре ий ончычак чоҥеныт. Пелашемын ача-аваже, Егор Степанович ден Клавдия Романовна, Совет Ушем Герой Сергей Суворовын акаже,
тиде суртым налыныт, илаш кусненыт. А кызыт тиде пӧртын ик пелыштыже ме илена, кокымшо пелыштыже – вес еш. Ожно тиде суртышто, кызытсе пакча олмышто, кугу вӱта лийын, вольыкым шуко ашненыт, маныт. Эсогыл левашыш шудым имне дене иканаште кӱзыктеныт. Варарак пӧртым школ семын кучылтыныт. Илаш куснымекышт, Клавдия Романовналан, пакчагӧргым шындаш манын, кумдыкым кӱ деч ятыр эрыкташыже пернен.
Ожно Кугу Вочармаште илыш шолын. Ялысе клубыш самырыкше годым С.М.Соловьёват пошкудо Акпатыр ял гыч коштын. А ынде ны клуб, ны медпункт уке улыт. Утларакшым илалше-влак гына кодыныт, самырык-влак олалаш илаш кусненыт. Тенийлан ял гыч кок йоча школыш, тынарак йочасадыш, Сысоево ялыш, школ автобус дене кудалыштыт.
Светлана Михайловна 1980 ийыште Сергей Егоровичлан марлан толын. Поварлан тунем лекше самырык ӱдыр Сысоево ял колхоз столовыйышто, вара кевытыште, фермыште пашам ыштен. Сергей Егорович механик профессийлан тунемын да колхозышто тыршен, варажым плотник семын чоҥымо пашаш коштын. Вате-марий ныл ӱдырым ончен куштеныт, йол ӱмбак шогалтеныт. Кумытынжо Озаҥ олаште илат, иктыже – Пошкырт кундемыште. Вич уныкашт куандара. Икшывышт чӱчкыдын толын каят, кумылым нӧлтат. Кеҥеж каникуллан уныка-влакым ялыш конден кодат.
– Ончыч вольыкым ятырак ончымо гын, кызыт чывым гына кучена. Уло яллан – кок ушкал. 2017 ийыште ялышкына газым пуртеныт, пӧртышкак вӱд пура. Садлан телым паша пешыже уке. Лумым куэна, вольыклан кормам пуэна. Коҥгаш олтен, вӱдым нумалын орланышаш уке. Кастене пошкудо деке шинчылташ миен толам. Кеҥежым пакчагӧргым шындена. Эр гыч кас марте тӱнӧ жапым эртарена, – манеш С.М.Соловьёва.
Соловьёвмытын пӧртышт ваштареш – мотор парк. Совет Ушем Герой С.Суворовлан да ты кундемыште шочын-кушшо да сарыште вуйым пыштыше салтак-влаклан, тыгак тылын труженикше ден сарын ветеранже-шамычлан пӧлеклалтше ты мемориально-парковый комплексыш ял калык йӧратен толеш. Тиде верым арун кучат. Телым тыште лумым эре куымо. Шошым мотор пеледыш ден кушкыл-влакым шындат. Кеҥеж мучко паркыште да йырым-йыр шудым солен поген налыт.
Тыге ваш келшен, эҥертен ила Кугу Вочарма ял калык. Тиде ялыште илыше кажне еҥ эртыше пагытым шарна да шке калыкше дене кугешна. Ончыкылыкет волгыдо лийже, марий ял.