Республикысе наркологий диспансерын специалистше-влак изиланат, кугыеҥланат токсикоманий, арака да наркотик чер-влак деч эмлалташ, тамакам шупшмо койыш деч утлаш полшат. Эмлалташ, реабилитацийым эрташ учётыш шогалдеат (анонимно) лиеш.
Аракам йÿмö йодыш элыштына моткоч пÿсö. Чылан палат: еҥ-шамыч спиртан тÿрлö йÿышым моткоч «йöратат». Аракам йÿмаш ятыр еҥлан илыш-йÿлашке савырнен, тунемалтын. Эсогыл алкогольым эмлан шотлышо-влакат вашлиялтыт. Тыгодым «Мый йÿмаш уке, мый подылам веле» манме ойым колаш логалеш.
Нине да чÿчкыдын тарватыме моло йодыш-влак шотышто республикысе наркодиспансерын тÿҥ врачше Сергей Васильевич Бочкарёв дене мутланышна.
Алкоголь короновирус деч аралалташ полша маныт. Тиде чын мо?
– Ме палена, арака кеч-могай таза еҥым лунчырта: кöргö органым пытара, вуйдорыкым «кошта», вÿргорнышто, клеткылаште каен шогышо биохимический процесс-влакым локтылеш. А вирус – организмлан йот клетке. Айдемын клеткышкыже логалмеке, тудо шукемаш, ешаралташ тÿҥалеш. Чот шуко шарлымыжлан кöра организмыште интоксикаций тÿҥалеш. Тиде – аяргымаш. Ынде шоналтыза: тыгакат аяргыше, йöсланыше организмым эше алкоголь дене аяртыме кÿлеш мо? Садлан арака вирус деч арала манме шонымаш – моткоч бытовой, шоныде каласыме ой. Алкоголь – вишкыде наркотик. Тудын дене уш пудырана, айдеме ик жаплан куанымым шижеш, но тиде жаплан веле. Шкендам ида ондале. Неле ситуаций годым чонлан келшыше, кумылым нöлтышö пашам ышташ тыршыза.
Чÿчкыдын колаш логалеш: «Мый ом йÿ, мый подылам веле». Йÿмаште да подылмаште медицине могырым ойыртем уло мо. Могай?
– Психиатрий могырым ончалаш гын, кажне айдемын подсознанийже да сознанийже улыт. Уло арже (совестьше). Совесть – прокурор. Тудо нигунам ок ондале, «Тый аракам йÿат», «Молан тыге ыштылат? Тиде вет сай огыл…» манеш. Тунам айдемылан шке уда койышыжлан верч намысын чучеш. Намысым шижме годым чонлан каньысырын, йöсын чучеш, титакан улмым шижаш логалеш. Садлан айдеме шкенжым шке аралаш, чыныш лукташ тырша, «Ом йÿ, подылам веле» манме дене шкенжым лыпландара. Вес семынже тиде – «защитный механизм». Тыгайже кажне еҥын уло. Ме тудым умылышаш улына.
Тазалыкым аралыме шотышто тÿнямбал организацийын (ВОЗ) умылтарымыж почеш, алкогольын кок тÿрлö дозыжо уло: изирак да кугурак токсичный дозо-влак. Айдемын нелытшым шотыш налын, йÿаш лийме дозым палемдыме: кокла нелытан ÿдырамашлан кече мучко 60 грамм, а кокла нелытан пöръеҥлан 100-120 грамм марте 40 градусан аракам подылаш лиеш. Молан манаш гын айдемын организмыштыже аярым «эрыктыше» фермент-влак улыт. Палемдыме дозым нуно «сеҥен» кертыт, а тылеч кугуракым – уке.
Чыла тидым шотыш налын, йÿмö ден подылмо шотышто ойыртем уло, манаш лиеш. Но дозо изи веле манын, шагал гына подылам манын, кажне кечын йÿаш садак ок лий! Кеч шагал, кеч шуко йÿ, алкоголь – садак аяр. Организм кече еда, чарныде аяр ваштареш кредалын ок керт!
Статистике:
Российыште 40% еҥ суткаште 200 грамм деч утла аракам йÿэш, 20% – 300 грамм деч утла. Элыштына 30-40% еҥ изи токсичный дозо деч шукырак йÿэш да хроический алкоголик радамыш пура.
Арака йÿмым эмлаш лиеш мо? Молан икте йÿде чытен кертеш, а весе колымешкак лöка?
– Алкоголизм острый да хронический лиеш. Острый алкоголизмым эмлаш лиеш, а хроническийым – уке. Уло вет хронический пневмоний, гастрит, гипертоний да шуко моло чер-влак. Нуным эмлаш ок лий, но шотыш налын илаш лиеш. Алкоголизмат хронический гын, ты черым пален, тудлан вуйым пуыде илаш тунемман.
Мутат уке, арака черым эмлыме нерген ойлымо годым айдемын койыш-шоктышыжо, интеллектше нерген ойлыман. Еҥ-влак тÿрлö улыт. Мутлан, иктын цельже уло, намысым шижмыже кугу, ача-аваже мутым кучышо лияш туныктеныт… А весын – мöҥгешла. Икте шке подылмыжым, койышыжым шеклана, а весе – уке. Шкеат умыледа, очыни, кудо тÿшкаш пурышо еҥ арака черым сеҥен илен кертеш, а могайже уке.
Айдеме шкевуя чер ваштареш шоген огеш керт гын, тудлан öрдыж гыч полышым пуыман. Психолог ма, врач ма, анонимный алкоголик-влакын тÿшкашт ма, воктен улшо лишыл еҥ-шамыч – чылан полшышаш улыт. Тыгодым айдемым изинек уда койыш деч шекланаш туныктыман. Тидлан кугыжаныш могырым алкоголь ваштареш шогымо политике шотышто паша радам дене шукталтшаш, ешыште сай воспитаний пуалтшаш. Алкоголизаций шуко факторлан кöра лиеш.
Айдемылан полыш кÿлеш але укем кузе палыман?
– Аракам йÿмаш шукыж годым айдемын кöргö чон проблемыже дене кылдалтеш. Илышыште иктаж сомыл шотлан ок тол, шонымаш-влак шукталт огыт керт, иктаж нелылык уло. Тыгай годым еҥ-влак аракаште ласкалыкым кычалыт… Ты шотышто шкем шке эскерен мошташ кÿлеш. Чоным арака дене эмлымыдам, арака нерген чÿчкыдын шонкалымыдам шижында гын, психолог деке полышым йодын толаш ида öр. Уке гын алкоголизм черын 1-ше стадийышкыже логалыда веле. Психический зависимость моткоч вашке лийын кертеш. Молан манаш гын кызыт еҥ-влак коклаште спиртан йÿышым подылмаш шкешотан нормыш савырнен. «Теве пошкудем камвочмеш йÿэш, а мый вет изишак веле…» маныда, адак «защитный механизм» манмет шке пашажым ышташ тÿҥалеш. Икманаш, арака дене лыпланаш тыршымаш – моткоч шучко койыш. Поснак изиш подылмеке, эше да эше йÿмö шуэш…
- Айдеме алкоголизм чер дене черланымыжым ок умыло да эмлалташ каяш ок келше гын, мом ыштыман?
– Тиде чÿчкыдын вашлиялтше да моткоч неле ситуаций. Вет чынже денак черле еҥ шкаланже такшым моткоч сайын чучеш, проблемым ок уж. Садлан эмлалтме шотышто пешыже ок шонкале.
Тыгай годым лишыл еҥ-влакын (палыме еҥын ма, йолташын, родо я шочшо-влакын) полышышт деч посна нигузе ок лий. Уло тыгай умылымаш – «социальный прессинг». Йÿшö еҥлан тудын койышыж нерген каласыман, умылтараш тыршыман. Тудо сыра, мутат уке. Садлан вурседылде, ласкан мутланыман. Ик гана веле огыл, шуко гана, уэш-пачаш ойлыман. Лишыл еҥ-влак чыланат пырля погынен умылтарат гын, сайрак. Аракам йÿмылан кöра айдемын койышыжо кузе вашталтмым умылтарыза. Шкенжым кузе куча, мом ыштылеш, öрдыж гыч ончалаш полшыман, шонаш таратыман. Тидымат умылаш кÿлеш: айдеме мыняр чот аракан кепшылешыже пижын, тунар тудлан чын сÿретым умылтараш неле.
Шуко гана порын мутланымеке, садак лектыш лиеш. Айдеме – йыр улшо еҥ-шамычын икоян улмыштым ужын, садак мыняр-гынат ÿшана, проблеме улмо нерген шонкалаш тÿҥалеш. Садлан полшыза, мыйын пашам огыл манын, кидым ида лупшал.
Но шарныза: арака чер дене варнышым шке семын эмлаш огеш лий. Садак специалист-влакын полышышт кÿлеш. Тыгай полышым наркологий диспансерыште пуэна.
Республикысе наркологий диспансерын адресше:
Йошкар-ола, Комсомольский урем, 81-ше №-ан пöрт.
Тел: (88362) 45-21-63 (сутка мучко), 42-32-36 (8:00 – 15:00)
