Онкологий чер кокла гыч еҥ-влак чызе (молочный железа) рак дене эн чӱчкыдын черланат. Марий Элыште кажне ийын 210 наре еҥлан тыгай диагнозым шындат. Черланыше-влак эре шукемыт.
Тиде чер нерген врач-онколог, радиотерапевт, ультразвуковой диагностике врач И.Н.Соловьёв дене мутланенна.
И.Н.Соловьёв Шернур район Зашижемье селаште шочын. Ижевскысе кугыжаныш медакадемийым 2012 ийыште тунем пытарен. Интернатурым Озаҥ оласе кугыжаныш медакадемийыште эртен. Марий Эл Республикысе онкодиспансерыште пашам ышта.
– Иван Николаевич, чызе рак дене молан тынар шукын черланат? Могай амаллан кӧра ты чер вияҥеш?
– Амалжым каласаш неле. Оҥ сусырлан кӧра рак вияҥын кертеш. Тиде чер тукым гыч тукымыш куснылшылан шотлалтеш. Тукымышто ӱдырамаш-влак чызе рак черан, тыгак муныгудо (яичник) але пагар да шолора черан, а пӧръеҥ-шамыч коклаште предстательный ту черан лийыныт гын, тыгай еҥын рак вияҥын кертеш. 25 ийым эртымеке, врач дене тергалташ тӱҥалман.
Моло факторым ончалаш гын, мутлан, ӱдыр икшывын ондакак (13 ий деч ончыч) менархе (икымше менструаций) толмым палемдаш лиеш. Ӱдырамаш-шамычын менопауза вараш (50 ий деч вара) толеш гын, тыгак лӱдыкшӧ группыш пурат. Вате-марийла ондакак малаш тӱҥалше, икшывым 35 ий деч вара ыштыше ӱдырамаш-влакымат тыгай группыш пуртыман.
– Тиде чер ынже вияҥ манын, профилактике семын мом темледа?
– Рак чер вияҥаш тӱҥалме нерген ондакрак пален налаш гын, тудым чактараш лиеш. Черым пален налаш ик йӧн – тиде маммографийым ышташ. Южгунам пациент-влак пуалмашым шке шекланат, но тыгай годым чер сайынак вияҥын шуын, ты пуалмаш палынак кугемын шуктен.
Пациент-влак кокла гыч 65 процентше шке шекланен да врач деке толын. Тыгай годым рак икымше але кокымшо стадий марте вияҥын шуэш. 10-12 процент пациент-влаклан ракын нылымше стадийже диагнозым шындена – рак моло органышкат шарлен шуктен, метастаз вияҥын.
– Чызе рак деч эмлалташ лиеш?
– Чызе рак эмлалтеш. Туддеч лӱдман огыл, эмлымылан шкем кумылаҥдыман, сайлан ӱшаныман. Тӱҥалтыште эмлалтме процесс неле, «шыде» форман, но ончыкыжым ты черым сеҥаш лиеш. У препарат-влак, тӱрлӧ терапий сай лектышым ончыктат. Садлан нылымше стадиян чызе ракымат эмлаш йӧн уло.
Ты черын агрессивный манме формыжо-влакат вашлиялтыт, чер моткоч писын вияҥеш. Тыгай годым тудын дене кучедалаш мыланна нелырак. Но ме черын вияҥмыжым чарен кертына. Икымше да кокымшо стадий годым черым 90-100 процент годым эмлаш лиеш, кумшо стадий годым – 50-70 процент годым, а нылымше стадийыште – 25 процент годым.
Онкочер-влак хроническийлан шотлалтыт, нуно колымаш марте шуктат. Тудын деч эмлалтмекат, пациент учётышто шога. Чер уэш ынже вияҥ манын, тудым эскерышаш улына.
– Ты чер кузе палдырна?
– 50-55 ий деч вара ӱдырамаш-влаклан врач дек приёмыш мийыман. Тылзылан ик гана мӧҥгыштӧ воштончыш ончылно оҥым тергыман. Но южо пуалмашым кид дене шижаш ок лий, тудо шкеж нерген ок палдаре, тыгайым маммографийым але ультразвуковой диагностикым, МРТ-м ыштымеке гына ужаш лиеш.
Оҥышто иктаж вашталтышым шекланенда, мутлан, чызе формо весештын, кучымо годым коваште йымалне пеҥгыде шижалтеш, чызывуй гыч вишкыде, поснак вӱр сынан, лектеш гын, жапым шуйкалыде, врач дек кайыман. Вӱдйыгыр пышкемлаште (лимфатический узел) тыртыш форман пуалмаш-шамыч лийын кертыт, нуно шукыж годым огыт коршто, но парня дене нуным шижаш лиеш.
– Чызыште тыглай пуалмашат кушкын кертеш, мутлан, фиброаденомо. Тудо мо дене лӱдыкшӧ? Фиброаденомым чыла годым кораҥдыман?
– Тыште кажне случай шкешотан. Самырык пациент-влаклан фиброаденомым пӱчкын кораҥдаш темлена. 60 ийым эрталтыше ӱдырамаш-влакын тыгай пуалмашым эскерашат лиеш. Но палыман: фиброаденомо кушкаш тӱҥалын але илышлан лӱдыкшӧ пуалмыш савырнен кертеш.
Тазалыкна – шкенан кидыште, садлан шкем шекланыман, врач дек приёмыш каяш лӱдман огыл.
И.Соловьёвын альбомжо гыч налме фото.
Онкологий дене черланыме амал-влак кокла гыч 70 процентше годым рак клетке-влакын мутацийыштлан кӧра кенета вияҥеш. Организмыште клетке-влакын мутацийышт эре каен шога, но
нуным организм эскера, пытара. Южгунам тӱрлӧ факторлан кӧра тиде эскерымаш йомеш, мутациян клетке гыч чер эркын вияҥеш.
10-15 процент годым онкологий чер тукым гыч тукымыш куснышо форман лиеш.
7 процент – уда экологийлан кӧра.
Пашаште организмлан эҥгек лиймылан кӧра – 8 процентше.
Эше ик амал (8-12 процент) – айдемын уда койышыжо.
Онкологий чер шотышто профилактике кум тӱрлӧ лиеш:
первичный профилактике – черлан вияҥаш чаракым ыштыше тӱрлӧ мероприятий. Шкем чер деч аралаш манын, таза илыш-йӱлам кучыман, таза кочкышым кочман да уда койыш деч утлыман.
Вторичный профилактике – черым тӱҥалтыш стадийыште пален налмаш. Тидын годым тудым сеҥаш лиеш. Диспансеризацийым жапыштыже эртыман, ийлан ик гана врач дене тергалтман. Хронический чер-влак утларакшым 45 ийым эртымеке вияҥыт. Садлан тыгай еҥ-влаклан поснак тӱткӧ лийман.
Третичный профилактике годым, чер уэш ынже пӧртыл манын, пациентым эре эскерат. Онкологий черым эмлымекат, айдеме жапын-жапын тергымашым эрта. Тыге чер уэш вияҥаш тӱҥалме годым тудым ондакак пален налыт да эмлаш тӱҥалыт.