Помидорым але вес росотам чын ончен куштет, тӱрлӧ ӱяҥдышым жапыштыже пуэт гын, лектыш куандара. Тидын нерген кодшо кечылаште ялозанлык шанче кандидат, опытан садовод Эльвира Пирогова дене мутланышна
– Эльвира Ионовна, кызыт шуко еҥын окна ончылныжо тӱрлӧ росота кушкеш. Сай росотам ышташ манын, могай мландым кучылтман?
– Мландым шыжым да шошым ямдылаш лиеш. Мланде пашам йӧратыше-влак тидлан шыжымак мландым налын кодат. Чодыраште лышташан пушеҥге-влак йымалысе тургыжым кучылташ сай. Тыгак тошто терысан кияр йыраҥ келшен толеш.
Кызыт шуко йӧн уло. Мутлан, шыжым ик ведралан кум ужаш тургыжым, кум ужаш пакча рокым але торфым, ик ужаш ошмам, кок стакан ломыжым пышташ лиеш. Шошым рокым налаш тӱҥалыда гын, кияр йыраҥ гыч налме рокыш пел ведра пакчасе рокым, изиш ошмам, тыгак, кок арня эртымеке, 40 грамм нитроаммофоскым пыштыза. Рокым шындыме деч кок арня ончыч налман.
Кевытыште тыгак «Живая Земля» манме сай ӱяҥдышан мландым ужалат. Тушко калифорнийский шукш-влакым колтат. Ты мландым агробат дене пырля луген, тушко росотам шындаш лиеш.
Мландыште чыла чер, копшаҥге пытышт манын, эн ончыч кылмыктыман, вара, пӧртыш пуртен, 20-25 градус шокшышто ырыктыман. Мланде йӱштӧ гын, нӧшмӧ вожым огеш колто, ӱҥгырген шочеш.
– Лектыш куандарыже манын, помидор росотам кузе чын ончен куштыман? Вет южгунамже тудо шуйна, чот кушкеш, тыгодым вичкыж вурган лиеш.
– Помидор росоталан кечан да волгыдо вер кӱлеш. Тудым кечывал кече пурыман окнашке шындаш тыршыза. Но шошым кече садак огеш сите. Сандене кастене пӧлемыште светодиодный лампым чӱктыза. Суткаште 12 шагат тыге шинчыкташ кӱлеш.
Мланде йӱштӧ лийшаш огыл. Шуко еҥ февральыште ӱдаш тӱҥалеш. Тунам кечыжат шагал, мландыжат йӱштӧ. Тидын годым росота лектеш гынат, огеш илане. Тыгай мландыш эше вӱдым чот оптеда гын, росота шем вурган манме чер дене черлана. Чер азап йӱштӧ-шокшо, шокшо-йӱштӧ, кукшо-вӱдыжгӧ, вӱдыжгӧ-кукшо лиймылан кӧра вияҥеш. Сандене вӱдымат изин-изин опташ тыршыман, температурым эре эскерыман.
Росота кушмо пӧлемыште йӱдлан температурым иземдыза. Юалгырак, волгыдырак верыште нунын вургышт пеҥгыде да кӱжгӧ лийыт. Кечывалым тыгак шокшо балконыш жаплан лукташ сай.
Пӧлемыште чот шокшо шогымо дене росота ик суткаште писын шуйнен кушкын сеҥа. Варажым тудо йӧрлеш веле. Тыгай годым «атлет» препаратым кучылтса. Тудо кушмыжым, шуйнымыжым чара, тыгак вургыжым пеҥгыдемда. Пеллитр вӱдыш ик ампул растворым шулыктарыза да пульверизатор дене шыжыктыза.
– Кызыт помидорым мо дене ӱяҥдыман?
– Лышташ-влак оварген кайышт манын, мочевинан растворым шаваш кӱлеш. 10 литр вӱдыш 30 грамм мочевиным шулыктарыза да шавыза. Тыгак «Здравень» комплексный ӱяҥдышым кучылташ пайдале. Тудо помидорлан, шере пурыслан, баклажанлан келшен толеш. Тушто азот, фософор, калий, магний да моло микроэлемент улыт. Помидорлан кушкаш поснак полша.
– Помидор росотам теплицыш кунам кусарен шындыман? Тушто куштымо годым мом шотыш налман?
– Росотам теплицыш апрель мучашыште кусарем. Тӱрыш кӱчык, покшеке кужу сорт-влакым шындем. 15 май марте йӱдым йӱштӧ лийын сеҥа. Сандене, луктын шындымеке, дугам шогалтен, йӱдлан росота-влакым агроспан материал дене леведам.
Кок арня кандыраш кылдыман огыл. Тидлан синтетике кандырам кучылташ огеш кӱл. Тудын дене кушкыл пӧрдын волаш тӱҥалеш. Кызыт лӱмынак прищепкым ужалат. А мый йытын кандырам кучылташ тыршем. Тудын дене кузе шонет, туге пӱтыраш лиеш.
Теплицыш шындыме годым помидор вондо-влак коклаште 60 см кодем. Чот шокшо годым икте-весыштым вашла ӱмылтат.
Шукын ик теплицышке помидорым, шере пурысым да баклажаным шындаш йӧратат. Тыге ышташ келшен огеш тол. Шере пурысым эше баклажан дене пырля шындаш лиеш, но помидор дене пырля огеш лий. Помидорлан юж коштмо вер (сквозняк) кӱлеш. Тидыже тудлан фитофтор чер гыч аралалташ полша. А шере пурыс тыгай верыште кылма да ӱҥгырга. Варажым лектышыжат начар лиеш. Сандене шере пурыс ден баклажаным шындаш посна парникым ыштыза.
Помидорлан, шере пурыслан, баклажанлан келшыше нитроаммофоско ӱяҥдышым шаваш лиеш.