Йошкар-Ола пытартыш жапыште моткоч тӱзланен. У деч у пӧрт-влак нӧлталтыт, у микрорайон-шамыч шочыт, моло чоҥымо пашам шинча ончылно коеш. Нине сомылым виктарымаште Марий Эл Республикысе Чоҥышо-влакын ушемышт кӱлынак тырша.
Таче ты ушемым вуйлатыше Елена Савельевна Мосунова дене мутланена.
— Елена Савельевна, Чоҥышо-влак ушем дене палдарыза. Таче тудын кӱлешлыкше уло мо?
— 2006 ий 6 июльышто Йошкар-Оласе чоҥышо-влакын тӱшка погынымашыштышт Марий Эл Республикысе Чоҥышо-влакын ушемыштым ыштеныт. Тунам тыгай виян организаций-влак: «Марспецмонтаж» ОАО, «Марагропромстрой» ООО, «Маригражданстрой» ОАО, «Силикатный кермыч» ЗАО, Медведево ПМК, «Континет» ЗАО да молат — чоҥымо пашан рӱдыжӧ лийыныт. Таче ушемыштына 78 организаций уло. А тылеч ончыч 98 лийын. Илыш вашталтмылан да чоҥымо сферыште нелылык улмылан кӧра южо предприятий петырнен, тӱрлӧ амаллан кӧра ушем гыч лектын. Ушемыште улшо организаций-влакын взносышт кӱшеш пашам шуктена. Тӱҥ направленийна: нине организаций-влаклан ваш эҥертен пашам ышташ, ушемын членже-влакын юридический да экономический интересыштым аралаш полшаш, информаций-влак дене палдараш да издательский пашам шукташ. Чоҥымо пашам шуктымо шотышто йодмашым налаш полшена. Чоҥышо ветеран-влакым огына мондо, нунылан социальный полышым пуэна. Чоҥымо отрасльлан кадрым ямдылымаште тыршена да тулеч молат. Шкенан гимна, флагна, логотипна, «Голос строителя» газетна да погынышто пеҥгыдемдыме «За трудовую деятельность» именной медальна уло. Кажне организацийыште пашан ветеранже-влак улыт. Чоҥышо-влакын кечышт годым да тыглаят саламлена, пӧлекым кучыктена.
— Кадрым ямдылыме шотышто мом ыштеда?
— Куд тунемме тӧнежлан, техникумышто да вузышто чоҥымо направлений дене тунемше-влаклан, именной стипендийым тӱлена. Ме идалыкыште 36 студентлан окса полышым кок гана ыштена. Икымше пелийыште 18 тунемше, кокымшо пелийыште тынарак палемдалтыт. 2013 ий годсек тунемме заведений-влак коклаште национальный тӱнямбал движенийын III WorldSkills конкурсшо эртаралтеш. Тудын ик направленийже Йошкар-Оласе строительный техникум пелен «Кирпичная кладка», «Облицовка плитой», «Декоративная отделка», «Сантехнические работы» компетенций дене эртен. Техникумын тунемшыже-влак кажне ийын тушто участвоватлат. 2015 ийыште Озаҥ олаште WorldSkills-ын финалыштыже плиточник Кирилл Мусанов кокымшо верым налын ыле, каменщик Евгений Васильев «Кирпичная кладка» номинацийыште сеҥен да СНГ-н чемпионжо лийын. Тыге рвезе WorldSkills-ын национальный сборныйышкыжо логалын. 2017 ийыште ты конкурсын V чемпионатше Краснодар олаште эртаралтын. Марий Эл гыч тушко строительный техникумын студентше Павел Виноградов миен. Тудо «Облицовка плитой» номинацийыште кумшо верым налын. Тӱҥямбал 44 чемпионат Арабский Эмиратыште иктешлалтын. Тушто «Кирпичная кладка» компетеницийыште студент Павел Казанцев чемпионатын призержо лийын да сеҥышын медальонжо дене палемдалтын. Икманаш, ончыкылык тукым куандара, шке пашажым профессионально шукташ ямдылалтеш. Ме чоҥымо отрасльлан кадрым ситарыме шотышто тыршена да шкенан денак паша верым муаш полшена.
— Чоҥышо организаций-влак коклаште могай шӱлыш озалана? Нуно профессиональный мастарлыкышт дене кузе палдарат?
— Чоҥышо-влакын профессиональный кечыж вашеш организаций-влак коклаште конкурсым эртарена да пайрем кечын сеҥыше-влакым саламлена. Тиде ынде йӱлашке пурен. Окса премий да шергакан пӧлек дене куандарена.
Тымартек Марий Элыште 20-32 организаций таҥасен, а Российыште — 15 чоҥышо комплекс наре. 2006 ий годсек каменщик, штукатур-влак коклаште «Лучший по профессии» конкурсым эртаренна гын, ынде — сварщик да электромонтажник-влак коклаштат. Сеҥыше-влак Юл кундем федеральный округышто эртаралтше «Строймастер» профессиональный конкурсышто мастарлыкыштым ончыктат. 2017 ийыште Саранск олаште округ-влак кокласе конкурсышто «Лучший каменщик» номинацийыште «Континент» АО-н каменщикше Вячеслав Сергеев икымше верым налын. Лучший штукатур» номинацийыште Медведево ПМК-н штукатуржо Марина Орлова икымше вер дене палемдалтын. Нунылан умбакыже Юл кундемысе федеральный округышто эртыше «Строймастер-2017» конкурсышто таҥасаш ӱшаненыт. Тушто Вячеслав Сергеев 2-шо верым налын. Чоҥышо-влакын профессиональный кӱкшытыштым эре тергена, кӱлеш мероприятийым эртарена.
— Чоҥышо-влаклан илыме верым ожнысылак пуат мо?
— 2012 ий майыште Чоҥышо-влакын ушемже Марий Элысе чоҥымо сферыште пашам ыштыше-влаклан шуко пӧлеман пӧртым чоҥаш тӱҥалын. Илыме верым льготан ак дене пашан ветеранже, самырык специалист, производствын ончылъеҥже-влаклан пуэна. 2016 ийыште чоҥышо-влаклан эше ик пӧртым чоҥаш пунчална. 2018 ийыште пӧртым сдатлыме да эксплуатацийыш колтымо. Чоҥышо организацийлаште лекше кеч-могай нелылыкым тӧрлаш полшена, жапыштыже кораҥдаш тыршена. Келшен пашам ыштыме годым гына саманын йодмыжым жапыштыже шукташ куштылго.
— Тендан деке тыглай граждан-влакат полышым йодын толын кертыт? Нунылан кузе пачерым налаш лийме нерген палдареда мо?
— Ме лач организаций-влак дене пашам виктарена. Пачерым налме шотышто чоҥымо организацийлашке кайыман. Тушто чыла умылтарат. Кызыт чоҥымо пашам ик эн сайын шуктышо радамыште — «Казанский посад» ООО. Йошкар-Оласе Сомбатхей микрорайонышто у районым чоҥымаште тудын надырже кугу. Пӧртым тендерым сеҥен налше организаций-влак чоҥат.
Елена Мосунова Марий Элысе Чоҥышо-влакын ушемжым 2015 ий годсек ты ушемым вуйлата. 1977 ийыште Йошкар-Оласе строительный техникумым тунем лектын да распределений почеш Пермь олашке логалын. Ондак мастер, вара участкым вуйлатыше лийын. 1996 ийыште уэш Йошкар-Олашке пӧртылын да «Маригражданстрой» ОАО-што 2014 ий марте отделочный пашам виктарыме шотышто вуйлатыше лийын. «Чаманен каласаш логалеш, тыгай кугу организаций тачылан петырналтын, уке манына. Туге гынат тушто пашам ыштыше сай специалист-влак шке пашаштым коден каен огытыл, моло чоҥымо предприятийлаш кусненыт. Шукын «Казанский посад» ООО-што пашам ыштат. Мыйын пытартыш объектем Эрик Сапаев лӱмеш опере да балет театр лийын. Тыгак кушко ом ончал, чонлан лишыл чоҥымо объект-влакна койыт. Марий Элна, Йошкар-Олана тӱзланыже манын, кажне кечын ик кӱлешан пашам, илыме верым ситарыме, моло чоҥымо сомылым шуктена», — каласыш Елена Савельевна.
Пӧртым чоҥымо пашалан кермычым, керамзитым, блок плитам да чыла материалым шкенан републикыштак ыштен луктыт. Чыла нине организаций-влак ушемын шулдыржо йымалне улыт.
Татьяна Пчёлкина.
Чоҥышо-влак ушемын архивше гыч налме фото-влак.