Тый ойым Параньга район Яҥгетсолаште шочын-кушшо, туштак ешым чумырышо Алёна Вячеславовна Морозова эше студентше годымак шканже пеҥгыдын ойлен. Тудо кок меҥге утла тораште верланыше Матародо школышто тӱҥалтыш класслам индешымше ий туныкта.
Изинек яллан шӱман
А ял илышлан чот шӱмаҥмыже, Матародо школышто 9-ше классым тунем пытарымеке, утыр шижалтын. Тунам Алёна Йошкар-Оласе педагогический лицейышке тунемаш каен. Сайын тунемын, но чон эре шочмо вершӧрыш, ача-ава деке шупшын. Лач тунам шочмо кундемын шерге, лишыл улмыжым умылаш тӱҥалын. 2003 ийыште тудо Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутышко руш да марий йылмылам туныктышылан тунемаш пурен.
– Оласе илыш мыйым сымыстарен огыл. Южшо келшен огыл. Ласкалык йӧршеш уке: йырымваш – йӱк-йӱан, чыланат ала-кушко вашкат. Сандене тышеч каяш шоненам. Тунем лекмеке, Яҥгетсолашке пӧртыльым, – мане А.Морозова.
Школышто –индеш ий
Дипломым налмеке, Алёна Яҥгетсолашке Женя таҥжылан марлан лектын. Ӱдыр ден каче изинек икте-весым паленыт, эсогыл ик школышто да ик классыште тунемыныт. Лач самырык пагытыште икте-весым йӧратен шынденыт. Шым ий келшыме жапым вате-марий тачат порын шарналта.
Евгений Алёна семынак яллан шӱмаҥ лийын. Сандене шке вершӧрыштак шочшан, суртан лияш шоненыт. Тыге нуно, ача-ава деч кораҥын, пӧръеҥын коважын суртыштыжо илаш тӱҥалыныт. Пӧртым уэмденыт, чыла шотыш конденыт.
Евгений профессийже дене – чоҥышо, кидше чылалан толеш. Тудо пурам нӧлта, пӧрт леведышым леведеш да моло пашам устан ышта. Москошко, Озаҥышке ятыр ий кудалыштын. Кызыт шке кундемыштак йодмо почеш чоҥымо сомылым шукта. А Алёнам паша корно Матародо школышко конден. Тудо 3-шо классым туныкта.
– Школышто паша вер укелан кӧра мый Параньга посёлкысо техникумышто ужалышылан кок ий тунемым. Кевытыште икмыняр жап ыштышым. 2012 ийыште мыйым школыш ӱжыч да тӱҥалтыш класслам туныкташ ӱшанышт. Трукышто ӧрмалгенам, лӱдынам, торешат лийынам ыле. «Лӱдат, тугеже ответственный улат. Оҥым кырен от шинче!» – мане школ директор. Тыге изи икшыве-влак дене пашам ышташ тӱҥальым. Эн ончыч неле лийын. Тӱҥалтыш класслаште ышташ курсым эртышым, шке гыч шуко тунемым. Мыйым икымше туныктышем Маргарита Бессонова кугу наставникем лийын. Тудлан поснак таум ойлем.
Тӱҥалтыш класслаште туныкташ чыла предметым сайын палыман. Ме икшыве-влаклан негызым пуэна. Йочалан кугу пример лийшаш улына. Вет кузе отметкым шындет, йоҥылышым тӧрлет, доскаш возет – чыла тидым йоча шӱм вошт колта.
Индеш ийыште кок выпускым луктынам. Кызыт 3-шо классыштем 17 йоча тунемеш. Йоча-влак тӱрлӧ улыт, кажныжын молан-гынат мастар. Икте почеламутым сылнын лудеш, тӱрлӧ конкурсышто сеҥышыш лектеш гын, весе устан сӱретла да мура, кумшо сайын тунемеш. Кажне выпускыштем талантан, почеламутым сылнын лудшо йочам эре кычалам. Кызыт тыгай ик эрге да кок ӱдыр улыт. Нунын дене ме тӱрлӧ конкурсыш ушнена.
Йоча-влаклан тыгак математике да конструирований кружок-влакым эртарем. Ончыч эше бисер дене пунаш туныктенам.
Икшыве-влакын сайын тунеммышт – мыланем кугу куан. Тугеже кечем арам эртен огыл шонем, – мане А.Морозова.
Алёна Вячеславовна – школышто пагалыме еҥ, чыла шотыштат уста, мастар. Тудо Параньга районышто самырык туныктышо-влакын ушемыштым ынде икмыняр ий вуйлата. Нунылан полышым пуа, йодышыштым решатла. Конкурсым, семинарым эртарен колташ ронолан, образований пӧлкалан полша. Тыгак тудо тӱрлӧ конкурсыш, семинарыш шкенжым чӱчкыдын ушна. Мутлан, 2018 ийыште Советский районышто эртыше шанче да практике конференцийыште 3-шо вер дене палемдалтын.
Эрвин, Марк…
Морозовмыт мужырын пиалже – Эрвин ден Марк эргышт. Кызыт 13 ияш Эрвин Матародо школышто 8-ше классыште тунемеш, 9 ияш Марк Яҥгетсоласе тӱҥалтыш школыш 3-шо классыш коштеш.
Икымше йочалан ача-ава марий лӱмым пуэн, «эр вий» манмым ончыкта. А Марк православий лӱмым нумалеш. Икшыве-влак икте-весышт деч ойыртемалтыт, кажныжын молан-гынат мастарлыкше уло. Эрвин семӱзгарлан шӱман, баскетболла модаш кумылан. Тудо Параньга посёлкысо Йоча сымыктыш школышто куд ий тунемын. Баяным, гармоньым сайын шокта. Марк изиракше годым сӱретлаш кумылан лийын гын, кызыт тудо футболла модаш тале. Тыгак нӧшмым кошташ йӧрата. Куштылго кидше дене аважлан шошым ӱдаш полышкала.
Морозовмыт ешлан жапым шуко ойыраш тыршат. Кастене йоча-влак дене пырля шашке, шахмат, тӱрлӧ картычке дене модыт. Пӱртӱсыш канаш лектыт, родо-тукым дене пайремым пырля эртарат. Кеҥежым снегым, мӧрым, модым погат, колым кучат.
– Ялеш кодмылан ом ӧкынӧ. Тыште илаш лиеш. Вершӧр сылне, юж яндар, йырымваш – тымык, ару. Корнымбалне илена, райрӱдыш маршрутко чӱчкыдын кудалыштеш. Суртыш газым, вӱдым пуртымо. Икшыве-влаклан тунемаш школ уло. Тӱҥжӧ – паша вер уло. Уке гынат, тӱрлӧ йӧным кычалын, пашам ышташ лиеш. Шуко пӧръеҥ тора кундемыш оксам ышташ кудалыштеш. Яҥгетсолаште ятыр у пӧртым чоҥаш тӱҥалыныт. Тидыже моткоч куандара. Тугеже ялеш кодшо-влак улыт, шонем.
Ончыкылан пӧртым уэмден колташ, тыштак илаш шонена, – иктешлыш Алёна Морозова.
Морозовмыт еш дене палыме лияш куанле ыле. Марий шӱлышан, тыматле кумылан, проста, тӱҥжӧ, шочмо вершӧрым йӧратыше улыт. Сандене яллаште тыгай самырык еҥ-влакым шукырак ужмо шуэш. Тунам вершӧрын ончыкылыкшо волгыдо лиеш.
