Еш – нимо деч шерге кугу поянлык, пиал перке. Ешыште шочшо шуко гын, адакшым чылан эрге улыт – ача-авалан вич пачаш кугу куан, вет нуно, кушкын шумекышт, ӱшанле эҥертыш лийыт. Теве Морко район Чопак ялыште илыше вате-марий Наталья Викторовна ден Владислав Яметович Ямбаевмыт вич эргым ончен куштат, тыгодым вольыкым ашнат. Сандене мӱкш гае тыршен, эр-кас эре пашам ыштат.
Ялыште тунемалтын
Ик уреман Чопак ял Шеҥше ял шотан илемышке пура. Самырык-влак утларакшым олашке илаш кусненыт, сандене тыште шукыжым илалше еҥ-влак улыт. Туге гынат чыла еҥым оласе илыш сымыстарен огеш керт. Теве Ямбаевмыт самырык годымак ты кундемешак кодаш, шуко шочшан лияш да ялысе еҥ-влак семынак вольыкым ашнаш шоненыт.
Таче ача-ава кумылым вич эрге кечыйол гай вӱчка. Кызыт вате-марий кудымшо шочшым чон-вургыж вучат. А вӱташте шонымо семынак вольык улан илышлан ӱшаным шочыкта, ешым пукшен-йӱкташ шийвундо перкем пуа.
Куд ушкал, кум туна…
Наталья – Шеҥше селан ӱдыржӧ. Йошкар-Олаште Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутышто тӱҥалтыш класслам туныктышылан тунем пытарен. Но паша корныжо кевытышке конден. Ятыр ий пошкудо Усурт Вараҥыж ялысе райпо кевытыште ужалкала. Тидлан посна курсым тунем лектын, разрядше уло. Владислав пелашыже Владислав Йошкар-Олаште аграрный колледжыште электрик профессийым налын. Шолдыра вольыкым шуко ашнымылан кӧра суртыштак шогылтеш.
Вӱташтышт куд ушкал, кум туна, ӱшкыж, кум презе шогат. Сандене паша ситыше. Пукшыман-йӱктыман, ӧрдыктарен моштыман, шудымат шагал огыл ыштыман, терысымат эре лукман. Пӧръеҥын тракторжо уло. Сандене шудым ямдылыме, тыгак мландым курал-ӱдымӧ пашам шкеак шукта.
«Куд гектар утла мландына уло. Тушко ме шудым ӱдена. Пелашем телым эре вольык дене шогылтеш, шошым-кеҥежым паша ситышынак ешаралтеш. Калыклан пакчам куралеш, тырмала, кора. Тыгак шудымат солен пуа.
Шуко вольыкым ончен ноялтеш, южгунамже шер темеш. Арня дене кӱтӱшкӧ коштына. Эре йол ӱмбалне шогылтман. Каналташ жапна уке. Но ялыште тиддеч посна огеш лий. Ик-кок ушкалым ончымо огеш шу. Йоча-влакым куштыман, йол ӱмбак шогалтыман Шӧр, шыл кӱшеш оксам ышташ тыршена. Ушкалым аппарат дене лӱштена, шӧрым Татарстан кундемышке колтена. А ӱшкыжым шыллан кучена. Икмыняржым кызытеш сдатленна. Вет оласе калык эре ялысе шылым йодеш. Налше-влак улыт. Шкан кодена», – каласыш Наталья.
Ший дечат шерге
Эрге шочшым ончен кушташ куштылго огыл. Нунын дене икойыш шуын, воспитатлен моштыман, эскерыде огеш лий. Эн кугуракше, Сергей, Татарстан кундем Атня селасе техникумышто механиклан тунемеш. Женя эргышт Кокласола лицейым физмат шӧрын дене тений тунем пытарен. Ик ий почела шочшо Максим ден Ярослав Нуж-Ключ школышто шинчымашым налыт. Максим тений кумшо классым пытарен, Ярослав – кокымшым. А Михаиллан вашке 6 ий темеш. Тудо Нуж Ключ йочасадышке коштеш.
Эрге-влак икте-весе деч ойыртемалтыт, мастарлыкыштат уло. Семӱзгарланат шӱман улыт, спортымат йӧратат.
«Сергей сӱретлаш кертеш, тыгак гармонь дене шоктен мошта. Женя гитарлан шӱман. Очыни, семӱзгарым йӧратымышт кочашт, пелашемын ачаже, деч куснен. Тудо шокташ пеш йӧрата ыле. Коктынат армрестлинг дене заниматлат. Женя волейбол дене модаш тале. Тудын шуко грамотшо, медальже погынен. А изирак эргым-влакын мастарлыкышт тунар огеш палдырне. Сергей ден Женя пашам ышташ чот полышкалат, трактор дене кудалыштыт. Нуно огыл гын, ме тынар вольыкшым ончен огына сеҥе ыле. Кажныжым пашалан шӱмаҥдена: вӱдым шават, шӱкым кӱрыт»,– ойла озавате.
Ял верч толаша
Суртоза Владислав Яметович ынде ятыр ий – Чопак ялысе депутат, старосто. Ял илышым саемдыме, тӱзатыме шотышто тырша, эскера. Ял калык дене погынен, корным тӧрленыт, лакылам петыреныт. Ынде йӱр деч вара корно тунар уда огыл. Ты ялыште газ уке, вӱдпучым шупшмо огыл. Сандене пӧртым пу дене ырыктат, скважине гыч вӱдым налыт.
Озавате телылан киярым, помидорым шинчалта, тӱрлӧ салатым, компотым ыштылеш. Модым рӱж погаш коштыт. Шкан ситарат, ужалашат кодеш. Ямбаевымт еш икте-весылан полышкален ила.
«Ешыште мыняр шуко шочшо, тунар сай. Пырля вашла келшен илыман», – мучашлан пелештыш озавате.
Тудын мутшо дене мыят келшем. Шукын лият гын, ешыште весела, пашамат ышташ куштылгырак. Но ответственность садак кугу, кажныжым йол ӱмбак шогалташ манын, шагал огыл оксам ситарыман. Ямбаевмыт вате-марий тидын шотышто ӧрын-вожыл огыт шого, шке шочшо верч пӱжвӱдым йоктарен тыршат.