Утарышын сӱретше

Иван Ямбердовын шкешотан тоштерым ушештарыше мастерскойыштыжо моло сÿрет дене пырля икмыняр юмоҥа (шкенжын сӱретлымыжат, погымыжат) уло. Шуко радына коклаште ты ойыртемалтше паша-влак вигак шинчаш огыт перне, но чия мастарын илышыштыже тидат посна верым налеш улмаш.

Татарстан кундемыште верланыше Никольский селам марий-влак Баринсола маныт, Волжский район гыч ожно тусо пазарыш вольыкым ужалаш коштыныт.

– Тушто марий мастар-влак Никольский скитым (скитше марла «шке кид дене ыштыме» манын лудаш лиеш) чоҥаш полшеныт. Теве ончал – Утарышым (Спасительым) сӱретленам, ты черкыш пуаш шонем, – мане Иван Михайлович тений августышто вашлийме годым.

«Юмоҥам ыштет?» йодшо гай ӧрын ончалмылан ешарыш:

– Тидлан мыйын раме ончычак лийын, сӱрет кугытшат, молыжат – лач скитыште вераҥдаш келшен толшо.

Мольберт ончылно художникын тургыжланенрак, уло вийын тыршымыже ты гана поснак шижалте.

– Мый тидым ыштышаш омыл гын, Юмо тышке «ок кондо» ыле. Чонышто ала-мо шкеак шижтара, тыге кöргö вий утыр лектеш. Да, куштылго огыл тидлан пижаш, – кӱлеш чиям кычалшыжла каласкала Иван Михайлович. – Юмоҥам сÿретлыме, ыштыме пашам шуко шымленам. Черкышкат миенам, шке семын пелештенам.

Паша лугычак воктен шогышо рамым налын, уремыш лукто: баллонысо чиям шыжыктен шöртняҥдыш. «Час ужат, тылеч вара кузе сӱрет вашталтын волгыдемеш!» – манын ешарыш. – Кистычкынат нелытше уло: шонаш, кычалаш, келыштараш кÿлеш, сандене моло неле пашам ыштыше гаяк меат пÿжалтына».

Тылеч вара эше кок гана вашлийна: сÿретын шинча ончылнак вашталтмыжым, «ылыжмыжым» мастар дене пырля эскерышна.

6 сентябрьыште Никольский скитым почмо лӱмеш пайрем эртен. Утарышын образшым И.Ямбердов да йолташыже, полышкалыше-влак дене тушко эрлашын намиен шуктеныт.

Вараш кодмылан огыл, корно тыге шуйналтшаш улмаш манын пеҥгыдемден каласкалыш:

– Скитыш намийыме деч ончыч ме Морко районысо Арын черкыш логална. Вигак каласем: нимом ончылгоч палемдыме огыл, ала-можо шке кÿлеш верыш наҥгаен. Арыныште черкыже – Христос шочмо лÿмеш. Тугеже мыйын сÿрет Спаситель шочмым ончыкта да лач ты черкыш разрешенийым налаш пурышаш улына улмаш… Волжский районысо Корамасыште шочмо пöрт олмышто сортам чÿктен, тауштен пелештышым. Чевер саска дене леведалтше олмапу йымалне чылажат тиде ышталтын. Ончыч ачамын шындыме олмапужо ыле, но тудым пÿчкын кораҥденыт. Олмешыже весе шочын, кеч нигö шындыше лийын огыл. Ачамым Олма спас кечын пуштыныт, кочамынат тыгаяк кочо пÿрымаш лийын, тиде пайрем кечынак тоеныт.

Палена: Иван Михайлович сӱрет деч посна фотомат шуко ыштылеш. Тиде ганат чыла сниматлен. Кызыт тудым шымлен ончалмеке, шуко ӧрыктарыше тат палдырна. Иктыже теве (фотошто): Утарышын сӱретшым Арын черке покшелне алтарь ончылно шогалтыме. Кÿварыште – ковёр. А тудын тÿсшӧ сÿретысе чевер вургем гаяк, пуйто ик чия дене сÿретлыме. Иван Ямбердовын «лудмыж» гоч коеш: кÿвар ÿмбалне шогышо юмым сÿретлыман радына ончылно ковёр шаралтын, кужу корныш тарванымым ушештара.

– Волжский район Святой Гурий лÿмеш Пöтъял черке деке миен савырныме деч вара Никольский черкыш Раиф монастырь гоч кайышна. Мемнан мийымеке, скитыште ик священникат уке ыле. Кӧргыш пурен, Утарышын образшым пижыктышаш верышке келыштарен ончышна да мöҥгеш лукна – шке гыч айда-йöра ыштылаш ок лий. Вара сортам чӱктен черкыш пурышна. Тиде жапыште скитым ышташ полшышо мастар, мемнан палымына, Раиф монастырьын кугуракше деке йыҥгыртыш: юмоҥан палемдыме верыш сакаш чыла шотыштат келшен толмыж нерген увертарыш. «Сакыза, ме тиде сÿретым вученна», — вашештышт тудлан. Корно мучко мый пеш шуко фотом ыштенам ыле, фотоаппарат чыла сайын пашам ыштыш. Юмоҥам алтарьыш сакымеке, тетла ик кадрымат ышташ ыш лий. Тугеже тиде пашам шке вержым муын манын шонаш гына кодеш… Ӱмырыштем тÿрлым эскераш логалын, но тыгай öрыктарышым эше ужын омыл ыле, – пелештыш мучашлан художник.

Эдуард Иманаев.

Лӱмлӧ художникын мастерскойышто «шочшо» Утарышын сӱретшым корныш тарватыме годым.
Морко районысо Арын селаште Христос шочмо лӱмеш черкыште: кайышаш корно кужу…
И.Ямбердовын Таня ӱдыржӧ скитыште скрипкам шокта
Татарстанысе Никольский скитыште Утарышын образше волгалтшын коеш.
Никольский скитыште Утарышым алтарьыш вераҥдымеке, фотоаппарат «пашам ыштымым чарнен».

Фотом И.Ямбердовын архивше гыч налме.