Ушкалым ашнаш ӧрканыман огыл

Ялысе еҥын пашаже шотлен пытарыдыме. Вӱта тич вольыкет уло гын, сомыл эше утларак ешаралт толеш. Тидлан чытышет, вий-куатет гына ситышт. Тӱҥжӧ – ӧрканыман огыл, тунам лектышат лиеш. Тидым Параньга район Олор ялыште илыше вате-марий  Вера Ивановна ден Валерий Иванович Пектубаевмыт деке унала миен коштмеке умылышым. Нуно ятыр ий шуко ушкалым ашнат, презым ончат. Тыге шӧр лӱштыш дене ыштен налме окса еш роскотым петыраш, шочшым пукшаш-йӱкташ полша. Кызыт кугу чапле вӱташтышт куд ушкал, кум презе, ик ӱшкыж шогат.

Моско палымым ыштен

Вате-марий кеч-могай пашам пырля, кутырен ыштат. Пашаче озаватын пӧрткӧргыжат моткоч ару да чатка чылажат – шке верыштыже. Сурт ужар кушкыллан поян. Окнаштыже орхидей, герань да моло пеледыш-влак идалык мучко пеледалтыт.

Вера Ивановна Волжский район Карай ялеш шочын-кушкын. Волжск олаште штукатур-маляр да ургызылан тунем лекмеке, икмыняр ий Озаҥыште тыршен, варажым Москошко куснен. Лачак Москошто пакчасаскам куштымо теплицыште ыштымыж годым Валерий дене палыме лийын. Коктынат ик верыште, но тӱрлӧ пӧлкаште пашам ыштеныт. Келшаш тӱҥалыныт, 2009 ийыште ешаҥыныт.

Шочшышт усталык шӱлышан, мураш-кушташ йӧратыше улыт. Сергей Волжск оласе индустриально-технологический техникумын Пӧтъялыште верланыше филиалыштыже кокымшо ий тунемеш. Тракторист, каменщик, сварщик лияш ямдылалтеш. Гармонь дене сайын шоктен мошта. Изиракше годым Параньга посёлкысо музыкальный школышто тунемын. Кызыт гармонь кидыштыже модеш веле. Шокталта, шкеак муралта. Полина Олор школышто 5-ше классыште тунемеш. Баскетбол секцийыш коштеш. А куд ияш Платон але йочасадыште. Ача-ава шочшыштым изинек пашалан шӱмаҥдат. Полина аваже уке годым шкеак кочкаш шолта, пӧрткӧргым эрыкта. Почешыже Платон шӱдырна, акажлан полышкала.

Куд ушкалым ончат

Пектубаевмытын суртышт ялыш пурымаште тӱҥ уремыште верланен. Ик каныш кечын нунын деке миен тольым. Мийымем нерген ончылгоч шижтарымем дене суртоза ден озавате мӧҥгыштак ыльыч. Вера акай газ плита ончылно тутло чесым ямдыла, пелашыже сурткӧргысӧ пашам ыштылеш ыле. Ава пелен йоча-влак пӧрдыт.

Пектубаевмыт эреак вольыкан лияш шоненыт. Вера Ивановна, Олорышко марлан толмекыже, ушкалым ашнаш тыршен. 2016 ийыште вольыкым ешарен толаш тӱҥалыныт.

«Ялыште тыршет гын, илаш лиеш. Ит ӧркане гына. Тӱҥжӧ – таза лийман. Тазалыкет уло гын, чыла лиеш. А ялыште вольык деч посна мом ыштет? Шӧр дене кеч оксам ыштен налат. Адакшым ушкалым от ашне гын, оксам кушто муат? Тыгодым вольыкшым ашнаш куштылго огыл. Тиде – пӱжвӱд. Ӱшкыжым ашнаш ала-молан мылам лӱдыкшӧ гае чучеш. Тудым ончен моштыман, сайын ӧрдыктарыман. Сандене мый, шӧр кӱшеш оксам ышташ манын, шукырак ушкалым ашнаш шонен пыштышым.

Эн ончыч 2010 ийыште ушкалаш презым нальым да, тудым туна марте куштенам, ушкал лие. 2011 ийыште Усола ялыште ик ушкалым нальым. Урлыкым, тӱҥ шотышто, презе дене шуен, чотым ешарен толынам. Ты пашам ятыр ий шуктенам. Ӱшкыжаш презым ужаленна, ушкалашым шкан коденна. Тыгак погынен. 2016 ийыште адакат ик ушкалым нальым. Эн чотшо пытартыш куд ийыште шуко ашнаш тӱҥалынам.

Ончычшо тошто пу вӱташте ончаш толашыме. Вер шагаллан кӧра 2018 ийыште кугу вӱтам чоҥышна. Ынде тушто 6 ушкал, 1 ӱшкыж, 3 презе, сӧсна-влак шогат. Ушкал-влакым шинчырышке вӱраҥлыме. Кызыт вич ушкалым лӱштем. Кудымшыжо тӱж, вашке презым ыштышаш. 2018 ийыште лӱмынак лӱшташ аппаратым налынам. Тидыже пашам чот куштылемда, кидым кандара», – ойла Вера Ивановна

Ушкалым кузе пукшет, туге шӧрым налат. Шӧрым шукемдаш манын, кечеш ик гана ушменым пуат. Пел ведра посипкам пыштена. Эр-кас олымым варат, шудымат пукшена.

Шурным, олымым шке окса кӱшеш налыт. Кеҥеж мучко эре шудым ыштат. Тидлан трактор, шудым солымо, овартыме техникышт уло. Сандене шудым солыкташ, шупшыкташ еҥым тарлаш огеш кӱл. Тидыже поснак пашам куштылемда.

Чыве, лудо, шорык…

В.Пектубаева тыгак кажне ийын икмыняр сӧснам онча, кеҥежым комбым, чывым, лудым ашнаш налеш. Шорыкшат лийын, но кызыт уке.

2018 ийыште Вера акай ялысе ик частникын ушкал фермыштыже пашам ышташ тӱҥалын. Тушко кечеш кум гана миен толеш. Сандене вольыкым ончаш манын, кажне кечын эрдене ныл шагатлан кынелеш, вара вич шагатат пелылан фермышке куржеш. Валерий пелашыжын Моско гыч толмыж годым ӱдырамашлан куштылгырак лиеш. Тунам вольыкым ончымо паша пӧръеҥын вачышкыже кусна. Тыге южгунам ты суртышто каналташ жап огеш сите. Поснак кеҥежым паша чотак ешаралтеш.

Валерий Иванович дене чон почын мутланышна. Ятыр ий Москошко пашам ышташ кудалыштеш. Столяр-плотник улмыжлан кӧра кидше чылалан толеш. Йошкар-Олаште омсам ыштыме фирмыште 5 ий пашам ыштен. Ынде кандаш ий Москошто «Водоканал» организацийыште пашам ышта.

«Торашке кудалыштын шер темеш. Эре корнымбалне лияш логалеш. Мом ыштет? Йоча-влакым пукшыман-йӱктыман, йол ӱмбак шогалтыман. Кайыде огеш лий. Йӧра, кеч мӧҥгӧ пӧртылмеке, яра кияш огеш логал. Вӱташте вольык уло, нунын дене шогылтат», – ойла Валерий Иванович.

Тыгерак Пектубаевмытын тыршымыштым куанен ончет. Уло чоным пыштен, тӱҥалме пашам вораҥдарен толыт. Нунын дене мутланен, чот тыршымыштым ӧрдыж гыч эскерен, вате-марий дене кугешныме шуэш.