Шукыж годым черкыш сулыкнам касараш коштына. Юмым йӧратена, тудын деке лишкырак лийнена гын, храмыш чӱчкыдын толман. Кажне рушарня службыш коштын, арнялан вийым (благодать) налына. Черкыште утларакшым кугурак ийготан еҥ-влакым ужына. Ала ме, самырык тукым, сулыкна улдымо манын шонена? Но ӱдыр-рвезе-влак, шукыж годым храмыш толаш ӧрына, очыни. Вет тыште чылажымат чын ыштыман. Чон черкыш ӱжеш гынат, южо еҥ тушко пураш огеш тошт. Тидлан тӱрлӧ амал лийын кертеш. Мутлан, могай святойлан сортам чӱкташ але кузе ыреслаш огеш пале. Юмын закон дене ӱдыр-рвезе-влакым йоча годымак палдарышаш улыт. Морко посёлкысо Юмын кончымо лӱмеш храмыште самырык тукым дене пашам эре ыштат. Каласыман: тений тиде храмлан – 200 ий.
Моркышто бачышка Андриян Трофимовын тыршымыжлан кӧра пу черкым 1752 ийыште почмо. А кӱ храмым прихожан-влакын пуымо оксашт дене 1819 ийыште ыштыме. Тунам священниклан Яков Смирнов шоген. Черке кум престолан лийын. Тӱҥ престол – Юмын кончымо лӱмеш, пурла придел – апостол-влак Петр ден Павел лӱмеш, а шола придел – орланыше-влак София, Вера, Надежда да Любовь лӱмеш. Черкывуйышто 8 чаҥ улмаш. Аралалт кодшо документлаште XIX курымын кокымшо пелыштыже храмыште службо церковнославянла да марла эртаралтыныт манын возымо.
1933 ий 27 майыште черкым петыреныт. 1950-ше ийлаште тудо ужашын сӱмырлен, а черкывуйым пудештарыме. Варажым черке зданийым тӱвыра пӧртлан келыштарыме. Ятыр ий тушто кинотеатр лийын. А 1992 ийыште Юмынпӧртым угыч чоҥаш тӱҥалыныт. 1995 ий 1 январьыште Йошкар-Оласе да Марий Элысе епископ Иоанн (кызыт митрополит) храмын настоятельжылан священник Леонтий Очетовым шогалтен. Лач тунам храмым уэмдаш тӱҥалыныт. Угыч черкывуйым чоҥеныт, тошто леведышым улан вашталтеныт, у юмоҥа-влакым вераҥденыт, иконостасым уэмденыт, храм йыр асфальтым шареныт. Черкыште миссионерский, просветительский служенийым виктарен шогат. 2003 ий годсек йоча да кугыеҥ-влаклан Рушарня школ пашам ышта. Приходысо библиотеке фонд поян. Тушто кок тӱжем утла книга аралалтеш.
Лишыл жапыште черке пелен «Русичи» патриотический клубым почаш шонат. Тушко 5-11-ше класслаште тунемше йоча-влак коштын кертыт. Тидын нерген Рушарня школышто самырык-влак дене пашам ыштыше Людмила Геннадьевна Ямалиева каласкала: «Клуб пашам ышташ тӱҥалын манаш лиеш. Тудым отставкысе офицер Анатолий Алексеевич Дембелев вуйлата. Ӱдыр-рвезе-влаклан «Олимп» ФОК-ышто рукопашный бой дене занятийым эртара. А рушарнян Леонтий ача клубын участникше-влак дене духовный илыш нерген мутланат. Йоча-влак православный фильмым ончат. Ончыкшым клуб спортивно-туристический направлений дене пашам ышташ тӱҥалеш. Православный молодёжный клуб-влак дене кылым ыштен, пӱртӱс лоҥгаш пырля лекташ, иктаж-могай турнирым эртараш шонена.
Рушарня школышто самырык тукым дене кугу пашам ыштена. 42-60 йоча тушко коштеш. Эн изи йоча-влак куд ияш улыт. Икшыве-шамыч дене тӱрлӧ мероприятийлан ямдылалтына. Тений Рошто пайремлан йоча-влак да нунын ача-авашт дене пырля курчак вертеп постановкым шынденна.
Школыштына Юмо закон, Новый Завет дене палдарыше занятий-влакым эртарена. Йоча-влак церковнославянский йылмым тунемаш тыршат.
Морко районышто вич Рушарня школ уло. Ты школын пашаеҥже-влак дене пырля тӱрлӧ сынан мероприятийым, вашлиймашым, концертым эртарена. Кажне кеҥежым Арын селаште православный лагерь шке омсажым почеш. Тушко мемнан районысо, республикысе рушарня школласе участник-влак веле огыл, тыгак вес оласе, мутлан, Нижний Новгородысо Рушарня школла гыч, ӱдыр-рвезе-влак толыт. Рушарня школыш йоча-влак шукынжо шке кумылын коштыт, южыштым ача-авашт кондат».
«Школыштына вич пашаеҥ уло, — ойла Лариса Ивановна Ксенофонтова. – Мый Юмо закон, Ветхий да Новый Завет-влак священный писаний дене палдарыше занятий-влакым эртарем. Клавдия Николаевна Логинова церковно-хоровой пений занятийым вӱда, Ольга Раликовна Романова – рисований ден декоративно-прикладной искусство занятийым, Екатерина Валентиновна Воробьёва – христианский нравственность основым, святой-влакын илышышт нерген занятийым. Рушарня школын коллективше Морко посёлкысо йоча усталык рӱдерын пашаеҥже-влак дене пырля православный фестиваль ден конкурсым эртарат.
Шуко йоча черкыш, Рушарня школыш ӱшаным, йӧратымашым кычалын шкеак толеш. Вет йоча-влаклан Юмо – тиде йӧратымаш».
Черке пелен православный школыш кугыеҥ-влак коштыт. Моркышто илыше йолташ вате-влак Галина Владимировна Николаева ден Галина Романовна Резунова ик эн чолга прихожан улыт. «40 наре еҥ ты школыш кажне кушкыжмын вич шагат кастене толеш. Черкыш мыйым илыш да йолташ ӱдырем Галина Романовна конденыт, манаш лиеш. 2010 ийыште изам, варажым пелашем илыш гыч кайышт. Мыланем чот неле лийын. Изиэм годым ик кова тынеш пурте, но лишыл еҥем-влак деч посна кодмеке, 2011 ийыште черкыште тынеш угыч пуренам. Черкыш коштмо годым ончыч нимом пален, умылен омыл. А вара православный школыш толынам. Туныктышына Лариса Ивановна тӱрлӧ книгам лудаш темлен. Тушечынак шуко пален налынам. Чонем Юмылан почынам манын ойлен кертам», — ойла Г.Николаева.
Галина Резунова черкыште вич ий распространитель лийын, кассыште шинчен. «Кызыт Галина Владимировна дене пырля православный школыш коштына. Черке пашаеҥ-влаклан тӱрлӧ семын полышкалена, тылеч посна черке хорышто мурена. ™маште декабрьыште Епархий гоч Израильыште лияш пиал логалын. Пырля кайыше еҥ-влак дене пырля шуко святой верыште, храмыште лийынна. Иерусалим деч тораштак огыл Голгофыш миенна. Юмылан ӱшаныше кажне еҥ тушто лийшаш, шонем».
Ача-ава пример лийшаш улыт
Морко храмын настоятельже, протоиерей Леонтий Очетов самырык тукым дене поснак кугу пашам ыштен шогымо нерген ойлыш. Леонтий ача каласкала: «Шуко самырык еҥ черкыш ойгылан кӧра толыт. Тыште, шортын-шортын, Юмо деч нелылыкым сеҥаш йодыт. Ойгыш сулыкна, шакше койышна конда. Кунам айдеме шке йоҥылышыжым умыла, ача-аван мутыштым колыштыдымылан, осал мутым ойлымылан да моло сай огыл койышым ончыктымылан Юмо деч проститлаш йодеш. Тунам айдемын чонышкыжо благодать пура. Самырык тукымлан черкыш коштман, кумалман, поро кумылым ончыктыман. Кызыт илышна моткоч чот пужлен манын кертына. Ме, ача-ава-влак, йоча-шамычнам чын воспитатлышаш, Юмын законжо почеш туныктышаш улына. Шӱм падырашна-влаклан пример лийман. Эн ончыч черкыш шке толман, службышто шогыман. Юмо ача-авам пагалаш, шолышташ, пушташ, яжарланен кошташ, кыжганаш, кӧранаш, осал мут дене икте-весым мыскылаш огыл кӱштен. Нине сугыньым шуктена гын, илышыште кугу куан, ласкалык да пиал лийыт».
— Урем дене ошкылшыжла, айдеме чон йодмо почеш черкыш пурынеже. Тыгодым тудо, мутлан, чурийжым чот чиялтен але ӱдыръеҥ йолашым чиен. Тыгай годым черкыште шӧрын ончымымат але вурсен каласен ойлымымат палем. Тиде чын мо?
— Черке пашаеҥ-влаклан кугу чытыш кӱлеш. Тӱжвал сыным ончыман огыл. Тыгай чиеман еҥ толын гын, тугеже храмыш тудым Юмо, суксыжо конденыт. Кеч-кунамат порылыкым ончыктыман. Ик гана айдеме черкыш толеш да порылыкым шижеш гын, вес ганат тышке толаш кумылжо лектеш. Конешне, ӱдыр-влак храмыш кужу юбкым чиен, шовычым пидын толшаш улыт. Шуко гана тыгай сӱретым ужынам: илалшырак кова-влак самырык еҥ-влакым, йӱкым кугемден, черкыштак туныктен ойлат. Ласкан умылтарыман, нунын кумылыштым волтыман огыл. Илалше-влаклан чыташ тунемман, а самырык-шамычлан – мутым колышташ. Черкын омсаже чылалан почмо.
— Храмыш икымше гана толшо еҥлан эн ончыч могай юмоҥа ончылно сортам чӱктыман?
— Сортам налын, черке покшеке толын, ме Юмылан шке пӧртышкыжӧ кондымылан, илышым пӧлеклымылан тауштен кумалына. Юмо деч шкенам проститлаш, мыланна полшаш, корнынам волгалтараш йодына. Черкыш толын, еҥым ончен, тунемаш лиеш.
— Тений Морко посёлкысо черкылан 200 ий темын. Кугу лӱмгечым кузе пайремлаш шонеда?
— Идалык мучко шуко мероприятийым эртараш палемдыме. Январьыште храмыштына Волжский ден Шернур районласе епископ службым эртарен ыле. Морко калыклан черкым чоҥымылан 200 ий темме пеш кугу событий манын ойлен. Мартыште посёлкысо тӱвыра полатыште лӱмгече концертым эртаренна. Рушарня школыш коштшо ӱдыр-рвезе-влак дене Кугече пайремлан пӧлеклалтше тӱрлӧ номерым ямдылена. Июньышто черке пелен миссионер-влакын погыныштым почаш палемдыме. Тышке чыла миссионерым, педагог, чолга самырык еҥ-влакым пагален ӱжына. Тыгак Морко храмын историйже, кызытсе илышыж нерген книгам савыктен лукташ шонена. Шуко архив документым погенна. Ятыр оҥай фактым пален налынна. Тиражше вич тӱжем наре лийшаш. Книгам школлаш, библиотекылаш, тыглай еҥ-влаклан пӧлеклена.
Анастасия Эманова.
«Православная инициатива» тӱнямбал грант конкурсын полышыж дене ямдылыме.
