Марий Турек район Сысоево кыдалаш школышто 74 йоча тунемеш. Школым 1967 ийыште чоҥымо. Совет Ушем Герой С.Р.Суворовын лӱмжым нумалше тунемме тӧнежыште 15 туныктышо пашам ышта. Тунемше-влакым 13 пошкудо ял гыч школ автобус шупшыкта. 2003 ийыште школ директорлан Ю.А.Зайцевым шогалтеныт. Юрий Александрович Сысоево школыш 1982 ийыште педучилище деч вара толын. Марий Элын сулло туныктышыжо тачат ӱдыр-рвезе-влаклан физкультурым туныкта.
Ешге – школышто
Юрий Александровичын ачажат туныктышо лийын. Александр Александрович ончыч Марий Пыламарий педучилищыште (петырнымешкыже) тунемын, пытаренже Шернур педучилищым. Армий деч вара тудым Параньга район Памашъялыш пашам ышташ колтеныт, самырык туныктышо тӱҥалтыш класслам туныктен. Туштак ончыкылык пелашыже Анастасия Аксюбовна дене палыме лийын. 1962 ийыште Зайцевмыт Вочарма ялыш илаш кусненыт.
– Кок шольым дене пырля школышто кушкынна, садлан мыйым изиэм годым Школ Юрик маныт ыле. Пӧртнат школ воктенак верланен. Ачам туныктен, школ директор лийын. Авамат школышто пашам ыштен: кочкаш шолтен, арулыкым эскерен, коҥгаш олтен. Телым школ кудывечыште лумым куэнна, шошым, кеҥежым да шыжым арун ӱштын шындена ыле. Школ коҥгаш олташ кеҥеж каникул годым ешге пум ямдыленна. 100 кубометр наре чодырам конден пуатат, тудым шкеак йыгенна, шелыштынна, нумалынна. Шарнем, шыжым пызлыгичкым поген коштенна да ужалыме окса дене бензопилам налынна, – каласкала Юрий Александрович.
Школ директорын йочаже-влаклан южгунам эрдене, кум шагатланак кынелын, аваштлан полшаш логалын. Зайцевмыт ешыште илыш тӱрыснек школ дене кылдалтын, паша деч варат мӧҥгыштышт школ илыш нергенак кутыреныт, тӱрлӧ йодышым рашемденыт, каҥашеныт. Кызыт Вочарма ялыште Зайцевмытын суртышт яра шинча, школ оралтым шукертак ронченыт. Анастасия Аксюбовна Сергей эргыж дене Косолап селаште ила.
Ачажын корныж дене
Ачажын пашажым ончен, 9-ше классыште тунеммыж годым Юрият туныктышо лияш шонен пыштен. Александр Александрович таза илыш-йӱлам кучен, футболла да волейболла модын, кирым нӧлтен. Эргыже-шамычымат тидлан шӱмаҥден. Юрий спортлан шӱман кушкын: физкультурыш куанен коштын, волейболла, баскетболла модын, телым ече дене коштын. Сысоево школым пытарымекыже, тудо Йошкар-Олаш кудалын да пединститутын спортфакышкыже тунемаш пурен.
– Ачам пеҥгыде койыш-шоктышан ыле. Школыштат, ялыштат пагалыме еҥ лийын. «Те туныктышын эргыже улыда. Садлан моло-влак тендам чыла шотыштат пример шотеш шындышаш улыт. Кредалын, туманлен коштман огыл. Тендам ончат. Туныктышын шке йочаже уда койышым ончыкта гын, тудлан вес еҥын икшывыжым туныкташ келшен ок тол», –ойла ыле ачана. Туныктышо лияш шонем манын каласымекем, ачам пеш куанен. Туныктышо тукымнам шуйышо лият манын каласен тунам, – ойла Ю.А.Зайцев.
Йоча чыла шижеш
Юрий Александрович йоча-влак дене ынде 41 ий пашам ышта. Сысоево школ Марий Турек районышто веле огыл, республик мучкат спорт аланыште кӱкшӧ сеҥымашыж дене палыме. Волейбол да баскетбол дене таҥасымашлаште тунемше-влак ончыл верым налыт. Ече дене таҥасымашлаште районышто да республикыште сеҥышыш лектыт. Шыжым да шошым кроссышто куржталыт.
Физкультур урок годым Юрий Александрович йоча-влакын куржталмыштым але модмыштым ӧрдыж гыч ончен ок шого. Тудо шкежат ӱдыр-рвезе-влак деке ушна. Ю.Зайцевын ты школышто тунеммыж годым 400 наре йоча тунемаш коштын. Директорлан шогалмыж годым 268 йоча тунемын. Жап вашталтеш. Ончыч йоча-влак туныктышын кӱштымыжым вучен огытыл: мечым налын модыныт, яра жапышт годым шкеак ечыш шогалыныт. Юрий Александровичын ойлымыж почеш, кызыт тунемше-шамычым изиш поктылаш кӱлеш, нуно утларак жапым компьютер ончылно але телефон дене эртараш йӧратат.
– Тунемше-влак дене кылым муын моштет гын, нуно куржталашат, модашат тӱҥалыт. Но тидлан нунын дене утларак кутырыман, умылтарыман: таза капкыл туныктышылан огыл, шкаланыштак кӱлеш. Туныктышо шкежат сай примерым ончыктышаш. Школышто йоча-влакым воспитатлет, а шкеже, школ капкам лектын, тамакым пижыктет але кочывӱдым йӱат, уда мутым ойлет гын, шотлан ок тол. Йоча чыла шижеш. Кажне икшывын спортын иктаж-могай видшылан келшыше моштымашыже уло. Туныктышын пашаже – тидым ужын да шижын мошташ да чын корныш шогалаш полшаш, – манеш Юрий Александрович.
Ача, коча да пелаш
Юрий Александрович Надежда Васильевна пелашыж дене Сысоево ялыште илат. Кум икшывым ончен куштеныт, ик уныкашт куандара. Елена ӱдырышт Ямал-Ненец АО-со Губкинский олаште ешыж дене ила. Наталья Москошто ила да пашам ышта. Василий МарГУ-м информатикым туныктышылан тунем лектын, Озаҥ олаште ила да пашам ышта. Тудо чонжылан лишыл пашам кычалме корнышто гына, но икшыве-влак дене лияш келша.
Юрий Александровичын Сергей шольыжат – Марий Элын сулло туныктышыжо. Тудо Косолап селасе школышто технологийым туныкта. Изирак Алесандр шольышт военный лийын, кызыт – сулен налме канышыште.
Юрий Александрович тунемшыже-влаклан жапым, йӧратымашым ок чамане, шке профессийыштыже чоным пыштен тырша. Тыгай туныктышын пашаштыже лектыш икмыняр пачаш кугу лиеш.
Авторын фотожо.