Советский район Михайловка селаште илыше 70 ияш З.В.Ореховат Саша эргыжым мобилизацийын икымше тӱшкаже кайыме годым 2022 ийыште ужатен.
Тидын нерген ава тыгерак каласкалыш:
– Икымше тӱшка рвезе-влакым 18 сентябрьыште Озаҥыш наҥгаеныт. Нуным тусо танковый училищыште туныктеныт. А 27 декабрьыште мый Саша эргымым ужаташ Озаҥышке миенам. Нине салтак-шамыч 31 декабрь йӱдымак кугу бомбёжко йымак логалыныт. Ныл кече поезд вагонышто шинченыт. Варажым нуно Ростов-на-Дону олашке лектыныт. 3 январьыште бой кайыме верыш миен шуыныт да позицийлашке каеныт. Саша спецоперацийыште снайпер семын тыршаш тӱҥалын.
А 2022 ий 8 февральыште эргым сусырген. Мыйым лачак «Кичиер» санаторийыш колтеныт ыле. Тушеч мылам Саша пӱтыралын да «Авай, мый сусыргенам» манын.
Варажым отпуск нергенат ойлен ыле. Ныл гана мӧҥгӧ велыш толаш тӧчен, но лектын кертын огыл: я кӱртньыгорно вокзал гыч мӧҥгеш наҥгаеныт, я эше вес амал лектын.
Саша шуко йочасадым арален кодымо, киддыме-йолдымо салтак-влакым утарыме нерген каласкален. Колышо капымат ятыр нумалынам манын…
Ойгандареныт
А ик кечын Зинаида Васильевна Орехован телефонышкыжо взвод командир деч увер толеш: «Ваш сын умер». Тунам Зинаида Васильевна уремыште лийын. Тыгай ойган уверым пален налмеке, ава шке пӧрт пачерышкыже нылйола нушкын да пыкше миен шуын.
Чон вургыжмо пагыт нерген ава тыгерак шарналтыш:
– Мый декем тунам пачерышкем сай, поро пошкудем-влак куржын толыныт да утареныт, ылыжтареныт. Икмыняр минут гыч эргым пӱтыралын да ойла: «Авай, мый толынам позицийыш, илыше да таза улам». Мыйже ӧрынам да эргымлан каласенам: «Кызыт уэш мылам йыҥгырте, еҥ-влакат колышт». Тунам эше пошкудем-шамыч пачер гыч каен шуктен огытыл ыле. А мый шортмем чарненат ом керт. «Мо лийынат? Молан шортат?» – йодын Саша. Тунам командирын возымыжым ойленам.
А варажым Александр кокымшо гана сусырген. Ты гана кок осколко шӱйышкыжӧ пурен, кӱртньӧ пудырго-влак тупышкыжо шыҥеныт. Ты кечын тале бой кайыме деч вара Сашан взводшо гыч коктын гына илен кодыныт.
– Эргыдаже кузе утаралт кодын?– йодынам шинчавӱд йӧре да чытырыше йӱкшӧ дене каласкалыше ава деч.
– Тудын ӱмбаке ик рвезе камвозын да илышыжым утарен коден. Чаманем, варажым тудо рвезат сусырген, госпитальыште кужу жап эмлалтын, – вашештыш куд уныкан кова.
Илыш корно
Ава дене мутланымаш деч вара ик кечын А.С.Ореховым редакцийышкына ӱжна. Тудо эртыме корныж нерген радамлен пуыш.
Зинаида Васильевна ден Степан Семёнович ныл шочшан лийыныт. Но ик йочашт 7 ияшыж годым черланен колен. Эн кугуракше, Евгений, Чечняште шке порысшым шуктен. Люба ӱдырышт кызыт пилорамыште пашам ышта. А Саша эргышт СВО-што служитлен, кок гана сусыргымо деч вара кызыт реабилитацийым эрта.
Александр 1998-2000 ийлаште армийыште Краснодар крайысе Тимашевский районысо погранвойскаште служитлен. Тушеч сержант званий дене пӧртылын.
Советский район Вечын техникумышто трактористлан тунем лекме деч вара Александр ятыр вере ты сомылым шуктен. Эсогыл армий деч вара служитлыме верыш кудалын да тусо «Нива» озанлыкыште трактористлан ик ий пашам ыштен. Варажым вневедомственный охраныште, вес вереат охранниклан тыршен. «Шойбулакский» племзаводын сӧсна комплексыштыже тӱрлӧ пашам шуктен. А мобилизаций дене наҥгайыме деч ончыч «Семол» предприятийын стройбригадыштыже лийын. Теве 2020-2021 ийлаште бригаде Медведево районысо Руш Кукмарийыште роботизироватлыме фермым чоҥен.
СВО—што
– Мый БАРС-ыште (боевой армейский резерв страны) шотлалтынам. Икымше повесткым мылам 15 майыште колтеныт ыле. Но варажым сентябрьлан коденыт. Озаҥыште лӱйкалаш кум тылзе тунеммеке, 109-ше полкын отдельный снайперский взводышкыжо колтеныт. Старший снайпер лийынам, Калашниковын автоматше да Драгуновын снайпер винтовкыж дене лӱйкаленам. А йӱдым колышо салтак-влакым ятыр луктеденна. «Док» позывноян доктор деке нумалынна. Тиде Медведево район гыч врач Игорь Сошников ыле. Тудо тений январьыште вуйым пыштен.
Озаҥыште лӱйкалаш тунемше-влак кокла гыч ик взводыш визытын логалынна ыле: кумытын – Марий Эл, коктын – Татарстан гыч. Мыйын илышем Татарстанысе Тетюши район гыч «Кадет» позывноян 23 ияш рвезе утарен. Кызыт туддене чӱчкыдын телефон дене кутырена, – каласкалыш Александр.
– Могай нелылыкым СВО-што шижында?
– Йӧсыжӧ укеат. Эн ончыч Донецк областьысе Шахтёрск ола воктене лийынна. Варажым Горловский район Енакиево ола, Бахмут район Зайцево ден Озеряновка посёлкыла воктене первый линийыште улмо годым вуй ӱмбалне коптер чоҥештылын, блиндаж гыч лекташ ок лий, йӱдым веле. Пукшаш пукшеныт, шкеат кевытыш коштынна. Но эреак шокшо кочкышым кочмо шуын. Сандене роллтоным наледенна, южгунамже шкеат шолтенна.
– 42 ияш улмыда годым каенда. А взводышто шкетак кугурак лийында?
– Набережные Челны ола гыч мый дечем кок ийлан кугурак пӧръеҥ ыле. Тудлан «Старый» позывнойым пуэныт. Шке кумылын миен ыле. Тений апрельыште тудым конденыт ыле.
– А тендан позывнвойда могай лийын?
– Рото командирем Марий Эл гычак марий пӧръеҥ, майор Белоусов мылам «Седой» позывнойым пуэн. Эн ончыч «Дед», вара «Старый» лӱм-влакым пуынеже ыле, тыгайжат, тугайжат шукын лийыныт. Суремше-ошемше ӱпемым ужын да «Седой» лият манын. Тиде позывной деке туге тунем шуынам, эсогыл ялыш толмекем, «Саня» манын кычкыралмылан савырненат омыл, эртен каенам. А мыйже, талукат пеле жапыште эре позывной дене ойленытат, Саня лӱмым монденамат…
– Садак лӱдында вет?
– Кузе от лӱд, чылан лӱдыт тушто. Юмо дене пырля коштынна. Кажне гана, йӱдымат колышо-влакым кондаш тарванена гынат, Юмым пелештена. Визытын-кудытын каена, икте кӱшкӧ ончышаш, нылытын нумалына, вашталтына, вет кок-кум километрым нумал луктынна. Кечывалым ик гана «двухсотыйым» лукташ каенна, но кертын огынал, посадкеш шуэн коденна. Йӱдым шагалрак лӱйкалат, сандене йӱдым веле ышташ йӧнанрак. Южгунам пычкемышыште ок кой, капым муынна да конденна. Тыге кок гана украинецым йоҥылыш конденна. Варажым нуным шкенан салтак-шамычлан вашталтеныт.
Тазалык шерге
Александр Озаҥысе госпиталь гыч кодшо ийын сентябрьыште толын. Ты жап гыч капше гыч осколко-влакым лукмо черетым вуча. Ты шотышто хирург каласен: «Ончал, мыняр киддыме-йолдымо еҥ шуко. Иле, кане, мӧҥгыштет шинче, связьыште лий». Но осколко падыраш-шамыч шкеныштым уке-уке да палдарат, ты верыште коржмым шижынак ила.
Вес ийын февральыште А.Орехов 45 ийым тема. Документше эше толын шуын огыл, сандене нигуш пашаш пурен ок керт. Тудо ӱдырым налын огыл. Кызыт Александр аважлан да пошкудо-влаклан полшаш тырша. Тыгак Михайловка ял шотан илемыште тудым добровольный пожарный дружиныш пуртеныт.
Эльвира Терентьева.
Фотом еш альбом гыч налме.