(К.П.Лукьянов А.Мошкин да Е.Кузнецов дене сборышто)
Кажне ийын сентябрьыште элыштына «Нацийын кроссшо» марафон эртаралтеш. Йошкар-Олаште кросс 17 сентябрьыште лийын. Тушко тӱжем утла еҥ ушнен. Эн изи участник кок ияш лийын гын, эн кугу – 75 ияш.
Изинекак куржталыт
Йошкар-Оласе олимпийский резерв училищын куштылго атлетике курсыштыжо шинчымашым погышо спортсмен-влак таҥасымаште ойыртемалтыныт. Таче тендам Егор Кузнецов да Андрей Мошкин дене палдарена.
(Егор покшелне)
Егор ныл меҥгым куржмаште 20 ияш марте спортсмен-влак коклаште эн сай результатым ончыктен. Рвезе Йошкар-Оласе 20-шо номеран школышто шинчымашым поген. Тӱҥалтыш класслаште тунеммыж годым куштылго атлетике дене заниматлаш тӱҥалын. Икымше тренеже Виталий Владимирович Воронцов лийын. Куржталаш кумылан улмыжо тудлан Йошкар-Оласе спорт школыш тунемаш каяш корным почын. Изинекак рвезе кажне кечын манме гаяк спортлан жапым ойырен. «Юбилейный» спорт комплексыште, «Дружба» стадионышто шкенжым шуарен. Тӱрлӧ таҥасымаш ден олимпиадыш коштын. Республикын чапшым ятыр вере арален. 14-15 ийым темымеке, Егор сеҥыше-влакын радамышкышт чӱчкыдынрак логалаш тӱҥалын. Тыге ик гана веле огыл Россий кӱкшытан таҥасымаште ӱчашен, сай результатым ончыктен.
Кызыт училищыште куштылго атлетике курсышто мастарлыкшым нӧлта, Константин Петрович Лукьянов дене тренироватлалтеш. Тышке тунемаш пураш тудак кумылаҥден манын палдарыш. Спортсменын кечыже кузерак эрта, тунеммылан да тренировкылан мыняр жапым ойыра? Тидын нерген Кузнецов тыгерак каласкалыш:
– Икымше курсышто нелыракла чучын. Адаптацийым эрташ шагал огыл жап кӱлын, вет тыште чылажат режим почеш ышталтеш. Эрдене эр кочкыш деч вара вигак тренировкыш лектат. Толмеке, мушкылташ, шкендым шотыш кондаш изишак жап пуалтеш. Тылеч вара тунемаш каена. Тунемын толмо деч вара – адак тренировко. Тыге – кажне кечын. Икманаш, мемнан яра жапна укеат манаш лиеш. Сандене мый, олаште илем гынат, мӧҥгӧ каныш кечылан веле коштам. Утларакше спортлан жапым ойыраш тыршем.
Егор – спорт мастерыш кандидат. Тидлан тудо нормативым ӱмаште кеҥежым Российын первенствыштыже таҥасыме годым шуктен. Училищыште спортсмен-шамычым такшым Российыште эртаралтше тӱҥ старт-влаклан ямдылат. Вет нуно профессионал спортсмен улыт. Рвезе 800 метр дистанцийыште куржталеш. Ямдылалтме тургым годым нуно утларакше тазалыклан, чоткыдылыклан тӱткышым ойырат.
(Андрей фотошто икымше)
Кандаш меҥгым куржмаште Андрей Мошкин кокымшо вер дене палемдалтын. Тудат ты училищыште тунемеш.
Андрей – олаште шочын-кушшо рвезе. Верысе 7-ше номеран школышто тунемын. Куштылго атлетикыш шым ияшак толын. Тылеч ончыч спорт школышто Наталья Анатольевна Короткова дене шуаралтын. Тудын шарнымашыштыже школышто тренировко-влак утларакшым модыш форматыште эртеныт. Рвезе арняште вич кечым тренировкылан ойырен. Молан лач куштылго атлетикым ойырымыж нерген тагерак каласкалыш:
– Ончыч иймаш дене заниматленам. Индеш ияш улмем годым «Нацийын кроссыштыжо» таҥасымаште кокымшо верым налынам. Тылеч вара куштылго атлетикыш толаш кумылаҥынам. Ончыч спорт школышто, кызыт училищыште профессионал тренер-влак дене мастарлыкем нӧлтем. Нагрузко ситышын, но чыташ лиеш, тӱҥжӧ – шке сомылетым кӱлын шуктыман, йолагайлыман огыл. Ме кызыт Россий кӱкшытан таҥасымаш-влаклан ямдылалтына, тидлан тазалыкнам пеҥгыдемдена, техникым вияҥдаш тыршена.
Идалыклан кок гана Кисловодск олашке сборыш коштына. Тушко Российын тӱрлӧ олаж гыч тале спортсмен-влак толыт. Нунын дене тренировкым иктӧр эртарена, тӱрлӧ таҥасымаште вийнам тергена. Тиде мыланна утларак чоткыдо лияш, сай результатым ончыкташ тыршаш кумылаҥда.
(К.П.Лукьянов)
Коллектив тырша
Рвезе-влакын спортым йӧратымышт, дисциплинылан чоткыдо улмышт, режим почеш илымышт, шке шонымашке шуаш тыршымышт мутланыме годым поснак шижалте. Тыгай самырык еҥ-влак ятырынак лийышт ыле манын шоналтет. Содыки спорт эн ончыч айдемым воспитатлаш, сай корныш шогалташ полша. Тыштыже тренер-влакынат надырыштым палемдыде огеш лий, шонем. Егор Кузнецов ден Андрей Мошкин Константин Петрович Лукьяновын воспитанникше улыт. Тренер Йошкар-Оласе олимпийский резерв училищыште ынде ятыр ий тырша. Ӱмыржӧ мучко икшыве-влакым спортлан шӱмаҥден шога, нуным чын илыш корным ойырен налаш кумылаҥда. Тудын дечын профессионал спортсмен-влакым кузе кушташ кӱлмӧ да рвезе-влак нерген йодыштым. Тудо тыгерак каласкалыш:
– Училищыш ӱдыр-рвезе-влак шке мастарлыкыштым, моштымашыштым нӧлташ толыт. Чаманен каласыман, верже шагал, а кундемыштына моткоч шуко талантан икшыве кушкеш. Ялысе-влакым, мутлан, налаш гын, нуно вет яндар юж дене шӱлышӧ, тӱрлӧ пашаште шуаралтше, шке пакчасаскам, шыл-торыкым кочшо икшыве улыт. Спортышто ойыртемалтыт гын, тале, профессионал спортсмен лийын кертыт. Тидын нерген молан мый ойлем, шонеда? Спортсмен-влакын режимыштлан, питанийыштлан, нагрузкыштлан поснак тӱткышым ойырыман. Тале спортсменым куштымаште ик тренерын веле надырже шагал. Тыште педагог, психолог да моло специалист тыршат. Училищыште тидлан чыла йӧным ыштат: тренировкым эртараш, тунемаш, пукшаш, организмым шуарашаш, тазалыкым шотыш кондаш. Садлан пашам чумыр коллектив шукта, профессионал спортсменымат коллектив кушта.
– Ончыч спортсмен-влак могай лийыныт, кызыт шкеныштым кузерак ончыктат? Ойыртемым шижыда мо?
– Спортсмен эн ончыч тазалыкше нерген мондышаш огыл. Садлан тудым эреак эскерышаш, иммунитетшым пеҥгыдемдышаш. Коронавирусын илышыш толмыжо спортсмен-влаклан йӧндымылыкым луктын. Шиждымын-вучыдымын спортсменын тазалыкше шотышто иктаж-могай проблеме палдырнен кертеш.
– Егор ден Андрей шотышто мом каласен кертыда?
– Рвезе-влакым изи улмышт годымак шекланенам. Тӱрлӧ таҥасымаште ужынам, усталыкыштым эреак эскеренам. Палыме лиймеке, училищыш тунемаш толаш ӱжынам. Нуно шке пашаштым палыше, шонымашышкышт шуаш тыршыше улыт. Ятыр таҥасымаште сай результатым ончыктат, коктынат Российын спорт мастерыш кандидатше улыт. Нунын гай спортсмен-влак кундемнан чапшым кӱшкӧ нӧлтат.
Чынжымак, спорт илышым вес семын ончалаш тарата, таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥда, шуктымо сомылын лектышыжымат иктешла. Эн ончыч тудо айдемым воспитатлаш, сай корныш шогалташ полша.
Кроссышто сеҥыше-влак
(А.Ахтямов — пурлаште, А.Келушев — шолаште)
Александр Келушев, Волжский район Нурмучаш Шайра (8 меҥгым куржмаште — кумшо вер):
– Мый чыла гаяк таҥасымашке кумылын ушнем. Тӱҥ шотышто йоча-влаклан примерым ончыкташ шонымаш дене коштам. Вет нуным спорт деке изинекак шӱмаҥдыман, тудын кӱлешлыкше, тазалыклан пайдам кондымыж нерген палдарыман. «Нацийын кроссыштыжо» ятыр гана куржталынам, кок гана икымше, кок гана кокымшо, ик гана кумшо лийынам. Спортсменлан кеч-могай таҥасымаш – шкем тергымаш. Ты гана кросслан лӱмын ямдылалтын омыл. Молгунамсе семынак кажне кечын куржталынам веле. Тыгак тӱрлӧ ӱчашымашке мийыме годым моло спортсмен дене вашлийын мутланымаш кумылым нӧлта.
Алексей Ахтямов, Шернур посёлко (8 меҥгым куржмаште — икымше вер):
– Мый спортым, поснак куржталаш моткоч йӧратем. Кроссыш шкем терген ончаш манын ушненам. «Нацийын кроссыштыжо» ятыр гана участвоватленам. Ондакше Озаҥ олаште тунеммем годым тушто куржталынам, кызыт – Йошкар-Олаште. Тыгай таҥасымаш-влак мыланна пайрем гай улыт. Тыгодым ме куржталаш йӧратыше йолташ-влак дене вашлийына, шер теммеш мутланена. Тыгак кузе ямдылалтмынам, вийнам, могай кӱкшытыш шумынам тергена. Шыжымсе таҥасымаш-влаклан кеҥежым ямдылалташ тӱҥалынам. Кызыт нуно кажне арнян эртат. Кажне кечын манме гаяк изам дене пырля тренироватлалтына, рушарнян веле канена.
Галина Скворцова, Кужэҥер район Купсола (ӱдыр-влак коклаште сеҥыше):
– Ты кроссышто икымше гана огыл лийынам. Тидлан лӱмын ямдылалтын омыл. Тӱшка таҥасымашлашке ушнаш келша. Тушто ятыр участник дене ик татыште стартым налын куржмыжак спортсменым шулдыраҥда. Адакшым тыште шуко палымым вашлияш, йолташ-шамыч дене мутланаш лиеш. Икманаш, жапым пайдалын да веселан эртараш йӧн уло. Спорт мероприятийлаште куанле шӱлыш поснак шижалтеш. Сандене мый кроссыш каяш але укем шуко шонкален омыл.