2-8 сентябрь – Коваште чер-влак шотышто профилактике арня
Мыланна изинек туныктен ойленыт: «Пырысым ит тӱкӧ – тудо лишаян лийын кертеш, тыланетат пижеш!» Уремыште пырля модмо йочан кидысе йошкар тамга-влакымат лишай манынна. Тыгодым саде йоча, черже пижедылше огыл манын, школышкат коштын. Лишай пижедылше черлан шотлалтеш але уке? Ты йодышлан вашмутым Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын дерматовенерологий да косметологий шотышто тӱҥ внештатный специалистше Д.Лучинина (снимкыште) пуа.
– Дарья Григорьевна, эше ик гана палдарыза: мо тыгай лишай?
– Ты мут дене икмыняр коваште черым (групым) лӱмдат. Черле еҥын коваштыштыже тӱрлӧ сынан тамга-влак лектедат, да коваште лыгешталтеш. Лишай черлан вияҥаш амал, шке черже семынак, тӱрлӧ лиеш. Южо тӱрлӧ лишай иктаж-могай вес коваште чер семын палдырнен кертеш. Садлан, шкалан шке диагнозым шынден, мӧҥгыштӧ эмлалтман огыл.
– Лишай тӱрлӧ лиеш гынат, тугеже ты чер-влак коклаште икгайлыкат уло?
– Туге. Шукыж годым коваштыште йыргешке форман йошкарге, кына, кӱрен тамга-влак лектедат. Таза коваште деч лишай тамга ойыртемалтеш – яклака але пуйто нӧлталалтше, тушто ончыч шӱвыроҥ,а варажым олмыштыжо ком налеш. Тамга олмышто коваште лыгешталтеш але яклака лийын кертеш. Тамга-влак тыртыш семын шарлен кушкын кертыт, южгунам капыште оҥгым «ыштен» шарлат, оҥго кӧргыштӧ эше ик оҥго «сӱретлалт» кертеш. Лишай вуйым, пондаш кушмо верым «авалта» гын, тушто кушшо ӱп але пун тыгак вашталтеш.
Тӱҥалтыш этапыште шуко тӱрлӧ лишай материнский манме тамга гыч тӱҥалеш – тупышто але оҥышто ик тамга гына лектеш. Арня наре жап гыч весе-влакат лектедат. Чынжымак, чыла огыл лишай пижедылшылан шотлалтеш. Южо тӱрлыжӧ тукым гыч тукымыш куснышо але аутоимунный чер улыт, нуно вес еҥлан огыт пиж.
– Лишай кеч-могай ийготан еҥлан пижын кертеш, але ийгот шотышто ойыртем уло?
– Кугыеҥ-влакым налаш гын, лишай шукыж годым 40-50 ияш-шамычым «авалта» – ийгот погынымо дене организмыште лийше вашталтыш-влаклан кӧра айдемын иммунный системыже начарештеш, садлан чер вияҥын кертме лӱдыкшат кушкеш. Южо тӱрлӧ лишай утларакшым ӱдырамаш-влаклан гына пижеш. Мутлан, йошкар плоский манме лишай дене 35-55 ияш ӱдырамаш-влак чӱчкыдынрак черланат. Ӱпан але пунан коваштым «йӧратыше» икмыняр тӱрлӧ лишайым пӧръеҥ-шамыч нелынрак эртарат. Йоча-шамыч утларакшым стригущий (ӱпым пытарыше) манме лишай дене орланат – уремысе пырыс але пий деч ты черым пижыктат. Кына лишай подросто-влак коклаште чӱчкыдынрак вашлиялтеш.
– Лишайын могай тӱрлӧ улмыж нерген пален налме шуэш.
– Эн чӱчкыдын вашлиялтше-влак: стригущий, розовый, отрубевидный, опоясывающий.
Стригущий, але ӱпым пытарыше, лишайлан шарлаш амалым грибок ышта. Тудын тӱрлӧ улмыжым шотыш налын, черын кок формыжым ойырат – трихофития (черле еҥ деч пижеш) да микроспория (шала перныл коштшо янлык-влак деч пижеш). Коваштыште йошкар тамга-влак лектедат, тудын тӱржӧ тӧр огыл, покшел ужашыже лыгешталтеш, тӱрыштыжӧ тыгыде шӱвыроҥ гай налеш, тамга покшелне ӱп але пун йоген кертыт, вуйышто тыгай тамга лийме верыште ӱп шукыж годым йоген пыта.
Розовый лишай годым йыргешке але тыртыш форман тамга-влак лектедат, тудо ужашыште коваште лыгешталтеш. Ты чер вируслан кӧра вияҥеш. Врач-влак тиде лишайым пижедылше огыл черлан шотлат.
Отрубевидный манме лишай годым капын тӱрлӧ ужашыштыже тӱрлӧ тӱсан: кына, нарынче, кӱрен але ужаргырак – тамга-влак лектедат. Черлан вияҥаш дрожжеподобный манме грибок-влак амалым ыштат. Лишайын ты формыжо айдемым икмыняр ий дене витарен кертеш, пижедылше огыллан шотлалтеш.
Опоясывающий лишай 3-шо типан герпес вируслан кӧра вияҥеш. Капыште тыгыде шӱвыроҥ-влак лектедат, кӧргыштышт вӱд гай налеш. Нуно шукыж годым оҥлу кокласе нерв ярым тураште лийыт, садлан черле еҥын оҥ тураштыже чот коршта. Шӱвыроҥ-влак шӱтлымеке, тусо жидкость йоген лектеш, кошкымекыже, ком налеш.
Тыгай лишай черле еҥ деч таза айдемылан пижын кертеш, но шӱвыроҥ-влак лектедыме жап годым веле. Нуно шӱтленыт, да ком налын гын, черле еҥ моло-влаклан лӱдыкшӧ огыл.
– Айдемылан молан лишай пижеш?
– Шукыж годым – грибок але вирус инфекцийлан кӧра. Ты черын айдемылан пижме механизмжым тӱрыснек шымлыме огыл. Стресс да иммунитет начарештмылан, тукымышто тыгай чер дене орланыше-влак улмылан, шуко пашам ыштыме дене вуйуш але кап нойымылан, моло инфекциян чер-влаклан кӧра тиде коваште чер вияҥаш тӱҥалеш манашат лиеш.
Таза илыш-йӱлам кучымо да пайдале кочкышым кочмо иммунитетым пеҥгыдемдаш полшат да организмым тӱрлӧ инфекций деч аралат.
– Лишайым эмлаш огыл гын, тудо шке гыч эрта?
– Тыгеат лиеш. Мутлан, розовый лишай 6-8 арня гыч шке эрта, плоский йошкар лишаят – тыгак. Нелылык деч посна эртыше опоясывающий лишай дечат эмлалтде утлаш лиеш. Но тиде моткоч лӱдыкшӧ черлан шотлалтеш, садлан, шкем орландарен, жапым шуйкалыман огыл. Отрубевидный лишаят шукыж годым шке гыч пыта, но ты чер айдемым кеч-могай жапыште уэш «авалтен» кертеш. А стригущий лишай деч эмлалтде утлаш ок лий. Тудым жапыштыже эмлаш тӱҥалаш огыл гын, чер кап мучко шарла. Адакшым ешыште моло еҥ-шамычат ты инфекцийым тендан деч садак пижыктат.
Садлан, жапым шуйкалыде, врач дек приёмыш кайыман. ОМС полисда уло гын, коваште чер дене кылдалтше йодыш дене Республикысе кожно-венерологический диспансерыш врач-дерматолог дек приёмыш оксам тӱлыде толын кертыда. Кеч-могай черым ондакак эмлаш тӱҥалман, уке гын тудо утыр вияҥеш да организмлан эҥгекым ышта.
Н.Ильницкая мутланен.