2024 ий шыжым Марий Элыште XII Марий калык погын эртаралтын. Тушто самырык делегат-влакым ужаш поснак куанле лийын. Нунын кокла гыч ик тыгай еҥ — Александр Канакаев. Рвезе Екатеринбург олаште ила. Уралысе федеральный университетыште кумшо курсышто профессионал шинчымашым налеш. Компьютер дене пашам ыштыше ончыкылык специалист. Шочынжо Красноуфимск район Марий Сарсаде ял гыч.
Ончыкылык – самырык еҥын кидыштыже
Александрлан погыныш ушнаш ачаже Леонид Канакаев темлен. Тудо Урал марий-шамычын ик эн чолга еҥжылан шотлалтеш. Тусо марий-влакын пашаштым, илышыштым тӱрлӧ вере нӧлтымаште, ончыко вӱдымаште кугу пашам шукта. Нунын дене пырля погыныш Урал кундем гыч 15 наре делегат толын. Александр «Еш, науко да цифровизаций» секцийыште лийын. Тудын дене тушто мутланенна. Ты секций деч вара шканже тыгайрак иктешлымашым палемден:
– Марий калыкын пӱрымашыже самырык-шамычын кидыштышт улмым секцийыште шканем пеҥгыдемденам. Вет кызыт марий йылме дене мутланыше ӱдыр-рвезе-влакым шуэн вашлият. Калыкын йӱлажым да тӱвыражым аклыше-шамычат шагалемын толыт. Докладчик-влакым колыштын, чоныштем умылен моштыдымо шижмаш ылыжын: пуйто кугезына-влак ала-мом мый дечем йодыт. Садлан моло самырык еҥ-шамыч дене пырля йылмынам вияҥдыме, йӱланам да тӱвыранам нӧлтымӧ шотышто мыят тыршышаш, кышам кодышаш улам. Тылеч вара йылмым тунемаш кумылем эшеат нӧлталтын. Ончыкылык икшывем-влаклан марий калыкын тӱвыражым да йӱлажым арален кодаш, йылмым туныкташ ынде ик эн тӱҥ задачем лиеш.
Йӱлам жаплат
Урал кундемыште марий-влак эн шукыжым Красноуфимск районышто илат. Тыгак Арти, Ачит, Эҥер районлаште изирак тӱшка дене верланеныт. Нунын шке ансамбльыштат улыт, кӱсӧкурыкыш кумалаш коштыт. Тусо марий-влак шке калыкыштын йӱлаштым жаплат, йылмым пагалат, кугезына-влакын тӱвыраштым арален кодымо верч кугу пашам шуктат.
– Ешыштына мемнан дене рушла мутланеныт, садлан марла сайынжак ом кутыро. Но палыме мут-влакым колын, мо нерген ойлымым умылаш тыршем. Ме ача-аванан кум икшывышт улына. Калыкнан йӱлажым да тӱвыражым чылан жаплена. Тидыже ачанан надырже манын кертам. Тудо мемнам тӱрлӧ марий мероприятийыш чӱчкыдын кондыштарен.
Икана оҥай случай лийын. Тунам лицейыш тунемаш пураш экзаменым сдатленам да результатым вученам. Ты жапыште кӱсӧкурыкыш кумалаш миенна. Мемнан кундемыште ты вер изиш ойыртемалтеш, тудо чоҥгаташте верланен. Кумалме деч ончыч курык пундаште улшо мончашке пурена, вара кӱкшакаш кумалаш кӱзена. Кумалмаш деч вара, мӧҥгӧ пӧртылмеке, тунемаш пурен кертмем нерген вигак пален налынам. Тыгак йоча лагерьыште мыланем верым ойырымышт нерген ойленыт. Тидыже калыкемын йӱлажым шуктен толмо деч вара вигак лийын, садлан ала-можо улак манын шонкалаш тӱҥалынам, – ойла А.Канакаев.
Марий Элыште келша
Кызыт Александр шуко жапым тунеммылан ойыра. Мӧҥгыштӧ чӱчкыдын лияш ок логал. Вет Екатеринбург ден шочмо кундем коклаште 200 наре меҥге лиеш. Марий Элыште икмыняр гана толын коштмыж нерген кунен палдарыш:
– Икымше гана кандаш ияш улмем годым Йошкар-Олашке толынам. Кушмо семын чӱчкыдынрак кошташ тӱҥалынам. Марий самырык тукым слётышто кок гана лияш пиал шыргыжалын. Мыланем моткоч келшен. Конешне, слёт ден погын – кок тӱрлӧ мероприятий. Икымшыже – самырык-влаклан келыштаралтын гын, кокымшыжо чыла тӱрлӧ ийготан-шамычлан келшен толеш. Тышке утларакшым лӱмлӧ, чапланыше еҥ-влак толыт. Нунын шуктымо пашашт – мыланна сай пример. Вес кундемлаште илыше марий-влак нерген шуко пален налынам. Тидат мыланем пайдале лийын. Ятыр еҥ дене вашлиймаш да нунын дене чон почын мутланымашат моткоч шергакан.
Икте пале: Марий калык погын самырык еҥ-влакын чоныштым тарватен, тӱняумылымашыштым вашталтен. Тидыжым Александр Канакаев дене мутланыме годым шканем пеҥгыдемдышым. Садлан калыкнан йылмыже, тӱвыраже да йӱлаже ӱшанле кидыште манаш лиеш. Тудым вияҥдаш да ончыко вӱдаш кумылан-влак улыт гын, лектыш куандараш тӱҥалеш.
Авторын фотожо.